İtalyanlar, Venedik Lagününün üç giriş kısmına 3 metrelik gel-git dalgalarını engelleyecek ve uzun süreçte deniz seviyesinin 60 cm. yükselmesine karşı Venedik kentini, tarihi ve turistik yapılarını, çevresindeki köy ve kasabaları deniz istilasından koruyacak yenilikçi bir su bariyer sistemi geliştirmişlerdir. Mose adı verilen projenin açılımı ‘Modello 
di Supporto Elettromeccanico’dur. 1966’daki gel-git sonucu Venedik’te su seviyesi 194 cm. yükselmiştir. Son yüz senenin rekor seviyedeki bu su baskınından sonra İtalya’da sel baskınlarına karşı bir deniz savunma sistemi oluşturmak üzere yasal ve teknik süreç başlatılmıştır. Venedik Lagünü’nün üç giriş kısmı olan Lido, Malamocco ve Chioggia bölgelerinde deniz tabanındaki blokajlara menteşeli olan ve açılıp kapatılabilen kapaklarla bir bariyer sisteminin ilk tasarımı 1989 – 1992 arasında, son tasarımı ve onayı 2002 yılında yapılarak 2003 yılında temel inşasına başlanmıştır. 2011’de bitirilmesi planlanan proje, onlarca yetkilinin tutuklandığı yolsuzluklardan dolayı 2021 yılına kadar sürmüştür. Bundan dolayı İtalyanlarca ‘bitmeyen proje’ olarak anılmıştır. Planlanan bütçenin 3 katına varan maliyet 5.5 milyar Avro’yu aşmıştır.
Dünyanın en çok turist çeken kentlerinden biri olan Venedik, epirojenik alçalma sonucu son bir asırda 23 cm. su altında kalmıştır. Tahminlere göre 2100 yılına kadar karbon emisyon salınımının sürmesi durumunda küresel ısınma ve iklim değişimlerine bağlı olarak deniz seviyesinin de 60 – 110 cm. arasında yükselmesi öngörülmektedir. Venedikte hem epirojenik alçalma hem de deniz seviyesinin yükselmesi sonucu gelecek adına endişe verici riskli bir durum ortaya çıkmaktadır. Ayrıca 1 metreyi aşan gel-git etkisi, kuzeydoğudan esen Bora ve güneydoğudan esen Sirokko rüzgarlarının Venedik istikametinde deniz seviyesini yükseltmesi, aşırı yağışlar gibi atmosferik ve meteorolojik faktörler Venedik’te sel baskınlarına yol açmaktadır. Son 20 yılda su seviyesinin 140 cm’den fazla yükseldiği 12 su baskını olmuştur. 2019’daki fırtınanın ittiği dalgalarla ve yağışlarla (1966’daki su baskınından sonra) 187 cm. ile en yüksek su seviyesi yükselmesi yaşanmıştır. İklim değişimlerinin meteorolojik sonuçları Venedik’in geleceğine yönelik riskleri artırmaktadır. San Marco meydanının sular altında kalması bu durumun sembolü haline gelmiştir. Su bariyer sisteminin ilk denemesi 2020’de yapılarak 90 dakika süreyle Venedik Lagünü’nün Adriyatik Denizi ile bağlantısı kesilmiştir. 3 Ekim 2020’de bir önceki yılın 187 cm.’lik su yükselmesine benzer bir fırtına ve su yükselmesine karşı su bariyer sistemi aktif edilmiştir. Böylece ilk kez Venedik kenti su baskınlarına karşı başarıyla korunmuştur.
Herbiri 42 tonluk 156 menteşeden oluşan birbirinden bağımsız toplamda 78 kapaktan oluşan 1.6 km. uzunluğundaki dörtü bariyer seti, elektromekanik sistemi hareket ettiren motorların hareketi ile çalışır. Esnek olan sistemde kapaklar kısmen veya tamamen kapatılabilir. İçerisine su ve hava basılan kapakların en büyüğü 20 metre boyunda 29.5 metre eninde ve 4.5 metre kalınlıktadır. Deniz seviyesi yükselmeye başladığın sistem aktif duruma getirilmekte ve kapakların içine sıkıştırılmış hava basılarak kapaklar yükseltilmektedir. Gel-git etkisi geçtiğin kapaklar tekrar su ile dolar ve alçaltılarak kapanmaktadır. Yükseltilmesi 30 dakika ve alçaltılması 15 dakika süren 78 kapaklı bariyer sisteminin aktif edildiği süre 4 – 5 saati bulmaktadır. Sistemin sürekli aktif edilerek Venedik Lagünü’nün Adriyatik Denizi ile bağlantısının kesilip bir durgun su haline getirilmesi halinde, hem yosun tutması hem de çevre kanallardan gelen atıkların gel-git’lerle temizlenememesi ayrıca tortu birikerek kapakların çalışamaması riskini barındırmaktadır. Dolayısıyla su bariyer sistemi gerekli durumlarda aktif edilmektedir.
Yazar: Ali Abant