Kalp yetmezliği olan kişiler, kalp kası nakli olacak kadar kalp hücre kaybı yaşayabilirler. Bir egzotik balık türü olan tetra balığı, kendi kalbini tamir edebilme yeteneğine sahiptir. Bazı araştırmalar “Bu balıkta olan mekanizmayı insan kalbini iyileştirmeye uygulayabilir miyiz?” sorusunun yanıtını aramaktadır.
Tetra balığı, Güney Amerika ve Kuzey Amerika bölgelerinden gelen bir tür tatlı su balığıdır. Birçok tetra türü, benzersiz renkleri ve oldukça kolay yetiştirme şartları nedeniyle akvaryum sahipleri tarafından popülerdirler. Yeni bir araştırma sonucundan sonra bu balık türü, tamamen farklı bir sebepten dolayı araştırmacılar tarafından daha da popüler olmuşlardır. Çünkü tetra balıklarının çoğu türü, kalp hasarının ardından kendi kalplerini iyileştirebilmektedirler.
İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nde doçent olan Dr. Mathilda Mommersteeg, geçtiğimiz günlerde tetra balıklarının kalp dokusunu nasıl yenileyebildiğini anlamak için çabalayan bir araştırmacılar ekibine öncülük etmiştir. Bu ekip, Meksika’ya özgü iki farklı tetra balığı alt türü olan Astyanax mexicanus’u inceleme altına almıştır. Bu alt türlerden biri nehirlerde yaşar, güzel renklidir ve kendi kalbini iyileştirebilir.
Kör mağara tetra balığı olarak bilinen diğer alt türlere ait balıklar, Meksika’daki Pachón mağarasının sularında yaşamaktadırlar. Bu balıklar sadece renklerini ve gözlerini kaybetmekle kalmayıp ikisi de mağara karanlığında yaşamaktadırlar ve aynı zamanda kalp dokusunu yeniden oluşturma yeteneğine de sahip değillerdir.
Son zamanlarda yapılan bir çalışmada, Dr. Mommersteeg’in ekibi, kendini iyileştirme yeteneklerinden hangi genetik özelliklerin sorumlu olabileceğini anlamak için iki tetra balığının genetik profillerini karşılaştırmıştır. Bu çalışmanın bulguları, İngiliz Kalp Vakfı tarafından desteklenen, Cell Reports biyoloji akademi dergisinde de yer almaktadır.
Kalp Onarımını Sağlayan Genler
Dr. Mommersteeg’in ekibi, her iki balığın genetik profillerini analiz ederek karşılaştırdı. Araştırmacılar bunu yaparken genomlarında hasarlı kalp dokusunu yeniden oluşturma yeteneği ile ilgili üç alan belirlediler. Bu genetik alanların daha ayrıntılı analizinde, kalp rejenerasyonu için en önemli olan genleri de belirleyebildiler.
Bu genlerin nehir tetrası ve kör mağara tetrası ile kalp hasarını takiben aktivitelerini karşılaştırdıklarında, bilim adamları iki gen, irrc10 ve kaveolinin sadece nehir tetrasında aktivitesinin arttığını gördüler. Dr. Mommersteeg’ a göre şimdiye kadarki en büyük zorluk, kalp hasarını ve balıklarda onarımı, insanlarda görülenlerle karşılaştırmaktı. Ancak, nehir ve mağara balıkları yan yana incelenerek, kalp yenilenmesinden sorumlu genleri ayırmayı başarmışlardır.
Farelerde yapılan önceki araştırmalar, irrc10’un, kalbin aşırı genişlediği ve artık kanı düzgün şekilde pompalayamadığı, genişlemiş kardiyomiyopati adı verilen bir kalp rahatsızlığına bağlı olduğunu göstermiştir. Diğer çalışmaların sonuçları da, lrrc10’un kalp hücre kasılması ve genişlemesinde önemli bir rol oynadığını göstermiştir.
Bu çalışmanın arkasındaki araştırmacılar, bu genin ayrıca hasarlı kalp dokusunun yenilenmesine de dâhil olduğunu doğrulamak için akvaryumcular arasında popüler olan bir başka tatlı su türü olan zebra balığını da incelediler. İnceleme sonucunda Tetra balığı gibi zebra balığı da gerekirse kalp dokusunu yeniden oluşturma yeteneğine sahip olduğu bulgusuna varmışlardır.
Gelecekteki Tedaviler İçin Yeni Umutlar Vadediyor
Çalışmalarının ikinci bölümünde araştırmacılar, zebra balığı içindeki irrc10 gen ekspresyonunu bloke etmişlerdir ve zebra balıkları kalp hasarını etkili bir şekilde onaramaz hale gelmiştir. Araştırmacılar, bu lrrc10’un kalp yenilenmesinde gerçekten faydalı olduğunu söylemektedir. Dr. Mommersteeg’e göre bu elde edilen sonucun daha yeni olduğunu, erken dönem varılan bu sonuç konusunda ilerideki yıllar için umutlu olduğunu bildirmiştir. Bilim adamları, bu olağanüstü balıklar ve kalpleri zarar görmüş insanların yaşamlarını değiştirme potansiyeli konusunda inanılmaz umut vadettiğini bildirmişlerdir.
Gelecekte, araştırma ekibi hasarlı kalp dokusunu iyileştirme yeteneğinin arkasındaki mekanizmalar hakkında daha fazla bilgi edinmeyi ummaktadırlar ve araştırmalarına devam etmektedirler. Araştırmacılar, bu bilgiyi, kalp yetmezliği gibi bu organla sorun yaşayan insanlarda kalp dokusunu onarmak için kullanmak istemektedirler.
Kalp yetmezliği, sıklıkla kalp kasının hasar gördüğü ve ilerleyen zaman içinde skar dokusu değiştiren hücreleri kaybedilen kalp krizinden kaynaklanır. Bu işlem kalbin doğru çalışamamasına neden olabilir ve sonuç olarak ciddi kalp yetmezliği olan birçok kişi kalp nakli gerektirir. Bununla birlikte, eğer tetra balıkları kalbin nasıl iyileştirileceği konusunda faydalı olursa nakiller gelecekte daha az gereklilik haline gelebilir.
Kaynakça:
fishxperts.com
healt.com
phys.org
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu