Sağlıklı Safra Kesesi İçin Diyet İpuçları

Safra kesesi, karaciğerin hemen altında yer alan küçük, armut biçiminde bir organdır. Safra kesesini etkileyebilecek sorunlar arasında safra kesesi taşları ve kanseri bulunmaktadır, ancak diyet seçenekleri bunları önlemeye yardımcı olmaktadır. Araştırmalar, sağlıklı diyet uygulayan kişilerin safra kesesi hastalığı riskinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Hangi yiyecekleri seçileceği ve hangisinden kaçınılacağını bilmek, özellikle safra kesesi taşları veya diğer safra kesesi sorunları yaşamış kişiler için safra kesesinin sağlıklı kalmasına yardımcı olmaktadır. Sağlıklı safra kesesi için özel bir diyet yoktur, ancak bazı yönergelere uymak safra kesesinin sağlıklı kalmasına ve iyi çalışmasına yardımcı olmaktadır. Bu makalede safra kesesini sağlıklı tutmak için bazı diyet ipuçları hakkında bilgiler almaktadır.

Yenecek Yiyecekler

Bitki bazlı diyet, safra kesesinin sağlıklı kalmasına yardımcı olmaktadır. Safra kesesi diyeti, sindirimi kolaylaştırarak veya safra kesesini destekleyerek diyetin safra kesesine uygulayabileceği stresi azaltmaya yardımcı olmayı amaçlamaktadır. 2015 yılında yapılan bir araştırma, 114 kadında beslenme alışkanlıklarına ve safra taşı riskine bakmıştır. Bu çalışma için, araştırmacılar genel olarak iki tür diyet tanımlamışlardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Sağlıklı beslenme: Yüksek miktarda taze meyve ve sebze, meyve suyu, az yağlı süt ürünleri, tam tahıllar, kuruyemişler, baharatlar ve baklagiller.
Sağlıksız beslenme: Yüksek miktarda işlenmiş et, alkolsüz içecekler, rafine tahıllar, kırmızı et, yüksek yağlı süt ürünleri, şeker, çay, katı yağ, fırınlanmış patates, atıştırmalıklar, yumurta, tuz, salamura yiyecek ve lahana turşusu.
Genel olarak sağlıklı diyet modeli izleyen kişilerin safra kesesi hastalığı geliştirme olasılığı daha düşük çıkmıştır. Safra kesesinin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilecek yiyeceklerle ilgili bazı ipuçları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

Bitki Bazlı Yiyecekler

Sağlıklı diyet, çeşitli besinler ve çeşitli bitkisel gıdaları içeren diyet, vücudun sağlıklı kalması için ihtiyaç duyduğu besinleri sağlamaktadır. Bitki bazlı besinler vitaminler, mineraller ve antioksidanlar açısından iyi bir kaynaktır ve bunlar safra kesesi hastalığını önlemeye yardımcı olmaktadır. Antioksidanlar, serbest radikaller olarak bilinen toksik moleküllerin vücuttan atılmasına yardımcı olan besinlerdir. Serbest radikaller, işlenmiş gıdalar da dâhil olmak üzere doğal süreçler ve çevresel streslerin bir sonucu olarak vücutta gelişmektedir. Serbest radikaller biriktikçe oksidatif stres ortaya çıkmaktadır. Bu, kanser dâhil çeşitli hastalıklara yol açabilen hücre hasarına neden olmaktadır.

Yağsız Protein

Protein, vücut dokularının onarımı ve büyümesi için gereklidir. Kırmızı et ve süt ürünleri iyi protein kaynaklarıdır, ancak aynı zamanda yağ bakımından da yüksek ve yüksek yağ alımı safra kesesine baskı yapabilmektedir. Az yağlı proteinli yiyecekler uygun bir seçenektir. Bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kümes hayvanları
• Balık
• Sıfır yağlı süt ürünleri
• Fındık ve tohumlar
• Soya ve soya ürünleri
• Fasulye ve mercimek gibi baklagiller
• Soya sütü gibi süt alternatifleri
İşlenmiş etler ve süt ürünleri genellikle ilave tuz bakımından yüksektir ve şeker eklenmemiş taze yiyecekler daha sağlıklı bir seçenektir. 2016 yılında yapılan bir araştırma, yüksek miktarda sebze proteini ile daha düşük safra kesesi hastalığı riski arasında bir bağlantı bulmuştur.

Lif

Uzmanlar, lifin sindirim sağlığını desteklediğini, gıdanın bağırsak yoluyla hareketini artırarak ve ikincil safra asitlerinin üretimini azaltarak safra kesesi hastalığından koruma sağlayabileceğini söylemektedirler. 2014 yılında araştırmacılar, obezite hastaları için hızlı kilo verme diyeti sırasında yüksek lifli diyetin safra çamuru üretimini nasıl etkilediğini incelemişlerdir. Safra veya safra kesesi çamuru, safra kesesi hastalığına yakalanma riskini artıran bir maddedir. Hızlı kilo veren kişilerde birikebilmektedir. Yüksek lifli diyet uygulayanlar daha az safra kesesi çamuru biriktirmişlerdir ve bu da safra kesesi hastalığına yakalanma riskini azaltmıştır. Bu, lifin hızlı kilo vermesi gereken kişilerde ve belki de genel olarak safra kesesi hastalığını önlemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Lif kaynakları yiyecekler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Meyveler
• Sebzeler
• Baklagiller
• Fındık ve tohumlar
• Tam tahıllar

Sağlıklı Yağlar

Omega-3 gibi doymamış yağlar safra kesesinin korunmasına yardımcı olmaktadır ve bu kaynaklar aşağıdaki gibidir:
• Soğuk su balığı
• Ceviz gibi fındık
• Keten tohumu gibi tohumlar
• Balık veya keten tohumundan elde edilen yağlar
Ayrıca kişiler takviye olarak alabilmektedirler, ancak bazı takviyeler herkes için uygun olmadığından önce bir doktora danışmaları gerekmektedir.

Kahve

Orta düzeyde kahve tüketimi, safra kesesi işlevini korumaya yardımcı olmaktadır. Araştırmalar, kahvede bulunan maddelerin, safra kesesi işlevi için, belirli kimyasalların dengelenmesi, safra kesesinin hareketinin ve muhtemelen bağırsak faaliyetinin uyarılması dahil olmak üzere çeşitli faydaları olabileceğini göstermektedir.

Kalsiyum

Diyette yeterli miktarda kalsiyum alımı safra kesesi sağlığını desteklemektedir. Kalsiyum mevcut bazı besinlerde bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Karalahana ve brokoli gibi koyu yapraklı yeşillikler
• Yoğurt, peynir ve süt gibi süt ürünleri
• Badem veya keten sütü gibi güçlendirilmiş süt ürünleri alternatifleri
• Sardalya
• Portakal suyu
Ayrıca safra kesesi hastalığı riski olan kişiler sıfır yağlı süt ürünlerini tercih etmelidir.

C Vitamini, Magnezyum ve Folat

C vitamini, magnezyum ve folat safra kesesi hastalığını önlemeye yardımcı olmaktadır. Taze meyve ve sebzeler bu besin maddelerinin iyi kaynaklarıdır. C vitamini bazı besinlerde mevcuttur ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kırmızı ve yeşilbiber
• Portakallar ve diğer turunçgiller
• Kivi meyvesi
• Brokoli
• Çilek
• Domates
C vitamini suda çözünen bir vitamindir, bu da suda pişirmenin yiyeceklerden bir kısmını çıkarabileceği anlamına gelmektedir. Taze, çiğ meyve ve sebzeler en iyi kaynaklardır. Magnezyum bulunan besinler aşağıdaki gibidir:
• Badem ve kaju fıstığı
• Fıstık ve fıstık ezmesi
• Ispanak
• Siyah fasulye ve edamame dahil olmak üzere fasulye
• Soya sütü
• Patates
• Avokado
• Pirinç
• Yoğurt
• Muz
İyi folat kaynağı olan besinler bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Sığır karaciğeri
• Ispanak
• Börülce
• Kuvvetlendirilmiş tahıllar
• Kuşkonmaz
Bununla birlikte takviyeleri de mevcuttur, ancak besinleri diyet kaynaklarından almak en iyisidir.

Kaçınılması Gereken Yiyecekler

Bazı yiyecekler, safra taşı gibi safra kesesi rahatsızlıkları geliştirme riskini artırmaktadır. Safra kesesinin sağlığı hakkında endişeleri olan kişiler, bazı yiyecek türlerinden kaçınmalı veya sınırlamalıdır. Bu yiyecekler aşağıdaki gibidir:

Rafine Edilmiş Karbonhidratlar

Karbonhidratlar çoğu kişinin diyetinin önemli bir parçasıdır, tam tahıllar ve yulaf gibi rafine edilmemiş karbonhidratlar temel besinleri sağlamaktadır. Bununla birlikte, rafine karbonhidratlar safra kesesi rahatsızlıkları riskini artırmaktadır. Bir çalışmada, araştırmacılar günde 40 gram (g) veya daha fazla şeker yemenin semptomlarla birlikte safra taşı riskini ikiye katladığını bulmuşlardır. Sınırlandırılacak veya kaçınılacak karbonhidratlar aşağıdaki gibidir:
• İlave şeker ve tatlandırıcılar
• Beyaz un
• Diğer rafine tahıllar
• Kurabiyeler ve kekler dahil olmak üzere önceden hazırlanmış pişmiş ürünler
• Şeker ve çikolata

Sağlıksız Yağlar

Safra kesesi, vücudun yağları sindirmesine yardımcı olan safra üretmektedir. Yüksek miktarda yağ, özellikle doymuş ve trans yağ alımı bu sürece ekstra yük getirmektedir. Araştırmacılar, genel sağlıksız beslenmenin bir parçası olarak kırmızı, işlenmiş et ve yumurta tüketen kişilerin daha yüksek safra taşı riskine sahip olduğunu bulmuşlardır. Sağlıksız yağlar aşağıdaki gibidir:
• Kırmızı yağlı etler
• İşlenmiş etler
• Diğer işlenmiş gıdalar
• Tam yağlı süt ürünleri
• Kızarmış yiyecekler
• Birçok hızlı yemek
• Önceden hazırlanmış salata sosları ve soslar
• Önceden hazırlanmış unlu mamuller ve tatlılar
• Çikolata ve diğer şekerler
• Dondurma

Safra Kesesi Alındıktan Sonra

Safra kesesini çıkarmak için ameliyat olan kişiler yine de yiyecekleri sindirebilmektedirler, ancak en azından ilk birkaç gün veya hafta boyunca bazı diyet değişiklikleri yapmaları gerekmektedir. Ameliyattan sonra uyulması gereken tavsiyeler aşağıdaki gibidir:
• Ameliyattan sonraki günlerde küçük öğünler yemek
• Birkaç hafta az yağlı bir diyet uygulamak
Kişi şişkinlik, ishal veya diğer sindirim semptomları yaşarsa, bazı besinlerden uzak durması gerekmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kafeinden kaçınmak
• Baharatlı veya yağlı yiyeceklerden kaçınmak
• Semptomları daha da kötüleştiren her şeyden kaçınmak
• Yavaş yavaş diyete daha fazla lif katmak

Safra Taşı Temizliği

Safra kesesi temizliği, kızarması veya detoksu, bilim insanlarının yanıltıcı olarak tanımladığı bir beslenme eğilimidir. Destekçiler, safra kesesini sıfırlayabileceğini, safra taşlarını temizleyebileceğini, sindirim sağlığını iyileştirebileceğini ve safra kesesinin işlevini geliştirebileceğini söylemektedirler. Buna bir örnek aşağıdaki gibidir:
• 2 hafta boyunca elma suyu dahil sıkı bir diyet yapmak
• Epsom tuzları, zeytinyağı ve narenciye suyu karışımı içerek takip etmek
Bu diyetin kullanımını destekleyecek çok az kanıt vardır ve uzmanlar bu tür tavsiyelerin tehlikeli olabileceğini söylemektedirler. Bazı kişiler taşların vücudu dışkıda terk ettiğini gördüklerini bildirmişlerdir, ancak analizler bunların yağ ve narenciye suyu yığınları olduğunu göstermiştir.

Ne Zaman Doktora Gidilmelidir?

Safra kesesi taşı olan herkes semptomları fark etmemektedir, ancak semptomları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Mide bulantısı
• Ağrı
• Sararmış cilt
• Ateş

Diğer Yaşam Tarzı İpuçları

Kişiler safra kesesi sağlığını iyileştirmek için birkaç adım atabilmektedirler. Bunlar aşağıdaki gibidir:
Kilo yönetimi: Vücut kitle indeksini (BMI) sağlıklı bir aralıkta tutmak, obezite risk faktörü olduğundan safra kesesi sorunlarının önlenmesine yardımcı olmaktadır.
Hızlı kilo kaybından kaçınmak: Kişi hızla kilo verdiğinde, bu karaciğere ve safra kesesine baskı yapmaktadır ve safra taşı riskini artırmaktadır. Düzenli olarak kilo vermek en iyisidir. Oruç tutmak veya intravenöz olarak beslenme almak da safra kesesi hastalığı riskini arttırmaktadır.
Alerjenlerden kaçınmak: Bazı kişilerde alerjik reaksiyon, safra kesesi semptomlarını tetiklemektedir. Alerji testi yaptırmak, bir eliminasyon diyetini uygulamak ve belirli alerjenlerden kaçınmak bazı kişiler için yararlıdır.
Sigarayı bırakmak: Tütün içmek, safra kesesi kanseri de dahil olmak üzere safra kesesi işlev bozukluğu riskini arttırmaktadır.
Bitki bazlı yiyecekleri tercih eden yüksek lifli diyet, safra kesesi sağlığını arttırmaktadır. Meyve ve sebzeler lif, C vitamini ve antioksidanlar sağlamaktadır, yağ ve kalori bakımından düşüktür. Doymuş yağ gibi kaçınılması gereken yiyeceklerin çoğu hayvansal ürünlerde mevcuttur. Bununla birlikte, bitki bazlı diyet otomatik olarak sağlıklı değildir. Kişiler işlenmiş yiyecekler yerine taze yiyecekleri tercih etmeli, ilave yağ, tuz ve şeker için önceden hazırlanmış yiyeceklerin etiketlerini kontrol etmelidir.

Kaynakça:
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Calcium-HealthProfessional/
https://www.nhs.uk/common-health-questions/operations-tests-and-procedures/do-i-need-to-change-my-diet-after-gallbladder-surgery/
http://archive.foundationalmedicinereview.com/publications/14/3/258.pdf
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ijc.27777

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu