İlkel diyet olarak da bilinen primal diyet ilk olarak 2009 yılında Mark Sisson tarafından gerçekleştirilen “The Primal Blueprint” isimli çalışmasına dayanıyor. Bu diyet; sadece ilk atalarımızın tükettiği yiyeceklerle gerçekleşir. Primal diyet, daha fazla protein, doğal yağ ve bol miktarda sebze yemeye odaklanır. Mümkünse, yiyecekler en doğal hallerinde yenilmelidir. Örneğin çiğ süt, işlenmiş veya pastörize edilmiş süte tercih edilir. Mevcut olduğunda organik yiyecekler tercih edilmelidir.
Primal Diyet ve Paleo Diyet
Primal ve paleo diyeti birbirlerine benzerliklere sahiptir, ancak aynı zamanda belirgin farklılıkları da vardır. Primal diyet, sağlıklı bir yağ kaynağı olarak çiğ, tam yağlı süt tüketimini teşvik ederken paleo diyeti sütü kısıtlar ve tereyağlı sebzeleri tüketme konusunda uyarıda bulunur. Primal diyet kahve tüketimine izin verir, paleo diyette ise kahveye sınır koyar.
Primal Diyette Kaçınılması Gereken Yiyecekler
Basitçe söylemek gerekirse, primal diyet yapılırken ilk atalarımızın erişemediği yiyeceklerden kaçınılmalıdır. Bu açıkça patates cipsi gibi işlenmiş gıdaları ortadan kaldırır. Bununla birlikte, her ikisi de son 100.000 yılda tanıtılmış olan buğday ve mısır gibi yiyecekleri elimine ederler. Kaçınılması gereken diğer yiyecekler arasında buğday dâhil tüm tahıllar, soya, yer fıstığı, alkol, bal veya akçaağaç şurubu gibi doğal şekerler hariç şekerler, işlenmiş gıdalar ve rafine bitkisel yağlar vardır. Süpermarketlerdeki hazır yiyeceklerin çoğu, içine işlenmiş veya beklenmedik şekilde ilave edilmiş maddeler içerir. Bu yüzden yiyeceklerin çoğunu evde hazırlamak ve pişirmek genellikle yararlıdır. Bu diyetin amacı, ilk atalarımızın yemediği yiyeceklerden uzak durmaktır. Bu diyete modern işlenmiş yiyecekler, buğday ve mısır gibi tahılları da girmektedir.
Primal Diyette Yenilebilir Yiyecekler
Yukarıdaki diyet kısıtlayıcı gibi görünse de yiyebilecek çok sayıda harika yiyecekler vardır. Bunlar meyve, sebze, fındık, tohum, çiğ veya fermente süt, peynir, saf akçaağaç şurubu, ham bal, et, balık, nişasta yumruları, yabani pirinç ve kinoa gibi kompleks karbonhidratlardır. Genellikle meyve, sebze ve yumurta gibi organik yiyecekler tercih edilir. Herhangi bir et ya da otla beslenilmeli ve mümkün olduğunca hem antibiyotik hem de hormon içermemelidir. İlkel diyette, çeşitli et ve balık türlerini, meyve ve sebzeleri, kuruyemiş ve tohumları ve karmaşık karbonhidratlar tüketilebilir.
Primal Diyetin Artıları ve Eksileri
Birçok diyette olduğu gibi, primal diyetin de artıları ve eksileri vardır. Bu diyet, doğal ve kaliteli gıdalara öncelik verdiğinden genel sağlığı ve besin alımını artırabilir. İşlem sırasında kalori sayımı yapılmaksızın daha fazla kilo verme imkânı vardır. Bu diyetin en büyük eksileri pahalı ve uygunsuz olmasıdır.
Organik, yüksek kaliteli yiyecek satın almak her zaman uygun maliyetli değildir, bu da bazı bireyler için daha az erişilebilir olmasını sağlar. Bazı yiyecekler patates, baklagiller ve makarna gibi gıdalar çok daha maliyet açısından daha uygundur. Bu gıdaları diyet yaparken menünüzden çıkarmak, bazı insanlar ve aileler için market alışverişini çok pahalı hale getirebilir. Ayrıca bazılarının işlenmiş yiyeceklere ulaşmak yerine sıfırdan yiyecek üretmesi de sakıncalıdır.
İlkel diyetin olası bir başka yanı da doymuş yağ tüketiminin teşvik edilmesidir. Bu yüksek doymuş yağ alımı daha yüksek kolesterol seviyelerine yol açar, ayrıca özellikle LDL kolesterol artırabilir. Araştırmalara göre; diyetin kılavuzu doymuş yağ tüketimi için toplam kalorinin yüzde 10 ya da daha az olarak belirlenmiştir. Bu yüzden Amerikan Kalp Derneği bu diyeti daha az önerir. Çünkü günlük kalorilerin yalnızca yüzde 5-6’sının doymuş yağdan gelmesi gerektiğini söylemektedir. Kısaca özetlersek, ilkel diyetin birincil faydaları genel sağlığı koruyup ve kilo verilmesine yardımcı olmasıdır. Diyetin bazı eksileri pahalı ve doymuş yağ tüketimi artırabilir olmasıdır.
Primal Diyetten Kimler Yararlanabilir?
Neredeyse herkes doğal, kaliteli yiyecekleri yemeyi kabul ettiğinden dolayı bu temel diyetten faydalanabilir. Bununla birlikte, en çok faydalanabilecek bireyler vardır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
*Diyabet hastalığı olan bireyler: Bitkisel ağırlıklı, sıfır şeker ilaveli besinler, basit karbonhidrat ve rafine şekerlerinin azaltılması ihtiyacı olanlar için mükemmel bir seçenektir.
*Çölyak hastalığı veya yer fıstığına alerjisi olanlar gibi gıda alerjileri olan bireyler: Herhangi bir tür gıda alerji varsa, çapraz bulaşma riski daha yüksek olan işlenmiş gıdaları azaltmak veya ortadan kaldırmak genellikle daha kolaydır.
*Daha sağlıklı beslenmeyi isteyenler: Sağlıklı beslenmek ve daha sağlıklı olmak isteyen kişiler – özellikle meyve ve sebzeler diyetlerine alarakta primal beslenmeden faydalanabilirler.
Kısacası primal diyet, hemen hemen herkes için sağlıklıdır. Bundan en fazla yararlanabilecek kişiler diyabet veya çölyak hastalığı olan ve sağlıklı bir diyet yemek isteyenlerdir.
Tarifler
Öncelikle bu diyete başlamak isteyenler için bazı primal diyeti ve yemek 
tarifleri veren çevrimiçi birçok site vardır. Bunlardan bir kaçına göz atacak olursak Hindistan cevizli körili çorba, koyun eti yahnisi ve susamlı pancar yeşili gibi yemekler deneyebilirsiniz.
İlkel diyet, bazıları tarafından bir diyetten çok bir yaşam tarzı olarak kabul edilir. İnsanların kilo vermelerine yardımcı olmak için tasarlanan birçok moda diyetlerinin aksine, uzun vadede sürdürülebilir olması gerekiyor. İlkel diyete sadık kalınırsa, muhtemelen daha iyi yiyeceksiniz, bu da güvenli, daha doğal bir yolla ve doğrudan kilo verilmesine sebep olur. Sağlıklı bileşenler sayesinde yaşam boyunca genel sağlığı korumada faydalı olacaktır.
Kaynakça:
choosemyplate.
naturopathic.org
marksdailyapple.com
health.harvard.edu
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu