Üflemeli çalgılar havanın titreşmesi sayesinde ses çıkaran çalgılardır. Çıkan sesin tiz (ince) ya da bas (kalın) olması borunun uzunluğu ile doğru orantılıdır. Boru kısaldıkça ses tizleşir, boru uzadıkça ses baslaşır.
Üflemeli sazlar kendi içerisinde bakır üflemeliler ve tahta üflemeliler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Ancak bu sınıflandırma günümüzde biraz yanıltıcı olabilir. Çünkü bugün bakır nefesli olarak kullandığımız bazı çalgılar, tahta üflemeli sınıfında yer almaktadır. Bunun sebeplerinden biri olarak bugün kullanılan bazı bakır üflemeli çalgıların ilk olarak tahtadan yapılarak kullanılması, adını da o dönemden alması gösterilebilir. Bu çalgılar günümüze ses aralıklarını genişletmek için geçirdiği evrimlerle, bakır üflemeli olarak gelmiştir. Örneğin; yan flüt ve obua, bugün bakırdan yapılarak kullanılsalar da tahta üflemeliler sınıfında yer almaktadırlar.
Ancak asıl sebep, üflemeli çalgıların ses çıkartma biçimindeki ses niteliklerinden kaynaklıdır. Her üflemeli çalgının kendine özgü çıkardığı ses onun kategorisini belli eder. Kullanılan aksamlar bu sınıflandırmalara önemli katkılar sağlamaktadır.
Tahta nefesli çalgıların bir bölümünde kamış yardımı ile ses elde edilmektedir. Bu çalgılara da kamışlı çalgılar adı verilmektedir. Kamış çalgının ağız kısmına tutturularak sesin titreşmesini ve buna bağlı olarak ses çıkarmasını sağlar. Bu çalgılardan bazılarında ise çift kamış kullanılarak sesin karşılıklı olarak titreşmesi sağlanır ki bu çalgılar çift kamışlı sazlar olarak adlandırılır. Ney, mey tek kamışlı üflemelilere, obua’ da çift kamışlı üflemelilere örnek gösterilebilir.
Üflemeli sazlar, günümüzde, orkestraların vazgeçilmez çalgılarındandır. Orkestra içerisinde obua varsa la sesi de obua’ dan alınmaktadır.
Bakır üflemeli çalgıların bir kısmında ise ses aralıklarının arttırılması ve kromatik seslerin çıkarılması için piston sistemi kullanılmaktadır.
Tahta üflemeli sazlara örnek: Obua, yan flüt, mey, ney, sipsi, kaval, balaban, korno, klarinet
Bakır üflemeli sazlara örnek: Korno, trombon, trompet, tuba
Yazar: Ömer HOŞNUT