Eğitim kurumu toplumu düzenleyen ve milletlerin gelişimi varlığını devam ettirebilmesi açısından önemli bir kurumdur. Eğitim kurumları gelişen gelişmelere ve değişen topluma ayak uydurabilmek için sürekli kendini yenilemektedir. Bunun yanı sıra eğitim kurumları eğitim sürecinde daha fazla verim elde edebilmek ve aydın gençler yetiştirebilmek için eğitim sürecinde uygulanacak modeller geliştirmiştir. Öğrenme ve öğretme kuramlarının başında gelen ve daha etkin bir öğretim sağlamada bilginin nasıl öğrenildiği ve öğrencinin yani asıl öznenin etkin olduğu post modern eğitim yöntemlerindendir. Bu model bireylerin temel olarak yaşantısının tek tip olmadığından öğrenmenin de tek bir yolla ya da tekdüze ve öğretmen odaklı bir anlatımla mümkün olmayacağı temeline dayanır. Yapılandırmacı modelde esas olan öğrencidir.
Bireyin zihninde oluşan ve iç dünyasında gelişen süreci kapsar. Burada bireyin zihnini boş bir levha gibi ele almak doğru değildir. Birey bilgileri öğrendiği bir süreçten geçer ve bu bilgiler onun için sonuç değil devamlılığı olan bir süreçtir. Birey öğrendiklerini ve dışarıdan aldıklarını kendi içerisinde anlamlandırarak öğrenir. Yani birey bilgileri olduğu gibi değil kendi algıladığı şekilde öğrenir. Yapılandırmacı kurama göre, birey eski bilgilerinin üzerine yeni bilgileri ekleyerek diğer bilgileri kullanır.
Bireydeki bilgi birikiminin ilerlemesi eski bilgilerin üzerine yeni bilgilerin eklenmesi ile oluşmaktadır. Aynı zamanda bu bireyin olaylar arasında ilişki kurmasını ve anlamlandırmasını da sağlamaktadır. Bireyin dışarıdan aldığı bilgileri anlamlandırıp eski bilgilerin üzerine kaydetmesinde bireyin inancı, sosyo-ekonomik durumu, etnik yapısı etkili olmaktadır. Çünkü birey gördüklerini öğrendiklerini ve bildiği bilgilerle yorumlar. Yapılandırmacı kuramın önemli isimlerinden Fox’a göre yapılandırmacı kurama göre öğrenme ve bilgi;
Öğrenme aktif bir süreçtir. Yani öğrenmenin belli bir zamanı, yeri ve koşulu yoktur. Kişi yaşamı boyunca yeni şeyler öğrenmeye devam eder.
Bilgi boş bir levhayı doldurur gibi değil, algı ve deneyimlere göre öğrenilir.
Bilgi keşfedilmez, yaratılır. Yani bilgiyi ortaya çıkaran yine öğrenenlerdir. Bilgi bir yerlerde sizin onu bulmanızı beklemez.
Bilgi kişisellik taşır.
Öğrenme dünyayı anlamlandırma sürecidir. Bireyin sorguladıkça bilgilerinin üzerine yenilerini ekleyeceği bir süreçtir.
Son yıllarda post modern eğitimde çokça yer edinen yapılandırmacılık, öznellikle beraber sıkça anılmaktadır. Post modern eğitiminde temelini oluşturan bilginin yapılandırılması ve öğrenci tarafından yorumlanması öznenin, (öğrencinin) yaşam koşulları, zihinsel gelişimi ve sosyo-kültürel durumundan ailesine kadar bir çok faktörden etkilenmektedir. Bu a bireyin bilgiyi yorumlamada öznel sonuçlara varılmasına neden olmaktadır. Bu süreçle beraber öğrenci bilgiyi elde etmede ve yorumlamada asıl merkezde olandır. Öğretmen daha çok yol gösteren ve rehberlik eden konumunda iken, öğrenci elde ettiği bilgileri kıyaslayarak ve yeni tecrübeler ve deneyimler elde ederek yapılandıracaktır. Öğrenci ön bilgilerini de kullanarak eni bilgiler edinmekle kalmayıp, kendisi doğru ve yanlış olanı yeni ve eskiyi de kendi akıl süzgecinden geçirerek kendi bilinç düzeyini oluşturan olacaktır. Öğrencinin tamamen aktif olduğu ve öğretmenin yol gösterici olduğu bu modele göre, öğretmen bilgiyi aktaran konumundadır. Yani öğretmenin rolü, öğrencinin bilgiyi yorumlamasında son derece önemlidir. Öğretmen veri kaynağı, öğrenci ise yorumlayandır. Öğrenci araştırarak ya da yaratıcı düşünme yoluyla elde ettiği bilgiyi değil, öğretmenden almış olduğu bilgiyi kullanacak ve bunun üzerine yaşantısından anlam çıkarmaya çalışacaktır.
İnsan çevresinden etkilenen ve kültürel anlamda ailesinin ve topumun değer yargılarından izler taşıyan hatta zihinsel sürecinde sosyal yaşamın büyük etkisini taşıyan bir varlıktır. Birey aklı yoluyla diğer canlılardan farklı bir varlık olduğu her daim kabul edilen bir durumdur. Eğitimde de tam da bu noktada insanın düşünen, irdeleyen ve öğrendiklerini eski bilgileriyle bağdaştıran bir yapısının olduğu inkar edilemez bir gerçektir. Bu noktada sosyal yapılandırmacılığın önemini vurgulamak gerekmektedir.
Bütün eğitim faaliyetlerinin temelinde öğrencilerin potansiyellerini maksimize ederek kaliteyi ve verimliliği artırmak amacı yatmaktadır. Öğretmenler öğrenciye, öğrenme ve başarma fırsatlarını sürekli sunmalıdırlar. Bunların temelini de katılım oluşturmaktadır. Katılma öğrencinin aktif olarak öğrenme ile ilgilendiği gerçek zaman miktarı olup, öğrencinin hissetmesinde, başarmasında ve öğrenmesinde etkili olmaktadır. Öğrencilerin başarılarında etkileşimin çok önemli bir yeri vardır.
Yapılandırmacı Kuram içerisinde yer alan bazı modeller şunlardır;
a) 3E Öğrenme Halkası Modeli
Fen derslerinde yaşanan öğrenme zorluğu neticesinde 3E öğrenme modeli ortaya çıkmıştır. Bu model sayesinde fen bilgisi dersi daha anlaşılır ve kalıcı olmuştur. 3E modelin içeriği sarmal yaklaşıma dayanmaktadır. Dersin içeriği ‘Denge-Dengesizlik- Yeniden Denge’ adı altında, kavramın uygulanması, kavramın tanınması ve inceleme olarak işlenmektedir. Daha anlaşılır bir ifade ile modele göre ilk aşamada öğrenciler bir olay üzerine veri toplama, inceleme ve yeni verilere ulaşmayı hedefler, ardından elde edilen yeni bilgiler öğretmen ve öğrencilerin de katılımıyla tanımlama aşamasına geçer. Son olarak ise, yeni elde edilen keşifler ile öğrenciden karşılaştırma ve yeni fırsatlar vererek kavramları uygulama ve inceleme aşamasıyla öğrenim tamamlanır. Birey bu modelle beraber problemi bulma, tanıma ve çözüm geliştirerek problemle baş etmeyi öğrenmiş olur.
b) 5E Öğretim Modeli
Yapılandırmacı öğrenmede 3E modelinin biraz daha geliştirilmiş halidir. Temelinde Piaget’in zihinsel gelişim teorisi yer almaktadır. Bu model adından da anlaşılacağı gibi 5 aşamadan oluşmaktadır. İlk aşama girme aşamasıdır. Girme aşamasında öğretmenin konuya girişi ya da öğrencinin ilgisini çekerek konuya odaklanmasını sağlama ve hazır bulunuşluk düzeyini görmek ve ön bilgilerini hatırlattığı evredir. Öğretmen soru sorabilir, keyifli ve eğlenceli bir olay anlatarak odaklanmayı sağlayabilir. Ortaya bir soru sunarak öğrencilerden farklı fikirler alınması hedeflenir. Söylenenlerin kesin olarak doğru olması amaçlanmaz, daha çok öğrenciyi derse hazırlama ve fikir oluşturma amaçlanır. Girme aşamasından onlara ikinci aşama olarak keşfetme aşamasına geçilir ve öğrenci, öğretmen tarafından sorunu çözmeye yönlendirilir. Öğrenciden video, resim ,fotoğraflardan yararlanma, laboratuar ortamı gibi uygun olan bir etkinlik yapması sağlanır. Öğrenciler grup halinde bir arada çalışır ve öğreten onlara müdahale etmez. Öğrenciler kendileri karar almalıdırlar. Asıl amaç öğrencinin bir sorun üzerinde fikir üretmesinin sağlanması ve onlara rehberlik etmektir. Bir sonraki aşamada ise öğretmen öğrencilerin elde ettikleri bilgileri açıklamalarını sağlamalı ve keşfettikleri fikirleri söylemelerini sağlar. Onlara bu bilgilerini doğru ifade edecek ve açıklayacak sorular yönlendirebilir. Kavramları tanımlar ya da tanımlamalara yardımcı olurlar. İlk iki şamada öğrenci daha aktif iken öğretmen bu aşamada onların eski bilgilerinde bulunan yanlışlıkları düzelterek eksikliklerini giderebilir. Bu nedenle öğretmen teşvik etme (girme) ve keşfetme aşamasına göre daha aktiftir. Öğretmen gerekli gördüğü yerde öğrenciye ek bilgiler verebilir. Dördüncü aşama olan derinleştirme aşamasında ise öğrenci öğrenmiş olduğu problem çözme yöntemi ve yeni bilgileri farklı problemlerle bağdaştırır. Öğretmen öğrencilerden yeni öğrendiği kavramları açıklamaları ve farklı örnekler vermelerini ister. Öğrencilerin ön bilgileri ile yeni elde ettiği bilgileri farklı konularda kullanması ve yeni uygulamalarda kullanmaları için hatırlatıcı ipuçları oluşturulur. Son aşama ise, değerlendirme aşamasıdır. Burada öğretmen öğrencilere öz değerlendirme yapmaları konusunda rehberlik eder, Öğretmen çalışma konusuna öğrencilerin eleştirel yaklaşımları konusunda öğrenciyi teşvik eder. Performans, portfolyo ve rubrik yapılacak etkinliklerden sayılabilir
c) 7E Öğretim Modeli
Bu model 5E modelinin biraz daha geliştirilmiş ve genişletilmiş halidir. Burada hazır bulunuşluğun yoklanması ve merak dürtüsünün geliştirilmesi ön plana alınmıştır. Aynı zamanda bilgi alışverişi yapma ve fikir paylaşımı eklenmiştir. Bu yolla hem fikir alış verişi yaparak bilginin paylaşılması hem de öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci arasında sosyal bir etkileşim sağlanacağı fikri savunulmuştur. Eğitim sisteminin kalitesi, öğretim kurumunun mevcut imkanlarını en iyi şekilde kullanarak, öğrenciye bilgiye ulaşmayı, bilgi üretmeyi öğretme kapasitesidir. Başka bir deyişle, öğrencinin yeteneklerini geliştiren, muhakeme yeteneği kazandıran, kuşku duymayı, eleştirmeyi ve düşünmeyi öğreten eğitim kaliteli eğitimdir. Öğrencinin pasif kalmadığı ve sürekli aktif olarak eğitim sürecine dahil edildiği bir öğrenme modelinin kullanılması eğitimin kalitesini artırarak öğrencinin başarı profilini de artıracaktır. 7E modeli detaylı v eleştirel bir öğrenmeyi hedef almaktadır. Fakat bu her anlamda kesin başarıya götüren model anlamına gelmemektedir.Bu modele hem olumlu hem de olumsuz yorumlar gelmektedir. Bazı eğitimciler bu modelin uygulanmasının öğrenme sürecinde zaman kaybına yol açacağını savunurken, bazıları tam tersine çok yararlı olacağını ve daha detaylı olması yönüyle bireyde daha kalıcı bilgi sağlanacağı düşüncesindedirler.
Yazar: Nagihan Albayrak