İnsanla bir temasın olmaması, bilişsel işlevdeki düşüşle ilişkilidir. Ancak COVID-19 salgını, izolasyonun potansiyel zararları hakkındaki endişeleri öne çıkarırken, araştırmacılar hala nedensel bir rolün yanı sıra olası mekanizmalara dair somut kanıtlar aramaktadırlar. Mesela İngiltere hükümeti resmi olarak ülke çapında bir tecrit ilan ettiğinde araştırmacı epidemiyolog Daisy Fancourt İngiltere’nin güneydoğusundaki Surrey’deki evindeydi. 23 Mart’ta televizyonda konuşan Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson, COVID-19’un yayılmasını engellemek için kamusal alanları kapatmak, egzersiz ve temel görevler dışında evde kalmasını zorunlu kılmak da dâhil olmak üzere bir dizi önlem ortaya koymuştur.
Epidemiyolog olan Fancourt için duyuru, günlük yaşamında bir değişiklikten daha fazlasını ifade etmiştir. Zorla izolasyonun ve salgınla ilişkili diğer değişikliklerin İngiliz halkı üzerindeki etkilerini araştıracak olan, planlamada haftalar süren büyük bir çalışmanın başlangıç silahı olmuştur. Fancourt ve ekibi normal zamanlarda, izolasyon gibi sosyal faktörlerin zihinsel ve fiziksel sağlığı nasıl etkilediğini incelemişlerdir. Fancourt ve ekibi, Johnson’ın Mart ayı sonundaki açıklamasından önce İtalya’yı ve ardından Avrupa’daki diğer ülkelerin, kamusal alanları kapatan ve insanların hareketlerine kısıtlamalar getirmeye başladıkları zamanı takip etmeye başlamışlardır.
İngiltere’nin de aynı şeyi yapmasının çok uzun sürmeyeceğini anlamışlardır. Fancourt, hemen veri toplamaya başlamaları gerektiğini bildirmiştir. O ve meslektaşları, kilitlenmenin bazı etkilerini gerçek zamanlı olarak takip edecek bir çalışmanın temelini hızla atmışlardır. 24 Mart ile Haziran ortası arasında, çalışma haftalık çevrimiçi anketleri doldurmaları ve bazı durumlarda sağlık, akıl sağlığı ve başa çıkma stratejileri hakkında telefon görüşmelerinde sorulara cevap vermeleri için 70.000’den fazla katılımcıyı işe almışlardır. Bu projede Avustralya, Amerika Birleşik Devletleri ve başka ülkelerde yürütülmekte olan benzer çalışmalar, insanların çevrelerindeki kişilerle etkileşimlerindeki değişikliklerin biyolojilerini nasıl etkilediğine dair daha geniş bir literatürü tamamlamayı hedeflemişlerdir.
COVID-19 küresel yayılmaya başlamadan önce bile, araştırmacıların milyonlarca insanın, toplumdan ayrılmış, birkaç kişisel ilişki ve dış dünyayla çok az iletişimde olduğu yani sosyal olarak izole olunduğunu düşündüklerini bildirmektedirler. Avrupa Birliği istatistiklerine göre, ikamet edenlerin yüzde 7’sinden fazlası arkadaşları veya akrabaları ile yılda bir kereden az buluştuğunu göstermektedir. Bu arada Birleşik Krallıkta yapılan anketler, 60 yaşın üzerindeki yarım milyon insanın genellikle her günü yalnız geçirdiğini göstermektedir. Bu rakamlar halk sağlığı uzmanlarını ilgilendirmektedir, çünkü bilimsel araştırmalar sosyal izolasyonla birlikte genellikle buna eşlik eden yalnızlık gibi olumsuz duygular ve kötü sağlık arasında bir bağlantı ortaya çıkarmıştır.
Fancourt, izolasyon ve yalnızlığın farklı hastalık türleri ve erken ölümle nasıl bağlantılı olduğunu gösteren gerçekten büyüyen bir kanıt yığını gördüğünü bildirmektedir. Obezite ve kardiyovasküler problemler dahil olmak üzere kötü fiziksel sağlıkla ilgili sayısız bağlantının yanı sıra, insan beyni üzerindeki bir dizi olası etki artık belgelenmiştir: Sosyal izolasyon, artan bilişsel gerileme ve bunama riskinin yanı sıra depresyon ve kaygı gibi zihinsel sağlık sonuçlarıyla ilişkilidir. Araştırmacıların pandemik sırasında bu risklerden herhangi birine yönelik önlemlerin uygulanıp uygulanmadığını anlamaları yıllar alacak. İnsanların günümüzde tecrübe ettikleri türden bir izolasyon emsalsizdir, bu hastalık korkusu ve mali sıkıntı gibi diğer baskılarla birleşmiştir. Sosyal sinirbilimci ve bilişsel psikolog olan Stephanie Cacioppo, sosyal izolasyonun etkilerini ve onu hafifletmenin potansiyel yollarını araştırmanın şimdi her zamankinden daha önemli olduğunu bildirmektedir.
Uzun Süreli Sosyal İzolasyonun Bilişsel Etkileri
Fransız maceracı ve bilim adamı Michel Siffre, 1972 yılında Teksas’taki bir mağaraya altı aydan fazla bir süre kendini kapatmıştır. Bu, tarihin en uzun kendi kendini tecrit deneylerinden biri olarak hala devam etmektedir. Bu 205 gün boyunca zihnindeki etkileri titizlikle belgeleyen Siffre, birkaç ay sonra düşünceleri zar zor sıralayabildiğini yazmıştır. Beş aylık işarete gelindiğinde, başarısız bir şekilde bir fareyle arkadaş olmaya çalıştığı ve o kadar çaresiz olduğu bildirmiştir. Bu tür bir deney, uzay gemisi mürettebatı veya uzak Antarktika araştırma istasyonlarında çalışan bilim adamları tarafından deneyimlenenler gibi daha az aşırı izolasyon dönemleri, duyusal ve sosyal yoksunluğun bazı bilişsel ve zihinsel etkilerine kısa bir bakış sunmuştur.
İnsanlar rutin olarak kafa karışıklığını, kişilikteki değişiklikleri, anksiyete ve depresyon olaylarını rapor etmektedirler. Bu deneylerin daha acımasız bir versiyonu, dünya çapındaki hapishanelerde sürekli olarak yapılmaktadır. Yalnızca ABD’de, on binlerce hapsedilmiş insan, bilişsel ve zihinsel sağlık üzerinde yıkıcı ve kalıcı etkilerle uzun süreli hücre hapsinde bulunmaktadır. Bununla birlikte insan toplumunun çoğu için, sosyal izolasyon, bu deneylerin yakaladığından daha sinsi şekillerde hareket etmektedir. Genellikle orantısız bir şekilde nüfusun savunmasız üyelerini etkiler, örneğin yaşlılar gibi ve etkileri yıllarca fark edilmeyecek şekilde yavaş yavaş birikir.
Bazı sağlık araştırmacıları ve psikologların hâlihazırda bir halk sağlığı riski olarak tanımladıkları bu daha ince sosyal izolasyonun etkileri vardır. Ve bu kişinin sosyal bağlantıları ile zihnin nasıl işlediği arasındaki bağlantıları arayan uzun vadeli çalışmalarda daha iyi gözlemlenmektedir. Birçok çalışma, kronik sosyal izolasyonun gerçekten de bilişsel gerileme ile ilişkili olduğunu ve bu izolasyonun genellikle birkaç yıl önce düşüşe geçtiğini bulmuştur. Örneğin, 2013 yılında yapılan bir çalışma, İngiliz Boyuna Yaşlanma Çalışmasına (ELSA) katılan 6.000’den fazla yaşlı kişiden oluşan bir kohortta iki zaman noktasında bilişsel işlevi ölçmüştür. Araştırmacılar, araştırmanın başında daha az sosyal temas ve aktiviteye sahip olduğunu bildiren kişilerin, dört yıl sonra sözel akıcılık ve hafıza hatırlama görevleriyle ölçüldüğü üzere bilişsel işlevde daha fazla düşüş gösterdiğini bulmuştur.
Daha yeni çalışmalar bu ilişkiye ağırlık katmıştır. 2019 yılında 11.000’den fazla kişinin ELSA’ya katılan araştırmasında, erkeklerin ortalamanın üzerinde sosyal izolasyon aldığını ortaya çıkardığını bildirmiştir. Bu da, çalışılan ortalama kadınların üzerinde çalışıldıktan sonraki iki yıl içinde artan sosyal izolasyonu ve azalmış hafıza işlevlerini tanımlamaktadır. Fancourt ile işbirliği yapan psikolog ve epidemiyolog ELSA yöneticisi Andrew Steptoe’ göre ancak sonuçların, izolasyonun beyin işlevinde bozulmaya neden olduğunu göstermediğini ve bilişsel gerilemenin bazı insanları daha az sosyalleşmeye teşvik etmesi de mümkün olduğunu bildirmektedir.
Aslında, izolasyon ve bilişsel sağlık arasındaki ilişki tamamen kesin değildir. Klinik psikolog Linda Clare tarafından gerçekleştirilen 50’den fazla çalışmanın yakın tarihli bir meta-analiz yapmıştır. Bu meta-analiz de ve Exeter Üniversitesi’ndeki meslektaşları, sosyal izolasyon ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde bilişsel gerileme arasında bir ilişki olduğuna dair oldukça iyi kanıtlar bulmuşlardır. Bu kanıtların olmasına rağmen, ilişkinin bilişsel düşüş ve eğitim gibi diğer bazı yaşam tarzı faktörleri için bildirilen kadar güçlü olmadığını bildirmişlerdir. Birleşik Krallık’taki demans hastalarına ve bakıcılarına yardım etmenin yollarına odaklanan Clare, kullanılan pek çok farklı önlem, farklı çalışmalar ve buna yaklaşmanın farklı yolları olduğunu kabul etmeleri gerektiğini bildirmektedir. Farklı çalışmalar, sosyal izolasyonu ve bilişi farklı şekilde değerlendirir. Tüm araştırmalar, izole edilmiş kişilerin boş zaman etkinliklerinin sıklığı, gönüllü veya ücretli işe katılımları gibi potansiyel kafa karıştırıcı faktörleri hesaba katmamaktadır.
Cacioppo, bu karmaşık ilişkileri anlamadaki zorluklara ek olarak, nesnel ve öznel izolasyon ölçümleri arasındaki ayrım konusunda bazen bilimsel literatürde kafa karışıklığı olduğunu belirtmektedir. Fiziksel olarak izole olmakla duygusal olarak izole olmak arasında bir fark vardır. Sınırlı sosyal bağlantıları olan herkes kendini yalnız hissetmemektedir ve çok sayıda sosyal bağlantısı olan bazı kişiler bunu yapmaktadır. Cacioppo, bazı kişiler özellikle olumsuz etkilere maruz kalmadan yalnızlığı seçebilirken, yalnızlığın doğası gereği olumsuz bir duygu olduğunu ve uzun süre yaşandığında genellikle depresif belirtilerle ilişkilendirildiğini eklemektedir. İlişkilerde yalnızlık, istenilen şey ile sahip olunan şey arasındaki çelişkidir.
Yapılan bir dizi çalışma, bu incelikleri, kısmen Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles (UCLA) yalnızlık ölçeği olarak bilinen bir metrik yardımıyla, paralel olarak sosyal izolasyon ve yalnızlığı ölçerek çözümlemeye çalışmışlardır. 1970’lerde UCLA araştırmacıları tarafından geliştirilen bu ölçek, sosyal ağ büyüklüğünün daha objektif ölçümlerine veya diğer kişilerle iletişim sıklığına dayanan sosyal izolasyon ölçümlerinin aksine, insanların nasıl bağlı hissettiklerini değerlendirmek için bir ifade listesi kullanılmıştır. İngiltere’de yakın zamanda yapılan uzun bir çalışma, sosyal izolasyon ve yalnızlığın her birinin daha kötü fiziksel ve zihinsel sağlıkla ilişkili olduğu bulunmuştur. Ve en güçlü ilişkinin her iki durumu da bildiren insan grubunda görüldüğünü bildirmişlerdir. Hollanda ve Birleşik Krallık’ta yapılan araştırmalar, demansın başlangıcının sosyal izolasyon değil, yalnızlığın habercisi olduğunu bulmuştur. Bu bulguların aksine, birkaç ay önce bioRxiv’de yayınlanan bir ön baskı, sosyal izolasyonun, demans için genetik risk faktörleri dikkate alındığında Birleşik Krallıkta 150.000’den fazla yetişkin arasında artmış demans riskiyle ilişkili olduğu bildirilmiştir.
Kaynakça:
noisolation.com/global/research/how-does-social-isolation-affect-a-childs-mental-health-and-development/
apa.org/monitor/2019/05/ce-corner-isolation
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu