Premenstrüel disforik bozukluk, premenstrüel sendromun ciddi bir şeklidir. Yaşam tarzı değişiklikleri ve bazen de ilaçla tedaviden faydalanabilecek bir sağlık durumu olarak kabul edilir. 20 ve 40 yaş arasındaki kadınların orta ya da şiddetli oranda adet öncesi semptomları (PMS) görülür. Bu kadınların yüzde 3 ila 8’i normal günlük yaşamda işlev görmelerini engelleyen semptomlar yaşarlar ve bu durum adet öncesi disforik bozukluk (PMDD) olarak tanımlanır.
Adet öncesi sendrom (PMS) ve PMDD arasındaki fark PMDD semptomları ciddi ve zayıflatıcı olmasıdır. PMDD, günlük yaşamı etkileyen ve bireyin zihinsel refahını tehdit eden bir dizi fiziksel ve psikolojik semptomlar içerir. Ayrıca PMDD meydana geldiğinde tedaviyi gerektiren kronik bir durumdur ve bu rahatsızlığın mevcut tedavileri yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçları içerir.
PMDD’de Hızlı Gerçekler
Adet öncesi disforik bozukluk hakkında bazı önemli noktalar aşağıdaki gibidir:
• PMDD’nin semptomları normal günlük fonksiyonları etkiler ve tıbbi tedavi gerektirir.
• PMDD, PMS’den daha az yaygındır ve semptomlar daha şiddetlidir.
• Belirtiler en çok adet döngüsünün ikinci yarısında görülür.
• PMDD’nin semptomları menopoza kadar devam edebilir.
Belirtileri
Kişinin şiddetli stres ve duygusal karışıklığı, PMDD’nin çalışma yaşamını ve ilişkileri etkileyebilecek semptomlarıdır. Semptomları PMS’de yaşanan semptomlara benzer fakat daha şiddetlidir. Belirtileri tipik olarak adetlerden önce geçen hafta boyunca görülür ve adet başlangıcından sonraki ilk birkaç gün içinde geçer. PMDD yaşayan kadınlarda semptomlar mevcutken genellikle normal kapasitelerinde çalışamazlar ve bu koşul, ilişkileri etkileyebilir, evde ve işte rutin hayatı bozabilir. PMDD’nin hem yaygın hem de nadir olan bazı belirtileri vardır, bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Şiddetli yorgunluk
• Sinirlilik, asabiyet, depresyon ve anksiyete dahil olmak üzere duygu durum değişiklikleri
• Ağlama ve duygusal hassasiyet
• Konsantrasyon zorluğu
• Kalp çarpıntısı
• Paranoya ve öz imaj ile ilgili sorunlar
• Koordinasyon güçlüğü
• Unutkanlık
• Abdominal şişkinlik, iştah artışı ve gastrointestinal rahatsızlık
• Baş ağrısı
• Sırt ağrısı
• Kas spazmları, uyuşukluk veya ekstremitelerde karıncalanma
• Sıcak basmalar
• Baş dönmesi
• Bayılma
• Uykusuzluk
• Görme bozuklukları ve göz şikayetleri
• Alerji ve enfeksiyon gibi solunum şikayetleri
• Acı ve ağrılı adetler
• Libido azalması
• Ciltte kolay morarma
• Yüksek hassasiyet
Ödem oluşması göğüs hassasiyetine, idrar üretiminin azalmasına, ellerin, ayakların ve bileklerin şişmesine ve geçici kilo alımına neden olabilirken sivilce, iltihaplanma ve kaşıntı gibi cilt problemleri ve soğuk algınlığının kötüleşmesine de sebep olabilir. Bu semptomların çoğu duygusaldır veya kaygı ile bağlantılıdır.
Nedenleri
Kesin nedeni olgu ve PMS belirsizliğini korumaktadır. PMDD’nin, bir kadının adet döngüsü sırasında normal hormonlardaki dalgalanmasına karşı beynin anormal tepkisinden kaynaklandığı ileri sürülmektedir. Bu da, nörotransmitter serotonininde bir eksikliğe yol açabilir. Bazı kadınlar doğum sonrası depresyon, duygu durum bozuklukları, depresyon hakkında kişisel veya aile öyküsü olanlar dahil, PMDD yaşama olasılığı daha yüksektir.
Teşhisi
PMDD’nin semptomları, diğer koşullarınkilere benzer olabilir, bu nedenle sağlık hizmeti sağlayıcıları, bir fizik muayene yaparak, tıbbi bir geçmişe sahip olurlar ve tanı koyarken diğer koşulları ekarte etmek için bazı testler isteyebilirler. Teşhis sürecinde semptomlarla menstrüel siklus arasındaki herhangi bir korelasyonu belirlemek için bir semptom grafiği de kullanılır. Kişiye PMDD tanısı konmadan önce semptomları belirlemek için en az iki ardışık adet döngüsü olmasını gerektirir. Semptomları belirlemek için kurallar vardır, bu kurallardan bazıları aşağıdaki gibidir:
• Adetlerin başlangıcından bir hafta önce hazır olmak
• Başlangıçtan sonra ve akışın ilk birkaç günü içinde çözülmesi
• Normal günlük yaşamı engellemesi
Bir hastaya PMDD tanısı koyulması için, en az bir yada beş semptom yaşamalıdır. Bu semptomlar aşağıdaki gibidir:
• Üzüntü ya da umutsuzluk duyguları
• Kaygı ya da gerginlik duyguları
• Ruh hali değişiklikleri veya artan hassasiyet
• Öfke veya sinirlilik duyguları
• Sosyal geri çekilme ile ilişkili olabilecek rutin faaliyetlere ilgisizlik
• Konsantrasyon zorluğu
• Yorgunluk
• İştahta değişiklikler
• Aşırı uyku (hipersomni) veya uykusuzluk, uyku problemleri
• Bunalmış veya kontrol eksikliği hissine sahip olmak
PMDD’nin diğer fiziksel semptomları göğüs hassasiyeti, göğüslerde şişme, baş ağrısı, eklem, ağrısı, kas ağrısı, şişkinlik ve kilo alımını içerebilir.
Tedavi
Kadınlarda yumurtlamayı etkileyenler ve merkezi sinir sistemini (CMS) etkileyenler olarak İki tip ilaç PMDD’ye yardımcı olabilir. Bu ilaçlara örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:
• Fluoksetin (Prozac, Sarafem), sertralin (Zoloft), paroksetin (Paxil) ve sitalopram (Celexa) gibi SSRI antidepresanlar
• Drospirenon ve etinil estradiol içeren oral kontraseptifler
• Nafarelin (Synarel), Löprolid (Lupron) ve goserelin (Zoladex) vb. gibi gonadotropin salgılayan hormon analogları
• Danazol (Danocrine)
Bilişsel terapinin (CT), PMS’li kişilere yardımcı olduğu gösterilmiştir. İlaçla birlikte BT, PMDD hastalarına da yardımcı olabilir.
Takviyeler
Premenstrüel semptomların tedavisi için bir takım takviyeler önerilmiştir, ancak kullanımları ile etkinlik ve uzun vadeli güvenliği desteklemek için çalışmalar eksiktir. Bu takviyelere bazı örnekler aşağıdaki gibidir:
• Fiziksel belirtileri hafifletmek için hayıt bitki özü
• Çuha çiçeği yağı
• Magnezyum oksit
• Kalsiyum, B6 vitamini, magnezyum ve E vitamini ile diyet takviyesi
2016 yılında Kimya ve İlaç Bilimi Dergisi’nde yayınlanan bir meta-analiz, B6 vitamininin PMS semptomları için faydalı, ucuz ve etkili bir tedavi olabileceği sonucuna varmıştır. 2009 ve 2011 yılında yayınlanan en az iki sistematik incelemeye göre, akşam çuha çiçeği yağının etkili olduğu kanıtlanmamıştır. Ayrıca 2009 yılında yapılan bir çalışmada, magnezyum oksidin etkisiz olduğu görülmüştür ve 2011 yılında ki araştırması, Kervan St Johns Wort Sıvı Ekstrakt Sinir Stres Suyu etkisinin olmadığı sonucuna varılmıştır. Diğer araştırmacılar, D vitamini ve kalsiyum takviyelerinin hem semptomların şiddetini hem de PMS riskini azaltabileceği ve osteoporozdan korunabileceği sonucuna varmışlardır. Bu nedenle PMDD’ye de yardımcı olabileceğini belirtmişlerdir. Chasteberry takviyeleri çevrimiçi olarak satın alınabilir, ancak takviyeleri almadan önce bir sağlık uzmanıyla görüşülmesi iyi bir fikirdir.
Alternatif Çözümler
PMS için denenmiş ve PMDD’ye yardımcı olabilecek olası alternatif çözümler vardır. Bu çözümler aşağıdaki gibidir:
• Yoga
• Qi tedavisi
• Safran tedavisi
• Rehberli görüntü
• Fotik stimülasyon
• Akupunktur
Bununla birlikte, bu tedavilerin etkinliğini doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Diyet ve Egzersiz
PMDD için bazı diyet değişiklikleri yapılmalıdır, bu diyet değişikleri aşağıdaki gibidir:
• Şeker, tuz, kafein ve alkol alımının azaltılması
• Protein ve kompleks karbonhidrat alımının arttırılması
Egzersiz, stres yönetimi teknikleri ve adetin olumlu bir ışıkta görülmesine yardımcı olabilir.
Diğer İpuçları
Yardımcı olabilecek diğer stratejiler şu şekildedir:
• Adet olmaya yakın günlerde adet gelmesi için aktiviteler uygulamak
• Bir partner ya da güvenilir bir arkadaşla konuşmak
• Okumak, film izlemek, yürüyüşe çıkmak veya banyo yapmak gibi gerginliği gideren rahatlatıcı aktiviteler bulmak
Bir kişi PMDD semptomları yaşadığını düşünüyorsa, derhal sağlık uzmanıyla görüşmelidir. PMDD’nin semptomları uzun süreli olabileceğinden, mümkün olan en kısa sürede tedavi olunması tavsiye edilir.
Kaynakça:
womenshealth.gov
hopkinsmedicine.org
mind.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu