Selenyumun Sağlık Açısından Yararları

Selenyum, bağışıklık, tiroid sağlığı, antioksidan koruma ve daha fazlası için gerekli olan temel bir mineraldir. Ancak alınan miktarın doğru olması gerekir. Çok fazla veya çok az miktarların olumsuz etkileri olabilir. Sağlıklı seviyeler bağışıklık sisteminizi dengeleyebilir, sirkadiyen ritminizi ayarlayabilir ve üreme sağlığını destekleyebilir, bununla birlikte kanser önlenmesindeki rolü hala tartışmalıdır. Bu makale selenyuma dair en son bulguları ve sağlığınız için ne anlama geldiğini içerir.

Selenyum Nedir?

Selenyum (Se) Brezilya fındığı, tavuk, balık, tahıl ve yumurtada bulunan bir mineraldir. Sağlık için yararlı olduğunun keşfedilmeye başlandığı 1957 yılına kadar aslında bir toksin olarak kabul edildi. Selenyumun dengeli alımı çok önemlidir. Çünkü hem selenyum eksikliği hem de fazlalığı zararlıdır. Sadece doğru miktarda alındığında geniş kapsamlı sağlık yararları olabilir. Önerilen günlük izin verilen miktar olan 55 µg / gün, selenyum içeren ana antioksidan enzim olan glutatyonun aktivitesini maksimuma çıkarmak için gereken miktara dayanılarak belirlenmiştir.
Selenyum ayrıca kükürt içeren amino asit sisteinine bağlanır ve vücutta antioksidan selenoproteinler oluşturur. Selenoproteinler dokulara selenyum taşır, iltihabı azaltır, sağlıklı bir bağışıklık sistemini ve tiroid bezini destekler.

Artıları

-Enflamasyonla savaşır ve bağışıklık tepkisini iyileştirir
-Sağlıklı bir tiroid için hayati
-Kanserin önlenmesine yardımcı olabilir
-Sirkadiyen ritmi resetleyebilir
-Dengeli bir ruh halini destekler
Eksileri
-Dar optimum aralığa sahiptir; bu nedenle çok fazla tüketmemeye dikkat etmeniz gerekir
-Fazla selenyum Tip 2 diyabete ve antioksidanların düşmesine neden olabilir.
-Erkeklerde tiroid hormonlarını düşürebilir.

Alımı ve Eksikliği

Bitkiler selenyumu topraktan aldığından insanların selenyum alımı, topraktaki selenyum konsantrasyonuna bağlıdır. Selenyumun fakir olduğu geniş bir coğrafi kuşakta yaşayan – kuzeydoğudan güneybatı Çin’e kadar uzanan insanlarda – selenyum eksikliği riski daha yüksektir.
Eksikliği, kalp yetmezliği ile sonuçlanabilecek aşırı derecede kalbin zayıfladığı Keshan hastalığı da dahil olmak üzere ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Öte yandan, çok yüksek kan selenyum diyabet, yüksek kısa süreli (açlık kan şekeri) ve uzun süreli diyabet belirteçleri (HbA1c) ile ilişkilidir.
Selenyum alımı Doğu Avrupa’da da düşükken, Venezuela, ABD, Kanada ve Japonya’da önerilen günlük miktarları aşabilir. ABD’de yaşayan ortalama bir kişi, yiyecek ve takviyelerden günlük olarak resmi önerilen miktarın (RDA) 2 – 3 katı olan 107 – 151 µg / gün selenyum alır.

Selenyumun Sağlık Faydaları

Bu derlemede Selenyum üzerine yapılan araştırmalardan yola çıkarak sağlık faydaları kanıta dayalı olarak ele alınmıştır. Parantez içinde belirtilen PMID leri kullanarak orijinal makalelere ulaşabilirsiniz.
PMID, PubMed Identifier (Pubmed tanımlayıcısı) için bir kısaltmadır.
Selenyum seviyelerinin optimal düzeyde bulunmasının sağlığa faydaları çok yönlüdür. Şöyle ki ruh hali dengesinden doğurganlığa, bağışıklığa ve kanserin önlenmesine kadar – selenyum eksikliği birçok sağlık sorunuyla ilişkilidir.
1) İnflamasyonla savaşır
Selenyum sadece antioksidan savunmanızdaki kilit oyuncular olan selenoproteinleri oluşturmakla kalmaz, aynı zamanda onları yapan genlerin aktivitesini de arttırır. Selenyum, düşük antioksidan düzeyleri olan ve her türlü iltihaplanma veya otoimmün sorunları olan insanlara yararlar sunar.
Selenyum, vücuttaki iltihabın ana kontrolörü olan NF-kB’nin aktivasyonunu bloke eder. Sonuç olarak, daha az sayıda enflamatuar madde kan dolaşımına salınır (IL-6, IL-8 ve TNF-alfa dahil).
Yeterli selenyum alımı birçok enflamatuar ve otoimmün hastalıkta yüksek seyreden inflamatuar bir belirteç olan CRP’yi de düşürür.
2) Sirkadiyen ritmi sıfırlamaya yardımcı olur
Selenyum güçlü bir vücut saatidir (zeitgeber). Dahili saatinizi Dünya’nın doğal 24 saatlik aydınlık / karanlık döngülerine (zeit= zaman, geber = verici) senkronize eden bir görev üstlenir.
Selenyum, genellikle uykusuzluk çekenleri etkileyen dengesiz bir sirkadiyen ritmini düzeltmeye destek verir. Vücudunuzun ne zaman uyuma ve dinlenme ne zaman uyanık ve aktif olma zamanı olduğunu bilmesine yardımcı olur.
Selenyum ve kükürt içeren amino asit metil selenosistein, hücre bazlı çalışmalarda sirkadiyen ritim genlerini resetleyebilir. Bu genlerin aktivitesinin normalde olması gerektiği gibi, gece zirve yapmasına neden olmuştur. Bu amino asit sarımsak, astragalus, soğan ve brokolide bulunur.
3) Beyni korur
Balık tüketiminin faydaları genellikle çoklu doymamış yağ asitlerine, omega-3’lere atfedilir, ancak balıklarda bulunan yüksek miktarda selenyum eşit derecede önemli olabilir. Selenyum, yağ asitleri ile birlikte çalışarak bozulmalarını önler ve biliş üzerindeki faydalı etkilerini arttırır.
200 yaşlı insandan yapılan bir çalışmada, balık alımı kan selenyum seviyesini omega-3 seviyesinden daha fazla arttırmıştır. Yaşlılarda daha iyi bir bilişsel işlev doğrudan selenyuma bağlı olabilir (PMID: 19151902).
Selenyum beyin sağlığınız için çok önemlidir. Düşük selenyum seviyeleri, zayıf biliş, hafıza sorunları ve beyindeki düşük nörotransmitter seviyeleri ile bağlantılıdır. Bir çalışmaya göre Alzheimer hastasının beyin selenyum düzeyleri sağlıklı insanlardakinin sadece % 60’ı kadardır (PMID: 23696698).
4) Tiroid sağlığını destekler
Selenyum en çok tiroid içinde yoğunlaşmıştır ve çok küçük miktarlar bile tiroidin çalışmasını sağlayabilir. Ancak ciddi selenyum eksikliği işlevini bozar ve otoimmün tiroid hastalıkları ile bağlantılıdır.

Hashimoto

Selenyum takviyesi, genellikle tiroidin yetersiz aktivitede olmasına neden olan otoimmün bir hastalık olan Hashimoto Tiroiditi olan insanlar için faydalı olabilir. Klinik çalışmaların gözden geçirilmesinde, selenyum Hashimotolu kişilerde ruh halini, genel refahı ve hastalığa özgü antikorları (tiroid peroksidaz antikorları) iyileştirmiştir.

Graves

Graves hastalığı ise tiroidin genişlediği ve aşırı aktif hale geldiği bir başka otoimmün hastalıktır. Selenyum eksikliği olan ve Graves hastalığı olan kişilerde, takviye, remisyon şansını artırabilir. Graves hastalığı olan 38 selenyum eksikliği olan hastada Se takviyesi tiroid hormonlarını önemli ölçüde azalttı (PMID: 26279994)
Bununla birlikte, normal selenyum seviyelerine sahip 30 Graves hastasının başka bir denemesinde kısa vadeli fayda göstermedi (PMID: 27734319).

Diğer

Bazı hamile kadınlar, subklinik hipotiroidizm (yüksek TSH, normal T4) olarak da bilinen hafif azalmış tiroid fonksiyonuna sahiptir.
300’den fazla gebe kadının analizinde, düşük selenyum kan seviyeleri zayıf tiroid genişlemesi ve hasarı ile ilişkilendirildi. Selenyum takviyeleri, özellikle doğumdan sonra tiroid sağlığının yenilenmesine yardımcı oldu. Selenyum, doğal olarak oluşan selenyum bağlı bir amino asit olan Selenometiyonin formunda kullanılmıştır. (PMID: 20614463)
Otoimmün tiroiditli farelerde selenyum, yıkıcı otoimmün tepkinin üstesinden gelmek için çok önemli olan T-reg immün hücrelerini arttırdı. Ayrıca, hastalıkla ilişkili antikorların (tiroglobülin TgAb) kan düzeylerini de düşürdü (PMID: 20453397)
5) Bazı viral enfeksiyonlara karşı koruyucudur
Selenyum eksikliği bağışıklık sistemini zayıflatır ve zararsız virüs enfeksiyonlarının dahi ilerlemesine ve tehlikeli hale gelmesine neden olabilir. En ağır vakalarda, bu tam kalp yetmezliğine (Keshan hastalığı) neden olabilir.
Yeterli selenyum alımı, bağışıklık hücrelerini korur ve antikor üretimine yardımcı olur. Düşük selenyum seviyeleri, sağlıklı hücrelerdeki hasarı (oksidatif stres yoluyla) artırabilir, bağışıklık savunmasını azaltabilir, virüsleri aktive edebilir ve daha hızlı bölünmelerini tetikleyebilir.
HIV enfeksiyonları selenyum eksikliğini tetikleyebilirken, takviye HIV ile savaşmaya ve sonuçları iyileştirmeye yardımcı olabilir. 18 HIV pozitif kişiden oluşan bir denemede, geleneksel ilaçlarla birlikte selenyum yaşam kalitesini iyileştirdi. Selenyum ayrıca hücresel ve hayvan çalışmalarında virüsün replikasyonunu engelledi (PMID: 19169336).
Bir çalışmada, selenyum eksikliği olan HIV hastalarının, normal selenyum seviyelerine sahip olanlara göre HIV’den ölme olasılığı neredeyse 20 kat daha fazlaydı (PMID: 9342257).
Çocuklar üzerinde yapılan bir çalışmada, düşük selenyum seviyeleri yalnızca HIV’den ölme olasılığını artırmakla kalmadı, aynı zamanda hastalığın daha hızlı yayılmasıyla da bağlantılıydı (PMID: 24470898)
6) Kashin-beck hastalığının önlenmesinde yardımcıdır
Kashin-Beck hastalığı (KBD), özellikle Tibet başta olmak üzere bazı Çin bölgelerinde görülen, eklem ve kemiklerin endemik bir hastalığıdır. Bu hastalığın gelişmesinde selenyum eksikliği, çeşitli çevresel ve genetik faktörlerle birlikte önemli bir rol oynar.
2652 hasta ile 11 Çin klinik çalışmasının meta-analizine göre, bir diyete Se ile zenginleştirilmiş tuz eklemek, sağlıklı çocuklarda iyotlu tuza kıyasla Kashin-Beck hastalığı olasılığını % 84 azaltır (PMID: 26198135).
Ancak Se takviyesi, Kashin-Beck hastalığı olan 324 çocukta eklem ağrısını veya hareketliliği iyileştirmedi. Araştırmacılar KBD’de iyot eksikliğinin rolünü vurguladı (PMID: 12816783)
7) Preeklampsi riskini azaltır
Preeklampsi, yüksek tansiyon, şişme ve gebelik sırasında idrarda protein varlığı ile karakterizedir.
439 hamile kadınla yapılan 3 çalışmanın meta-analizinde, Se takviyeleri (6 aya kadar günlük 60-100 mcg), plaseboya kıyasla preeklampsi riskini% 72 oranında azalttı. 13 gözlemsel araştırmaya göre (1,515 katılımcı), düşük Se düzeyine sahip hamile kadınların preeklampsi riski daha yüksektir. (PMID: 26516080)
8) Bazı kanser türlerini önlemeye yardımcı olabilir
Selenyumun kanser önlenmesindeki rolü sıcak bir tartışma konusudur ve bulgular çelişkilidir. Selenyum takviyeleri kanserin önlenmesi veya tedavisi için onaylanmamıştır.

Kanserde Selenyum Alımını Destekleyen Çalışmalar

70’li yıllardan beri, selenyum alımının artmasının kanser ölümlerini azalttığını ve bunun tersinin de geçerli olduğunu bildirmektedir. Bir çalışmada, 27 ülkede selenyumun diyet ile alımı kanserden daha az ölümle bağlantılıydı. ABD’de, kanserden ölümlerin, insanların eksik olma ihtimalinin daha yüksek olduğu düşük selenyum tüketilen eyaletlerinde çok daha yüksekti (PMID: 856291).
11 bin kişiye kadar yapılan ilk çalışmalar, düşük selenyum durumunun, kanser ve ölüm riskindeki artışla bağlantılı olduğunu bildirdi. Tahmini risk iki ila altı kat arasında değişiyordu ve o zamanlar sadece erkekler için geçerliydi (PMID: 9776375, PMID: 3788940).
Bazı yeni çalışmalar erken bulguları desteklemektedir. Hafifçe artmış selenyum alımı durumunda – yine de toksik seviyelerin hemen altında – kolorektal, prostat ve akciğer kanseri riski daha düşüktü.
Başka bir çalışmada da cilt kanserli kişilerde sağkalımı % 50 arttırdı.
37 erkekte, Deve Dikeni (Milk thistle) (Silymarin) ve selenyumun bir kombinasyonu prostat çıkarma ameliyatı sonrası erkeklerde LDL ve total kolesterolü düşürdü, bu da prostat kanserinin geri dönme ve ilerleme riskini azalttı (PMID: 21048810).

Kanserde Selenyum Alımını Tartışması

Tüm bu bulgulara dayanarak, selenyum eksikliğinin kanser riskini arttırdığı, ancak yeterli miktarda alımın azaltabileceği açıkça görülmektedir. ABD’de selenyum alımı yüksektir ve bu da popülasyonun genel kanser olasılığını azaltmalıdır. Ancak tartışma başka bir yerdedir: söz konusu çalışmaların neredeyse tamamı tamamen gözlemseldi.
Gözlemsel çalışmalar işbirliği kurabilir, ancak herhangi bir nedenselliğe atfedilemez. Bu, yeterince büyük bir örnek kullanırsanız, çok fazla şey ifade etmeyen meraklı bağlantılar bulabileceğiniz anlamına gelir. ABD’de yaşayan ve kırmızı araba sahibi olan insanlar, uyku kalitesini arttırmış olabilir. Ancak bu, kırmızı bir araba almanın uyku problemlerinizi çözeceği anlamına gelmez.
Selenyumun etkilerini belirlemek için terapötik bir ajan olarak kullanıldığı çok az klinik çalışma yapılmıştır. Bununla birlikte, kanserden korunmanın incelenmesi kolay değildir ve karmaşık, uzun süreli bir çalışma tasarımı gerektirir. Bunun da ötesinde, yaşam tarzı, genetik, cinsiyet ve yaş, evre ve kanser türü gibi pek çok faktör kanser sonuçlarını ve selenyumun koruyucu etkisini etkileyecektir.
Çin’de yapılan bir çalışma, yetişkinlerin yaklaşık % 15’inin Hepatit B taşıyıcısı olduğu ve karaciğer kanserine yakalanma olasılığının 200 kat daha fazla olduğu bir bölgede yapıldı. Yapılan bu denemede 226 hepatit B taşıyıcısından günde 200 µg / gün selenyum alanların hiçbiri 4 yıl sonra karaciğer kanseri yaşamazken, plasebo grubundaki 7 kişi karaciğer kanseri yaşamıştır.
Melanom dışı cilt kanseri öyküsü olan 1.000 kişiden fazla insanın katıldığı ABD merkezli büyük bir deneyde, 200 µg / gün selenyum (selenyum mayası olarak) bu kanserin geri dönme ihtimalini azaltmadı. Ancak, herhangi bir kanser türünden ölme riskini % 50 ve herhangi bir kanser türüne yakalanma olasılığını % 37 azalttı. Özellikle prostat, kolon ve akciğer kanseri riskini azaltmıştır (PMID: 8971064).
9) Bağışıklık tepkisini iyileştirir
Selenyum eksikliği bağışıklık fonksiyonunu bozar. Buna göre selenyum takviyesi, yetersiz olmayan kişilerde bile bağışıklık sistemini uyarır. Selenyum (200 µg / gün) ile takviye edilmiş kişilerin lenfositleri, yabancı istilacıları ve tümör hücrelerini yok etmede daha aktif ve etkili bulunmuştur (PMID: 7946899).
Selenyum, etkin bir bağışıklık için tahmin edilenden daha önemli olabilir. Son araştırmalara göre, aktive edilmiş bağışıklık hücrelerinin selenyum ve amino aside bağlı formu (selenosistein) için artan bir ihtiyaç vardır (PMID: 10963212).

Th2 Baskın Kişiler İçin İyidir

Selenyum takviyesi, bağışıklık tepkisini Th2 tipinden uzaklaştırmaya yardımcı olabilir ve astıma, alerjik reaksiyonlara, viral enfeksiyonlara ve kansere karşı koruyan Th1 tipini teşvik edebilir (PMID: 21955027).
Selenyumun bağışıklık uyarıcı özelliklerini değerlendirmek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
10) Doğurganlık ve üreme sağlığını iyileştirebilir
Dengeli selenyum seviyeleri hem erkek hem de kadınlarda üreme sağlığı için önemlidir. Erkeklerde selenyum sperm ve testosteron üretimi için önemlidir.
Doğurganlık sorunları olan 69 erkeğin katıldığı bir çalışmada selenyum, sperm hareketliliğini hafifçe artırıyor ancak sperm yoğunluğunu iyileştirmiyor. Selenyum alan erkeklerin% 11’i, plasebo grubundakilere kıyasla babalık elde etti (PMID: 9698665)
Bununla birlikte, Se takviyesinin, 33 hastadan oluşan benzer bir çalışmada sperm sayısı, hareketliliği veya kalitesi üzerinde hiçbir faydası yoktu (PMID: 8575984)
Erkek sıçanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, selenyum testosteron seviyelerini artırdı, ancak yalnızca selenyum eksikliği olan sıçanlarda (PMID: 8699413)
Kadınlarda yeterli selenyum seviyeleri özellikle hamileliğin erken döneminde önemlidir. Bir çalışmada, tekrarlayan düşüklerden muzdarip kadınların daha düşük selenyum kan seviyelerine sahip olma olasılığı daha yüksekti. Selenyum eksikliği, hayvan çalışmalarında düşük olasılığının artmasıyla da bağlantılıydı (PMID: 8616128).
11) Kalp sağlığı için faydalıdır
Selenyum, muhtemelen antioksidan glutatyonu artırarak, oksidatif stresi azaltarak ve trombosit kümelenmesini önleyerek kalp hastalığına karşı koruyabilir (PMID: 8783029).
Selenyum eksikliği sonuçta zararlı, reaktif maddelerin birikmesine neden olarak kan damarlarını daha az esnek ve trombositleri daha “yapışkan” hale getirir. Örneğin, kalp hastalığı olan erkeklerde düşük selenyum trombositlerin bir araya toplanmasına ve kan damarlarının daralmasına neden olarak potansiyel olarak kalp sağlığını kötüleştirebilir(PMID: 8783029).
Yine de klinik sonuçlar hala karışık. Bir çalışmada, düşük selenyum kalp hastalığında iki ila üç kat artışla bağlantılıyken, başka bir çalışmada düşük selenyumlu erkekler kalp krizi veya felç riskinde artışa sahipti. Ancak diğer küçük çalışmalar, kalp hastalığı riski ile selenyum seviyeleri arasında net bir bağlantı bulamadı (PMID: 6123886)
668 yaşlı İsveçli insanda, dört yıl boyunca selenyum (200 μg) ve koenzim Q10 (200 mg) takviyesi, kalp yetmezliği riskini önemli ölçüde azalttı. Daha önce Se eksikliği olan hastalarda% 50 ve orta Se seviyeleri olan hastalarda% 62 azaldı (PMID: 27367855)
Yüksek Se düzeyine sahip hastalar, takviyeden fayda görmedi; bu da faydaların Se eksikliği olan kişilerle sınırlı olabileceğini bir kez daha öne sürüyor.
Selenyum desteğinin kalp hastalığına karşı koruyup korumadığını ve hangi durumlarda olduğunu belirlemek için daha fazla araştırmaya gerek vardır.
12) Ruh halini iyileştirir ve kaygıyı azaltabilir
Düşük selenyum seviyeleri depresyon, anksiyete, yorgunluk ve zihinsel kafa karışıklığı ile ilişkilendirilmiştir. 50 kişiden oluşan bir çalışmada, 5 haftadan fazla selenyum takviyesi (100 mcg / gün) ruh halini, enerji seviyelerini iyileştirdi ve kaygıyı azalttı (PMID: 1873372)
Huzurevlerinde yaşayan yaşlılar üzerinde yapılan bir çalışmada 8 haftadan fazla selenyum takviyesi, depresyonu belirgin şekilde iyileştirdi ve kaygıyı hafifçe azalttı (PMID: 18463429)

Özellikle yukarıda belirtilen tiroid, otoimmün, kalp vb hastalıklarınız varsa serum selenyum miktarlarınızı ölçtürün. Ancak takviyesi konusunda dikkatli olarak uygun seviyelerde takviye edilmesini sağlayın. Selenyum doğal olarak çeşitli gıdalarda bulunur, ancak ciddi eksiklikler durumunda takviye kullanılması gerekebilir. Pek çok multivitamin selenyum içerir; bu nedenle ilave selenyum alımına dikkat edilmelidir.

Kaynakça:
https://lymenotes.blogspot.com/
https://lpi.oregonstate.edu/mic/minerals/selenium
https://www.healthline.com/nutrition/selenium-benefits#Best-dietary-sources-of-selenium

Yazar: Yeliz Dursun