Tezgâh üstü piyasa (TÜP), finansal varlıkların ve türev ürünlerin borsalar dışında, doğrudan alıcılar ve satıcılar arasında işlem gördüğü özel bir finansal piyasadır. TÜP, borsalardan farklı olarak merkezi bir mekânda yapılmaz; bunun yerine işlemler, telefon, bilgisayar ağı ve elektronik platformlar gibi iletişim araçları üzerinden gerçekleştirilir. Bu piyasa, esnek yapısı ve özelleştirilebilirlik özellikleriyle bilinir ve kurumsal yatırımcılar, bankalar, hedge fonlar, sigorta şirketleri ve yatırım fonları gibi büyük finansal kurumlar tarafından sıklıkla kullanılır. TÜP, dünya genelinde büyük bir hacme sahiptir ve küresel finansal sistemde önemli bir rol oynar.
Tezgâh Üstü Piyasanın İşleyişi
Tezgâh üstü piyasa, merkezi bir mekân veya borsa yerine doğrudan alıcılar ve satıcılar arasında gerçekleştirilen finansal işlemleri ifade eder. Bu işlemler, telefon görüşmeleri, bilgisayar ağları ve elektronik platformlar aracılığıyla yapılır. TÜP, genellikle daha karmaşık ve özelleştirilmiş finansal ürünlerin işlem gördüğü bir piyasadır.
Tezgâh üstü piyasada işlem gören finansal varlıklar arasında şunlar bulunur:
Hisse Senetleri: Birçok şirket, kendi hisse senetlerini borsalarda değil, tezgâh üstü piyasalarda da işlem görebilir.
Tahviller: Devlet tahvilleri ve şirket tahvilleri gibi farklı tahvil türleri TÜP’te alınıp satılabilir.
Döviz: Uluslararası dövizler, tezgâh üstü piyasalarda büyük bir işlem hacmine sahiptir.
Türev Ürünler: Vadeli işlem sözleşmeleri, swaplar, opsiyonlar ve diğer türev ürünler gibi finansal araçlar, TÜP’te özellikle büyük kurumsal yatırımcılar tarafından alınıp satılır.
Tezgâh üstü piyasaların işleyişi, katılımcılar arasında doğrudan bir iletişim ve anlaşma sürecini içerir. Taraflar, işlem yapmak istedikleri fiyat ve koşullar konusunda karşılıklı olarak anlaşırlar ve ardından işlem gerçekleştirilir. Bu piyasada, alıcılar ve satıcılar, özel ihtiyaçlarına ve risk toleranslarına uygun şekilde işlem yapma imkanına sahiptir.
Tezgâh Üstü Piyasanın Özellikleri
Esneklik ve Özelleştirilebilirlik: Tezgâh üstü piyasa, katılımcılara esneklik ve özelleştirilebilirlik sağlar. Taraflar, işlem koşullarını karşılıklı olarak belirler ve istedikleri gibi şekillendirirler.
Daha Karmaşık Finansal Ürünler: TÜP’te, daha karmaşık ve özel yapılandırılmış finansal ürünler işlem görebilir. Bu, büyük kurumsal yatırımcılar için çeşitli risk yönetimi ve getiri optimizasyonu stratejileri uygulama imkanı sunar.
Daha Yüksek Gizlilik: TÜP’te yapılan işlemler, borsalardaki gibi kamuya açık bir şekilde görülmez. Bu nedenle, işlem yapan taraflar arasındaki bilgi akışı daha gizli kalabilir.
Yüksek İşlem Hacmi: Türev ürünler ve döviz işlemleri gibi büyük hacimli işlemler genellikle TÜP’te gerçekleştirilir. Bu piyasanın işlem hacmi, küresel finansal sistemin önemli bir parçasıdır.
Profesyonel Yatırımcılara Odaklı: TÜP, daha çok profesyonel yatırımcılar ve büyük finansal kurumlar arasında işlem yapmak için kullanılır. Bireysel yatırımcılar genellikle TÜP’te işlem yapma imkanına sahip değillerdir.
Tezgâh Üstü Piyasada İşlem Yapanların Yararlanabileceği Stratejiler
Risk Yönetimi: TÜP’te işlem yaparken, risk yönetimi stratejileri kullanmak önemlidir. Bu, özellikle türev ürünlerdeki işlemlerde büyük önem taşır.
Likidite ve Fiyat Dengeleme: Tezgâh üstü piyasalar, likidite sağlama ve fiyatları dengeleme açısından önemli bir rol oynar. Katılımcılar, likidite sağlama ve işlem maliyetlerini düşürme amacıyla çeşitli stratejiler uygulayabilirler.
Eğitim ve Bilgi Sahibi Olma: TÜP’te işlem yapmadan önce, yeterli bilgi ve deneyime sahip olmak önemlidir. Finansal piyasalardaki gelişmeleri takip etmek ve analiz yapmak, daha bilinçli işlem kararları almak için gereklidir.
Uzman Danışmanlık ve Araştırma: TÜP’te işlem yapmak isteyenler, uzman danışmanlık ve araştırma hizmetlerinden faydalanabilirler. Bu, daha bilinçli işlem kararları almak için önemli bir kaynaktır.
Çeşitlendirme: TÜP’te işlem yaparken çeşitlendirme stratejisi kullanmak önemlidir. Farklı finansal varlıklar ve türev ürünler arasında dağıtılmış işlemler, riskleri azaltmaya yardımcı olabilir.
Tezgâh üstü piyasa, finansal varlıkların ve türev ürünlerin borsalar dışında, doğrudan alıcılar ve satıcılar arasında işlem gördüğü özel bir finansal piyasadır. TÜP, esnek ve özelleştirilebilir yapısıyla bilinirken, daha karmaşık finansal ürünlerin işlem gördüğü bir platform olarak hizmet verir. Profesyonel yatırımcılar ve büyük finansal kurumlar tarafından kullanılan bu piyasa, dünya genelinde büyük bir işlem hacmine sahiptir ve küresel finansal sistemin önemli bir parçasıdır.
Yatırımcılar, TÜP’te işlem yaparken risk yönetimi stratejileri kullanarak, likidite ve fiyat dengesi sağlamak için çeşitli stratejiler uygulayarak, bilgi sahibi olup eğitimli ve deneyimli bir şekilde işlem yaparak ve uzman danışmanlık ve araştırma hizmetlerinden yararlanarak daha bilinçli yatırım kararları alabilirler. Türev ürünler ve döviz işlemleri gibi büyük hacimli işlemler, özellikle TÜP’te gerçekleştirilir ve bu piyasa, finansal piyasalardaki likidite sağlama ve fiyat dengeleme görevini üstlenir.
Yazar: Bekir BULUT