Diyet seçimleri ve fiziksel aktivite, kan kreatinin düzeylerinin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Protein tüketiminin yaş ve aktivite seviyesi için önerilen aralıkta tutulması tavsiye edilir. Özellikle kandaki kreatinin seviyesi yüksekse, tedavi seçenekleri hakkında bir doktorla görüşülmesi tavsiye edilir ve yüksek düzeyde devam ederse, bir böbrek uzmanı ile görüşmek şarttır. Daha önemli böbrek hastalığını önlemek için yükselen kreatinin düzeylerinin erken tedavisi şarttır.
Bu yazımızda kreatinin test ihtiyacının hangi durumlarda istenebileceği ve seviyelerini düşürülmesinde bazı faktörler ve yaklaşımlar hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Kreatinin Testi İhtiyacı ve Ne Zaman Yapılmalıdır?
Kreatinin, rutin bir sağlık muayenesi sırasında sipariş edilebilir. Eğer doktor belirtiler veya semptomlar nedeniyle böbreklerinizin düzgün çalışmadığından şüphelenirse de lreatinin testi yapılmasını isteyebilir. Böbrek fonksiyon bozukluğunun bazı belirti ve semptomları şunlardır:
• Yorgunluk, konsantrasyon eksikliği, iştahsızlık veya uyku sorunu
• Özellikle göz çevresi veya yüz, bilek, karın, uyluk veya ayak bileklerinde şişme veya şişlik
• Köpüklü, kanlı veya kahve renkli idrar
• İdrar miktarında azalma
• İdrar yaparken yanma hissi veya anormal akıntı veya idrara çıkma sıklığında değişiklik gibi idrar yapma sorunları, özellikle geceleri
• Orta sırt ağrısı (yan), kaburgaların altında, böbreklerin bulunduğu yere yakın
• Yüksek tansiyon
Kreatinin kan testi, bir BUN testi ile birlikte sipariş edilebilir ve idrar albümini ile birlikte, kişinin bilinen bir bozukluğu veya böbrek fonksiyonunu etkileyebilecek bir hastalığı olduğunda düzenli aralıklarla bu testin yapılması istenebilir. BT taraması planlandığında, bazı ilaç tedavileri öncesinde ve sırasında ve tedavilerin etkinliğini izlemek için diyalizden önce ve sonra hem BUN hem de kreatinin sipariş edilebilir.
Kreatini Seviyelerini Düşürebilecek Faktörler
Diyaliz
Diyaliz, böbrek hastalığı olan insanlar için yaygın bir tedavi yöntemidir. Bu tıbbi prosedür, böbrekleri atık ürünleri etkin bir şekilde çıkaramayan insanlarda kullanılır. Doktorlar ayrıca böbrek hastalığı belirtilerini yönetmek için ilaç yazabilir. Böbrek hastalığı hastalarında kullanılan bazı ilaçlar arasında ödem attırıcı haplar (diüretikler), yüksek tansiyon düşürücü ilaçlar, eritropoietin ve diğerleri sayılabilir.
Diğer faktörler
Kan kreatini yüksekse uzman bir doktorla konuşmak önemlidir. Doktor, yüksek kan kreatin seviyelerine neden olan tüm alt koşulları teşhis etmeli ve tedavi etmelidir. Eğer kişi ve doktoru böbrek sağlığınızı iyileştirmek için (ve kan kreatin seviyesini düşürmek için) uygun olduğunu tespit ederse aşağıda listelenen tamamlayıcı yaklaşımları denenebilir. Ve burada listelenen stratejiler doktorla tartışılmalı fakat hiçbiri doktorun önerdiği veya reçete ettiği tedavi ve ilaç yerine kullanılmamalıdır.
Tedaviye Tamamlayıcı Yaklaşımlar
• Protein azaltılmalıdır, çünkü böbrekler diyette daha fazla protein olduğunda daha çok çalışmalıdırlar. Yüksek protein diyeti böbrek fonksiyonunu daha da kötüleştirebilir.
• Alkolsüz içecekler, yapay tatlandırıcılar, atıştırmalık yiyecekler ve işlenmiş yiyecekler gibi fosfor içeren yiyecekleri azaltılmalıdır. Kreatinin etkili bir şekilde süzülmezse, ikisi de fosfor değildir ve seviyeleri artabilir
• Kreatin ve kreatin bazlı takviyeler kullanmaktan kaçınılmalıdır.
• Yorucu egzersiz yapmaktan kaçınılmalıdır
• Aşırı kilolu olmaktan kaçınılmalıdır, şayet kişi kilolu ise biraz kilo vermelidir. Kilo kaybı böbrek sağlığını artırabilir ve kreatinin seviyesini azaltabilir
• Sıvı alımı arttırılmalıdır, günde en az iki litre su içme alışkanlık haline getirilmelidir. Yüksek kan kreatinininin dehidratasyonunun bir sonucu olabilir
• Diyette lif alımı artırılmalıdır. Çünkü lif böbrek sağlığını iyileştirir ve kan kreatinin seviyelerini düşürebilir. Lifli gıdalar arasında meyveler, sebzeler, tam tahıllar ve baklagiller zengin lif kaynaklarıdır.
Güçlü egzersizin geçici olarak kas hasarına ve bozulmasına neden olduğu ve bunun da kreatin seviyesini artırdığı gösterilmiştir. Ancak aşırı kaçılmadan ölçülü egzersiz olmak kaydıyla yapılmalıdır. Kafein içermeyen sıvı alımını artırmak, kandaki kreatinin seviyesini azaltır. Artan hidrasyon, idrarın artmasına ve dolayısıyla daha yüksek kreatinin klirensine yol açar. Artan sodyum tüketimi ve genel olarak tuz, idrara çıkmayı sınırlar ve kanda atık ürünlerin birikmesine neden olmaktadır.
Geleneksel tıpta kısıtlı sodyum, potasyum ve fosfor içeren bir diyet, özellikle böbrek hastalığı vakalarında kan kreatinin seviyelerinin düşmesine yardımcı olabilir. Kreatin takviyeleri sağlıklı insanlarda kandaki kreatinin seviyelerini artırır.
Takviyeler ve Otlar
Kreatinin düzeylerini düşürmek için takviye ve bitkisel ilaçklar kullanmadan önce öncelikle uzman bir doktordan bilgi almak gerekir. Çünkü toplum tarafından yaygın olarak kullanılan birçok takviye ve şifalı bitki bile ilaçlarla etkileşime girebilir. Yaygın olarak böbrek sağlığı için kullanılan bazı takviyeler ve şifalı bitkiler şu şekildedir:
Kitosan: Küçük bir deneye göre, kitosan kronik böbrek yetmezliği olan hastalar için kullanıldığında kreatinin seviyelerini azaltabilir. Büyük ölçekli çalışmalara ihtiyaç vardır.
Papatya çayı: Sıçanlarda papatya çayı böbreklerde kan kreatinin seviyesini azaltabilir. İnsanlarda toksisite rapor edilmemiştir, ancak böbrek hastalığı olan kişilerde papatya güvenliği henüz sağlanamamıştır.
Sibirya Ginsengi: Siberian ginseng geleneksel olarak böbrekle ilgili hastalıklar için kullanılır, ancak klinik denemeler eksiktir. Sıçanlarda, sibirya ginsengi, bakteriyel enfeksiyondan sonra kreatinin dahil olmak üzere kandaki toksinleri azaltır. İnsan çalışmalarına ihtiyaç vardır.
Kürkümin: Zerdeçal Hindistan’da ve Asya’nın diğer bölgelerinde geleneksel tıpta kullanılan bir baharattır. Bununla birlikte, zerdeçallığın (zerdeçalın ana etken maddesi) kurkuminin insanlarda böbrek sağlığı üzerindeki etkileri bilinmemektedir. Yüksek bir tuz diyetine sahip olan tuza duyarlı sıçanlarda kan kreatinin seviyelerini düşürebilir. Bununla birlikte, zerdeçalın yüksek fosfor ve potasyum içeriğinin, özellikle böbrek fonksiyon bozukluğu olan hastalarda kanda kreatinin artışına yol açabileceği için dikkatli olunması tavsiye edilir.
Isırgan otu: Bir ısırgan otu çeşidi, Erowid Syrian Rue ve Sicilya sumak karışımı, diyabetik sıçanlarda kreatinin seviyelerini azalttı. Bu kombinasyonun insanlarda güvenliği ve etkinliği bilinmemektedir.
Ayrıca Alfa lipoik asit, Salvia miltiorrhiza (kırmızı adaçayı), Astragalus ,Spirulina vb tıbbi bitkiler ve takviyelerde yaygın olarak kullanıldığı bilinmektedir.
Düşük Kan Kreatinin
Nedenler
Düşük kan kreatinin nedenlerini belirlemek ve doğru tanı koymak için uzman bir doktorla görüşülmesi tavsiye edilir. Düşük kan kreatinin nedenleri arasında şunlar bulunabilir:
• Kötü beslenme
• Kas kaybı (hastalık veya yaşlanmada)
• Aşırı kilo kaybı
• Karaciğer hastalıkları
• Ekstremite amputasyonu (düşük normal)
• Hamilelik (düşük normal)
Düşük kreatinin altta yatan bir hastalıktan kaynaklanıyorsa, tıbbi tedavi alınması gerekebilir.
Diyabet ile Potansiyel Bağlantı
Sınırlı çalışmalarda düşük kreatinin, tüm nedenlere bağlı ölüm riski ve diyabet riski ile ilişkilendirilmiştir. Düşük kreatininli (0.4 – 0.6 mg/dl) kişiler, normal seviyelere (0.71 ve 0.80 mg/dl) kıyasla % 91 artmış tip 2 diyabet riski altındadır. Ancak, büyük ölçekli çalışmalar bu bulguları çoğaltmamıştır. Dahası, bu çalışmalar düşük kreatininin insanların ölmesine neden olduğunu göstermez. Bu çalışmalar denekleri ele alırken, kreatinin vücuttaki belirli süreçlere işaret edebilen sadece bir laboratuar belirtecidir.
Kan Kreatinini Artırabilecek Faktörler
Düşük kreatinin seviyelerine yol açan altta yatan koşulları tedavi etmek için doktora görünmek gerekir. Bununla birlikte doktor ve hasta uygun olduğunu tespit ediyorsa, aşağıda listelenen ek stratejiler de denenebilir. Bu stratejilerden hiçbiri doktorun önerdiği veya verdiği ilaç veya tedavi yerine uygulanmamalıdır.
• Diyet ayarlanmalı, iyi beslendiğinden ve diyetinin yeterince protein içerdiğinden emin olunmalıdır.
• Fiziksel aktiviteyi arttırılmalıdır çünkü egzersiz kreatinin seviyesini arttırır ve kas yapılmasına yardımcı olur
• Alkolden uzak durulmalıdır çünkü kan kreatininini azaltabilir
• Protein takviyeleri almak kreatin bazı insanlarda kreatinin seviyesini artırabilir. Takviye alınmadan önce uzman bir doktora danışılması tavsiye edilir.
Yapılan Diğer Testler
Yüksek kreatinin seviyesi mutlaka kişinin kronik böbrek hastalığına sahip olduğu anlamına gelmez, ancak diğer testlere ihtiyaç olduğunu gösterir. Bunlar arasında glomerüler filtrasyon hızı (eGFR), kan üre azotu (BUN), kreatinin klirensi oranı (CrCl), fosfat, kalsiyum, sodyum (Na), potasyum (K) ve glukoz sayılabilir.
Kaynakça:
scielo.br
kidney.org
ncbi.nlm.nih.gov
niddk.nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu
Kreatinin düşürmeye ısırgan otu iyimdir?