Bilimsel adı Passer domesticus olan serçeler, küçük kahverengi kuşlardır ve muhtemelen dışarıda yemek yiyen bu ev kuşlarının etrafında insanların toplandığını görmüşsünüzdür. Binlerce yıldır insan yaşamını izleyen donuk renkli, fakat sosyal bir yapıya sahip olan serçeler, insanlara yakın yaşamayı severler ve fırsatçıdırlar. Ancak serçeler, patates kızartması parçalarını kapmanın ötesinde, atık ve yiyecek kırıntılarını, meyveler, tohumlar, sebzeler ve hatta serçe yiyeceklerinden sadece birkaçını yerler.
Serçeler Hakkında İlginç Gerçekler
Ev serçeleri, yaklaşık 10-15 cm uzunluğunda, kalın gagalı, küçük tıknaz olan kuşlardır ve gündüzleri aktif olurlar. Ev serçeleri cinsel olarak dimorfiktir, yani erkekler ve dişiler birbirlerinden farklı görünür. Erkekleri beyaz yanaklara sahiptir, tıknaz gridir ve alt kısımları renklidir. Göğüsleri boyunca önlük adı verilen büyük siyah bir iz bulunur ve kanatların ucunda siyahlık vardır. Dişiler daha kırmızımsı kahverengi ve çok daha renklidir. Serçelerin ağırlık ve ebadına bakıldığında erkek ve dişilerde biraz farklılıklar vardır. Ortalama erkek serçe ağırlığı 28 gram iken dişi serçelerde ortalama ağırlık 25 gramdır. Serçeler sadece Kuzey Amerika’ya özgü kuşlar değildir. Aslında, bunlar muhtemelen 1850’lerdeki Avrasya serçeleridir. Nüfusları, insanların yaşadığı kentsel alanlarda iyi gelişmiştir. Büyük kurumsal çiftlik gelişimi ile birlikte, serçeler kırsal kesimde azalmıştır, çünkü insanların çiftliklere taşınmasıyla birlikt, serçeler de onları takip etmişlerdir. Ev serçeleri çöllerde, otlaklarda, tropik bölgelerde veya kalın ormanlarda yaşama eğiliminde değildir. İnsan popülasyonunun yoğun olduğu yerler serçeler için çekicidir.
Ev serçesi adı, bu küçük kuşların davranışlarını ve tercih ettiği yerleri tanımlar. İnsanların yaşadığı yerde yaşamayı severler. İnsanların evlerine ve sokak lambaları gibi yapay yapılara yuva yaparlar. Ev serçeleri asmalar ve insan yapıları yakınındaki diğer bitkilerde tünemeyi severler.
Dişi serçeler, kış sonunda veya ilkbaharın başlarında şiddetli bir şekilde, onu koruyacağı erkek serçenin bölgesinde yuva yaparlar. Bazen serçe yumurtalarına yer açmak için diğer tür kuşlar yuvalarından çıkarılır. Bu, boşlukları ve evleri kullanılan mavi kuşlar ve kırlangıçlar gibi birçok yerli kuş popülasyonunu olumsuz yönde etkiler. Tipik bir serçe yuvası, tüylerden, kâğıttan, kurutulmuş bitkilerden, yapraklardan, sicimden, çubuklardan, çimlerden veya mevcut yumuşak malzemelerden yapılabilecek dağınık küçük bir kubbedir. Bazen oldukça sosyalleşebilen serçeler, yan yana yuvalar kurarak duvarları paylaşırlar. Dişiler ortalama olarak bir defada beş taneye kadar yumurtlayabilir ve mevsiminde dört kadar yavru çıkartabilirler. Erkekler nadiren yardım etse de öncelikle yumurtalarını kuluçkalayan dişidir. Serçe yumurtaları beyazdan çok soluk yeşile, gri veya kahverengi lekeler ile maviye kadar farklı renklere sahiptir ve sadece 2,5 cm uzunluğunda, yaklaşık 1,5 cm genişliğindedir. Bir yılda çıkan serçe yumurtalarının sayısı nedeniyle serçe popülasyonları hızla artabilir ve yavruları hem anne hem de baba beslemektedir.
Serçeler ekolojik olarak birçok hayvan için önemli bir av türüdür. Ev kedileri serçelerin büyük düşmanıdır. Diğer avcılar arasında köpekler, rakunlar, çeşitli baykuş türleri ve şahinler bulunur. Yılanların serçe yumurtası aldığı bilinmektedir. Serçeler oldukça sosyal hayvanlar olduklarından, gruplar halinde olmak, onların avcılardan korunmalarında yardımcı olur. Serçeler kışın ısınmak için biraz hareket ederler, ancak bir bölgeden göç etmezler ve 13 yıl kadar yaşayabilirler.
Serçeler Ne Yiyor?
Serçeler yemeklerini bulmak için genellikle zeminde yürümek yerine zıplamayı severler. Serçeler her yerde bulunurlar, yani hem bitki hem de hayvan bazlı çeşitli yiyecekleri yerler. Serçelerin beslenmesindeki birçok yiyecek nerede yaşadığına bağlıdır. Serçelerin yemekleri; meyveler, üzüm, yenidünya, elma, fındık, kiraz, armut, erik, şeftali, nektarin, domates, bezelye, marul, soya fasulyesi, pirinç, yabancı ot tohumları, tahıllar, ekmek kırıntıları, kesilmiş patates kızartması gibi birçok gıdadan oluşabilirken ayrıca atıklar, çiçekler, tomurcuklar ve ay çekirdeği gibi yağlı tohumları da severler. Fastfood restoranlarında serçeler neredeyse her yerde gözükür, müşterilerden gelen herhangi bir küçük yiyecek parçası düşürülmüşse o yiyeceği kapmaya kaparlar ve bu çöpleri yoluna sokmaya her zaman hazırdırlar. Ayrıca doğada bulunan kanarya otu, çimen, kara buğdayı da severler. Serçe yavruları böceklerle beslenir ve ebeveynler üreme zamanlarını yüksek böcek nüfusunun gençlerini beslemesi için bir fırsat olarak değerlendirirler.
Böcekler ve diğer omurgasızların yanında bazı hayvanlarda serçe diyetinin bir parçasını oluşturmazlar. Hayal etmesi zor olabilir, ama bazen kurbağalar ve kertenkeleler gibi küçük omurgalılar bile serçeler için yiyecek olabilirler.
Serçelerin Beslenmesi
Bilim adamları, serçelerin evrimsel süreçlerinin bir parçası olarak insan yiyeceğine uyarlandığını 
düşünüyorlar. Kafatası şekilleri değişti ve bedenleri evcil köpeklerin yaptığı gibi nişastayı parçalama ve sindirmelerine yardımcı olan özellikler geliştirdi. Serçeler değişti ve sonuç olarak serçeler yiyeceğe göre değişti. Belki de en ilgi çekici olan, bu değişimler yaklaşık 11.000 yıl önce insan tarımının gelişimi ile çakıştı. Serçelerde başka hangi değişikliklerin gerçekleştiğini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Serçe besini, insan gıda kaynakları ile iç içe olduğundan, serçeler çiftçiler için zararlı olabilir. Çiftliklerde yaşayan serçeler, hayvancılığın beslendiği mısır, buğday, yulaf ve diğer tahılları tüketmekten hoşlanır ve bahçe bitkilerini de yağmalarlar, bu yüzden çiftliklerde önemli miktarda tahıl kaybı olabilir. Ne yazık ki bazen yeni sürgünler ve fideler de serçerin yiyeceği hale gelirler. Sürekli ötmelerinden ve büyük sürüler halinde olduklarından çiftçileri ve diğer insanları rahatsız ederek çok fazla gürültü ve karışıklık yaratırlar. Dışkıları bile sorun olabilir, ancak birçok çiftçi tek mahsul çiftliklerine geçtiğinden 1960’lardan bu yana daha az serçeler, çiftlikleri tercih ettikleri evler haline getirirler.
Serçelerin Sevdiği Yemler
Serçeler herkese zararlı değildir. Onlar canlı, sosyal, izlemek için bir keyifli verici olabilirler. Ticari kuş tohumu gibi bir tohum karışımı iyi serçe yiyeceği olabilir. Ev serçelerini çekmek için bir tohum karışımı sunmak isteniyorsa ayçiçeği tohumu, darı veya mısır kullanılmalıdır. Milo veya sorgum tohumları, ticari karışımlarda yaygın bir bileşendir; ancak başka seçeneklere sahip serçelere iştah açıcı olmayabilir. Serçelere içmeleri için su ve yapmayı sevdikleri toz banyo için bir alan sunulmalıdır. Serçeler, insanların yardımı olmadan da nerede yaşarlarsa yaşasınlar yiyecek bulabileceklerdir, zıplamalarını ve cıvıltılarını izlemek büyük bir eğlence 
sağlayabilir. Parçalayıcıları ve görünüşte dostane eğilimleriyle bilinen serçeler, birçok kültürde şiirde bile geçmiştir. Serçeler hemen hemen her yerde bulunabilir. Aslında, serçe popülasyonu olmayan tek kıta Antarktika’dır. Hatta bazı yönlerden serçelerin adaptasyonları, yiyeceklerini sevdikleri insanlara rakip bile olurlar.
Kaynakça:
Cornell Ornitoloji Laboratuvarı: Ev Serçesi Yaşam Tarihi
Michigan Üniversitesi: BioKids Critter Katalog: Bayağı Serçe
Science Magazine: Ev Serçesi İnsanlarla Nasıl Ev Yaptı?
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu