Genellikle az uyumanın sakıncaları hakkında çok şey duyarız, ama fazla uyku da farklı sakıncalar taşır. Gün geçtikçe uykunun, beyni ve vücudu nasıl etkilediğine dair daha çok şey duyarız. Uykunun vücudun kendisini onardığı zaman dilimi olduğu biliniyor ve az uyku çok sayıda sağlık sorununa neden olabiliyor. Bu durumda fazla uyku daha iyi midir? Araştırmacılar bunun tam olarak böyle olmadığını söylüyorlar.
Elde edilen çok sayıda kanıt, yatakta geçirilen fazla sürenin sağlık sorunlarıyla ilişkili olduğunu gösteriyor. Bazı durumlarda fazla uyumak bazı risk faktörlerini etkiler. Diğer vakalarda ise bazı tıbbi sorunların belirtisi olabilir. Normal uyku süresi 8 saat olarak değerlendirilir. Yapılan son çalışmalar bu aralığın genişletilmesi gerektiğini gösterir. Buna göre 7-9 saat uyku aralığı normaldir ve 18-64 yaş arası çoğu yetişkin için sağlıklıdır. Bazı araştırmacılar da 7 saate yakın uykunun daha iyi olduğunu savunur. Elde edilen bazı kanıtlara göre 7 saat uyku, uzun yaşam ve daha iyi beyin sağlığı için gereklidir.
Doğru miktarda uyku kişiye göre değişiklik gösterebilir. Örneğin; bazıları 7 saat uykuyla kendilerini iyi hissederken diğerleri daha fazlasına ihtiyaç duyabilir. Ancak bazı çalışmalarda 9 saatten fazla uykunun yetişkinler için fazla olduğu değerlendirildi. Eğer her gece 9 saatten fazla uyursanız ve yeterince kendinizi dinlenmemiş hissederseniz bu durumun incelenmesi gerekir. Popülasyonun %2’sinin uzun süre uyuduğu tahmin ediliyor (çocukluktan beri), fakat uzun süreli uyku sağlık sorunları ve diğer tehlikeli faktörlerle örtüşür.
Fazla uykunun depresyonla ve yüksek ölüm oranıyla ilişkili olduğu tespit edildi. Araştırmacılar uzun süreli uykunun; bilişsel bozukluklarla, depresyonla, artan inflamasyon (iltihap), artan ağrı, doğurganlığın bozulması, yüksek obezite, diyabet, kalp hastalığı, felç ve diğer tüm ölüm nedenleriyle ilişkili olduğunu buldu.
Bozulan Beyin İşlevleri ve Akıl Sağlığı
Beynin biriken atıkları temizlemesi, nörotransmitterleri dengelemesi ve hafızayı işlemesi uyku sırasında mümkün olur. Uzun süreli ve kısa süreli 
uykunun akıl sağlığı ve ruh hali üzerinde etkileri vardır. Araştırmacılar üç farklı oyundaki bilişsel performansın, kişiler yaklaşık 7 saat uyuduğunda arttığını ve daha az uykuda kötüleştiğini gördüler. Diğer çalışmalar, daha uzun süreli uykuda hafıza kayıpları ve azalan bilişsel işlevi gözlemlediler.
Depresyon ve Akıl Sağlığı
Araştırmacılar, çok fazla ya da çok az uykunun Alzheimer risk faktörlerini arttırabildiğini düşünüyorlar ve uzun süre uyuyanların demans geliştirme riski artıyor olabilir. Fazla uyumak, depresyonun potansiyel bir belirtisi olarak değerlendirilir. Depresyona sahip çoğu kişide insomnia (gece uyuyamamak) olduğu rapor edilirken %15’i de fazla uyumaya eğilimlidir. Uzun süreli uyuyan kişilerin sürekli depresyona yakalanma riskleri artar. Kaygı bozukluğu belirtileri de diğer kişilere göre fazladır. İkizlerle yapılan bir çalışmada, çok fazla ya da çok az uyumanın normal uyku uyuyanlara kıyasla depresif belirtilerin genetik kalıtımını arttırdığı görülür.
Yaşlılarla yapılan bir çalışmada 10 saatten fazla uyumanın genel akıl sağlığını kötü etkilediği görüldü. Bazı çalışmalar vücudun uyku saatindeki düzensizliğin, depresif belirtilerde rol oynayabileceğini gösterdi ve sağlıklı bir uyku düzenine dönüş bu durumu tedavi edebilir.
Artan İnflamasyon Faktörleri
Vücuttaki kronik inflamasyon; diyabet, Alzheimer ve kalp hastalığı risklerini arttırabilir. Sigara içmek, obez olmak ve uzun süreli enfeksiyon gibi bazı yaşam şekli faktörleri inflamasyona katkı sağlayabilir ve çok az ya da çok fazla uyku bu durumda rol oynayabilir. Vücuttaki inflamasyon sitokinlerin miktarı ile ölçülebilir. Büyük bir yetişkin grubunda uyku süreleri ve sitokin seviyesi karşılaştırıldığında uzun süre uyayan erkek ve kadınlarda sitokin seviyesi arttı.
Bu konuda, ırklara göre de farklılıklar görülür. Artan sitokin; 5 saatten az ve 9 saatten fazla uyuyan beyazlarda, 9 saatten fazla uyuyan hispaniklerde, 5 saatten az ve 8 saatten fazla uyuyan Afrikalı-Amerikanlarda ve 9 saatten fazla uyuyan Asyalılarda görülür. İlginç şekilde 5-6 saat uyuyan Asyalılarda en düşük sitokin seviyesi görüldü.
Yapılan başka bir çalışmada da uzun süre uyuyan kadınlardaki sitokin seviyesi, 7 saat uyuyan kadınlara kıyasla %44 daha fazladır. Ekstra her uyku saatinde sitokin oranı %8 oranında arttı. Bu oran vücut kütlesi, yaş ve uyku apnesine göre değişiklik gösterir.
Artan Ağrı
Ağrımız olduğunda uyumak bize mantıklı gelir. Ama fazla uyku, ağrı 
belirtilerini kötüleştirir. Sırt ağrıları, egzersiz azlığı ya da yatakta fazla vakit geçirmenin sonucunda artar. Fazla uyku, fazla miktarda baş ağrısı ile de orantılıdır. Ayrıca migren ve tansiyondan kaynaklı baş ağrısını da tetikleyebilir. Düzensiz uyku, hormanları ve sirkadyen ritmi de etkilediği için doğurganlık üzerine de olumsuz etki yapar.
Bozulmuş Glikoz Toleransı
Glikoz toleransı; vücudun şekeri işleme yeteneği anlamına gelir ve bozulmuş glikoz toleransı, insülin direnci ve tip 2 diyabet kalp hastalığı ile ilişkilidir. Kanada’da yapılan bir çalışmada, 6 yıldan fazla, 276 kişinin yaşam stili davranışlarını incelendi. Uzun süre ve kısa süre uyuyan kişilerde tip 2 diyebet riskinin arttığını gözlemlediler.
Obezite, kalp hastalıkları, felç gibi sağlık sorunlarına ek olarak normalden fazla uyku ölüm riskini de arttırır. Daha uzun süre uyuyan insanların ölüm riskinin neden daha fazla olduğu ile ilgili olan uzun süreli bir araştırmada, birkaç potansiyel sebep belirlendi. Bunlar;
1.Uyku bölünmesi: Yatakta geçirilen daha fazla zaman, uyku arasında uyanıklıklar ile ilişkilidir ve uykunun etkinliğini düşürür.
2.Bitkinlik: Bitkinlik ve uyuşukluk daha uzun süreli uykuya neden olabilir ve uzun süreli uyku da uyuşukluk hissini arttırır.
3.Bağışıklık sistemi işlevi: Uzun süreli uyku, sitokinlerin ekspresyonunu etkileyebilir.
4.Fotoperiyodik anormaliler: Karanlık odada uzun süre geçirmek, sirkadyen döngüyü etkileyebilir.
5.Aktivite eksikliği: Yatakta daha fazla geçirmek, egzersiz gibi faydalı aktiviteler için daha az zaman ayırmaya neden olabilir.
6.Uzun süre uyumaya neden olan hastalıklar: Uyku apnesi, depresyon, kalp hastalıkları ve genel sağlık sorunlarıdır.
Sağlıklı Uyku İçin Yapılabilecekler
Uyku bilimi, fazla uyuma ve sağlık arasındaki ilişkinin etkilerine ve nedenine bakar. Fakat bazı alışkanlıklar da uyku kalitesini arttırır.
İnsanların küçük bir yüzdesi doğal olarak fazla uyurken diğer uzun süre uyuyan kişiler için bazı koşullar, davranışlar ve çevresel faktörler uyku ihtiyacını arttırabilir ya da uyku kalitesini etkileyebilir.
Fazla uyumayı önlemenin yolları:
1.Gece 7-9 arası yeterli süre uyku alınmalıdır.
2.Haftasonları normalden fazla uyumamak gerekir. Bu durum sirkadyen ritmi bozar ve iş günlerinde uykusuzluk hissine yol açar.
3.Uyanmak için güneş ışığına maruz kalmak gerekir. Bunun için geceden itibaren perdeler açok bırakılabilir.
4.Akşam 4’ten sonra kestirmelerden kaçınmak gerekir. Çünkü bu durum gece uykusuna dalmayı zorlaştırır ve fazla uykuyla sonuçlanır. Aynı durum, fazla miktarda kafein alımı ve yatış saatine yakın mavi ışığa maruz kalma için de geçerlidir.
Kaynakça:
https://www.amerisleep.com/blog/oversleeping-the-health-effects/
Yazar: Ayça Olcay