Yün, Merinos koyunu, alpaka, Ankara tavşanı, kaşmir keçisi, deve tüyü ve daha fazlası gibi hayvanların doğal kıllarıdır. Yün ısıyı iyi tutar, dayanıklı ve çok yönlüdür, ağır, kaba kumaşlar ve hafif, yumuşak kumaşlar olarak dokunabilir. Dünyanın en büyük yün üreticileri Avustralya, ABD, Çin ve Yeni Zelanda’dır.
Kıllar hayvanlardan kesildikten sonra, ipliğe dönüştürülmeden ve bir kumaş parçası oluşturmak için dokunmadan önce çok aşamalı bir süreçten geçer. Yün, dayanıklı, hipoalerjenik ve sıcaklık düzenleyici olduğu için battaniyeler için mükemmeldir. Böyle olsa da yün battaniyelerin en iyi şekilde görünmesini, uzun süre dayanmasını sağlamak için biraz özen gösterilmesi gerekir. Bu nedenle, bu makalede bir yün battaniyenin yıllarca konfor ve sıcaklık sağlamaya devam etmesi için nasıl iyi durumda tutulacağına, nasıl güvenle yıkanacağına ve saklanacağına değinilecektir.
Yün Battaniyelerin Bakımı ve Temizlenmesi
Yün battaniyeler havalar soğuduğunda mükemmel bir arkadaştır. Sağlam kalmaları, yeniden canlanmış görünmeleri, tazelenmeler için battaniyeleri havalandırırken, yıkarken, kuruturken ve saklarken belli adımlar izlenmelidir.
Silkeleme, Asma ve Havalandırma
Yün battaniyeyi temizlemeye önce, dışarı çıkarıp silkeleyerek başlanmalıdır. Battaniyeyi iyice silkelemek sadece yüzeyindeki kir ve kalıntıları dağıtmakla kalmayacak, aynı zamanda liflerini kabartarak battaniyenin şeklini tazeleyecektir. Silkeleme işlemi tamamlandıktan sonra battaniye hava akımının iyi olduğu bir alana asılmalıdır. Havalandırma, kalan kokuların giderilmesine ve mikroskobik toz ve kir parçacıklarının temizlenmesine yardımcı olacaktır. İdeal olarak, battaniye her gün silkelenmeli ve birkaç saatliğine dışarıda (doğrudan güneş ışığından uzakta) havalandırılmalıdır.
Fırçalama
Battaniye temiz havada biraz bırakıldıktan sonra biraz daha yakın ilgiye ihtiyacı olduğu fark edilebilir. Silkeleme işleminin ardından yün battaniye düz, temiz bir yüzeye serilmeli, kırışıklıkları nazikçe düzeltilmeli, inatçı kirleri çıkarmak için yumuşak kıllı bir giysi fırçası ile fırçalanmalıdır. Yün battaniyenin türü örme ise fırçalanması önerilmez. Fırçalamak battaniyenin liflerine zarar verebilir. Bunun yerine, battaniyenin dışarıya asılması yeterli olabilir. Bu genellikle hava koşullarına bağlı olarak birkaç saat sürebilir.
Eğer battaniyenin türü dokuma ise, yün battaniyenin hafifçe fırçalanması gerekebilir. Bu, havalandırma sırasındaki esintinin uzaklaştıramadığı inatçı kir veya izlerin giderilmesine yardımcı olacaktır. Tüm fırça darbeleri aynı yönde ve hafif olmalı, liflere zarar vermemesi için ileri geri fırçalama yapılmamalıdır. Bu, yün liflerinin hepsinin aynı yönde uzanmasını sağlar, yüzeydeki kir veya lekeyi çıkarır, battaniyenin liflerini pürüzsüzleştirir.
Leke Temizliği
Yün, sıvıları iten doğal mumsu bir kaplamaya sahip olduğu için kirlenmeye ve yağ bazlı sıvılara karşı doğal olarak dayanıklıdır. Yün doğal olarak leke ve su tutmasa da birkaç dakika sonra sıvı kumaşa işlemeye başlar. Bu nedenle, battaniyeye leke bırakması muhtemel bir şey dökülürse leke kalmaması için mümkün olan en kısa sürede leke temizlenmelidir. Su bazlı lekeler hafif bir sabun veya yün için güvenli bir deterjan ve soğuk su ile temiz bir bez kullanılarak, ovalamadan silinebilir. Leke kurulandıktan sonra hala görünür durumdaysa, daha güçlü bir temizleme solüsyonu denenmesi gerekebilir. Bir ölçek beyaz sirke iki ölçek soğuk suyla karıştırılmalı ve temiz bir bezle lekeye uygulanmalıdır. Ticari bir leke çıkarıcı kullanılacaksa yün üzerinde kullanılabileceğinden emin olmak için ürün etiketi dikkatlice okunmalıdır. Herhangi bir leke çıkarma yöntemi kullanılmadan önce göze çarpmayan bir noktada test edilmelidir. Lekeli bölge ovalanmamalıdır, bu işlem kumaşı veya dokuyu zedeleyebilir, iz bırakabilir.
Buharlı Temizleme
Bu seçenek, özellikle battaniyede yiyecek veya rutubet kokusu gibi güçlü bir koku birikmişse idealdir. Evde bir buharlı temizleyici varsa, koku vermesi için esansiyel yağlar eklenebilir.
Kuru temizleme
Battaniye temizlenirken sorunlarla karşılaşılırsa, kuru temizleme yaptırılması tavsiye edilir. Kuru temizlemeciler profesyoneldir ve ne yaptıklarını bilirler, bu nedenle temizleme işi onlara güvenle bırakılabilir.
Yün Battaniyelerde Tüylenme
Yün battaniyede tüylenme varsa, düzeltmek için battaniye temiz bir yere düz bir şekilde yatırılmalı ve gergin olana kadar kenarlarından çekilmelidir. Kumaş gerilmeden her bir tüy olabildiğince yukarı çekilmeli ve makasla kesilmelidir. Tüyleri çıkarmak için başka bir seçenek de tüy giderme tarağı veya keskin bir tıraş bıçağı (jilet) kullanmaktır. Tarak veya jilet tüylerin üzerine hafifçe sürtülmelidir. Tüyler tarağa takılırsa çok sert çekilmemelidir. Sıkışırlarsa, taraktan çıkarılmalı ve tüylenme olan bölgelerin üzerinden farklı bir açıdan geçirilmelidir.
Deliklerin Onarılması
Yün battaniyeler pahalıdır, bu nedenle, özellikle daha da büyüyebilecek küçük bir yırtık ya da delik bulunursa (örneğin güve deliği) onları tamir etmekte fayda vardır. Küçük deliklerin uçları bir araya getirilip bir iğne ve uygun renkte yün iplikle sıkıca dikerek onarılabilir. Daha büyük delikler uyumlu bir kumaş parçası kullanılarak yamalanabilir.
Battaniyeler herhangi bir çekme veya takılmaya karşı da kontrol edilmelidir. Düzenli olarak kullanılan battaniyelerde ip çekilmesi ve takılması yaygındır. Battaniye bir yüzeye düz bir şekilde yatırılmalı, eller battaniyenin üzerinde gezdirilmeli, yünde herhangi bir çekilme veya gevşek, dışarı çıkmış iplik parçası olup olmadığına bakılmalıdır. Bir iplik parçasının koptuğu ya da çekildiği fark edilirse ipliğin geldiği bölge incelenmelidir. Kısa ya da daha uzun bir iplik dışarı çıkmışsa asla kesilmemeli, mümkün olduğunca geri itmeye gayret edilmelidir. Bunun için bir iğne kullanılabilir. Yapılabiliyorsa ipe küçük bir düğüm atılmalıdır.
Yün Battaniyelerin Yıkanması
Yukarıdaki tüm adımlar takip edildiyse ve hala yün battaniyenin temiz olması için yıkanması gerektiği düşünülüyorsa, battaniyenin bakım etiketi kontrol edilmelidir. Yalnızca kuru temizleme diyorsa profesyonellerin halletmesine izin vermek en iyisidir. Etiket bundan bahsetmiyorsa yün battaniyeler çekme, büzüşme ve keçelenme olmaması için belirli koşullara dikkat edilerek elde veya makinede kısa, narin programda yıkanabilir. Yün battaniyenin daima soğuk suda yıkanması tavsiye edilir. Sıcak veya ılık su, yün liflerini etkileyerek battaniyenin çekmesine ve boyutunun değişmesine neden olur. Yünlü bir battaniyeyi çok sıcak suda yıkamak, battaniyeye kalıcı olarak zarar verebilir ve battaniyenin şeklini değiştirebilir. Soğuk su ve nazik yıkama, battaniyenin şeklini korumaya ve yünün bozulmadan kalmasına yardımcı olur.
Elde Yıkama
Yün battaniyeleri yıkarken yüne özgü bir deterjan kullanmak, onları sert deterjanların neden olduğu hasarlardan koruyacaktır. Yün deterjanı yoksa battaniyeyi temizlemek için hafif kokusuz bir sabun kullanılabilir. Her şeyden önce, battaniyenin etiketini dikkatlice okunmalıdır, çünkü burada hangi yıkama türünün en uygun olduğu, suyun sıcaklığı ve önerilen sabun türü hakkında bilgiler bulunmaktadır. Ardından, bu bilgiler dikkate alınarak yıkamaya geçilmelidir.
Yeterli alan olması, içine rahat sığması için küvet veya leğen gibi büyük bir kap kullanılması gerekir. Küvet ılık suyla doldurulmalı ve nötr bir sabun veya yumuşak bir deterjan ilave edilmelidir. Ardından, battaniye tamamen suya batırılmalı, yumuşatıcı kullanılmamalıdır. Bu şekilde iki saat kadar bekletilmelidir. Herhangi bir lekeyi çıkarmak için fırça veya sünger kullanılmamalı, ovalanmamalıdır. Durulamak için küvet boşaltılmalı ve tekrar temiz suyla doldurulmalıdır. Battaniyeyi sıkmaya gerek yoktur çünkü yapısına zarar verilebilir. Herhangi bir ürün kalıntısı olursa, yünün kendisi bunu doğal bir süreçle dışarı atacaktır. Kurutmak için küveti boşaltılmalı ve battaniye sıkılmadan orada bekletilmelidir. Yünün kendisi liflerindeki suyu serbest bırakacaktır. Battaniyenin su damlatmayı bırakması ve neredeyse nemli hale gelmesi yaklaşık 2 veya 3 saat sürebilir. Son olarak, battaniye açık havada kurumaya bırakılmalıdır, ancak orijinal renkleri etkileyebileceğinden doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır.
Çamaşır Makinesinde Yıkama
Çok kirli yün battaniyeleri yıkamak için battaniyenin bakım talimatlarına uymak önemlidir. Etikette battaniyenin makinede yıkanabilir olduğu yazıyorsa yıkamaya başlamak için yün battaniye, yüne uygun yumuşak bir deterjanla birlikte çamaşır makinesine yerleştirilmelidir. Ardından, makinede soğuk su kullanarak 15 dakika bekletilmelidir. Yün battaniyenin üzerine ılık veya sıcak su uygulanmamalıdır, aksi halde çekmesine ve yamulmasına neden olur. Battaniyenin ıslatılması bittiğinde, çamaşır makinesi en hassas programa (ideal olarak, makinede varsa yün programı) ayarlanmalıdır. Makinenin soğuk yıkama programına ayarlandığından ve sıkma döngüsünün kapalı olduğundan emin olunmalıdır. Çoğu çamaşır makinesinin en hassas ayarlarda sıkma döngüsü yoktur, ancak kontrol edilmesi her zaman tavsiye edilir çünkü sert bir sıkma döngüsü battaniyeye ciddi şekilde zarar verebilir. Temkinli olmak için, hassas programın iki dakika boyunca çalışmasına izin verilebilir. Bu sürenin sonunda program iptal edilmeli, durulama programına geçilmeli ve durulama döngüsünün bitmesine izin verilmelidir. Durulama işlemi tamamlandıktan sonra battaniyenin üzerinde hala sabun köpüğü görülüyorsa, battaniye elle tekrar durulanmalı veya makinedeki başka bir durulama programından geçirilmelidir.
Battaniye ıslatıldıktan, yıkandıktan ve durulandıktan sonra çamaşır makinesinden çıkarılmalı, bir havlu ya da havluların üzerine düz bir şekilde uzatılmalıdır. Battaniye ve havlular rulo yapılarak fazla suyu alınmalı, bu yapılırken battaniye herhangi bir şekilde gerilmemeli, bükülmemeli veya sıkılmamalıdır. Fazla suyu alındıktan sonra, yün battaniyeyi kurumaya bırakmanın zamanı gelmiştir. Yumuşaklığını ve şeklini bozabileceğinden yünlü battaniye ya da yünlü başka eşyalar kurutma makinesinde kurutulmamalıdır. Bunun yerine, ıslak battaniyenin ağırlığını destekleyecek şekilde bir çamaşır ipine asılmalı ve açık havada tamamen kuruması beklenmelidir. Unutulmaması gereken en önemli şey battaniyeyi hava sirkülasyonu ile doğal olarak kuruyabileceği bir yere asmaktır. Güneşin zarar vermesini ve renklerin solmasını önlemek için battaniye doğrudan güneş ışığından uzak tutulmalıdır. Güneşe maruz kalması yünün çok çabuk kurumasına neden olarak kumaşın kabalaşmasına yol açabilir. Kuruması yaklaşık 24 saat sürebilir. Dışarıda asacak yer yoksa battaniye bir kurutma askısına, bir kapı üzerine veya temiz, paslanmayan bir duş çubuğuna asılarak içeride de kurutulabilir. Evin içinde asılırken ısı kaynaklarından uzak tutulmalı ve iyi havalandırılan bir alanda olmalıdır. Son olarak, doğal şeklini ve kabarıklığını geri kazanması için tamamen kuruduktan sonra yün battaniye hafifçe silkelenmelidir. Battaniye kuruduktan sonra, yeni temizlenmiş yün battaniyenin keyfini çıkarmanın zamanı gelmiştir.
Yün Battaniyeler Ne Sıklıkla Yıkanabilir?
Yün, kir ve lekelere karşı dayanıklı doğal bir elyaftır, bu nedenle diğer kumaşlar kadar sık yıkanması gerekmez. Çoğu zaman, battaniyeyi yalnızca noktasal olarak temizlemek gerekir. Yıkanmaları gerekiyorsa yün battaniyelerin ne sıklıkta yıkanacağı, ne sıklıkta kullanıldığına bağlıdır. Sadece ara sıra kullanılan dekoratif bir battaniye ise, muhtemelen yılda bir veya iki kez yıkanması gerekecektir. Her gün kullanılıyorsa yün battaniyelerin üç ayda bir yumuşak, yüne özgü bir deterjanla yıkanması önerilir. Yün battaniyeleri çok sık yıkamak liflerine zarar verebilir ve ömürlerini kısaltabilir. Yıkarken sıcak veya ılık su kullanılmamalıdır çünkü bu, yünün çekmesine veya büzülmesine neden olabilir; bunun yerine elde veya makinede narin, kısa, soğuk su programıyla yıkanabilir.
Yün Battaniyenin Ütülenmesi
Yün battaniyeler genellikle ütü gerektirmese de bazı kırışıklıkların giderilmesi için yardıma ihtiyaç duyulabilir. Çoğu zaman, ütünün buharı, ütüyü kumaşa değdirmeye gerek kalmadan kırışıklıkları gidermek için yeterlidir. Kırışıklıkları gidermek için ütü yün ayarında kullanılmalı ve yüne zarar vermemek için ütünün altına bir ütü bezi yerleştirilmelidir.
Yün Battaniye Çekmişse Ne Yapılmalı?
Yün battaniyeler, doğru şekilde yıkanıp kurutulmazsa çekip küçülebilir. Neyse ki, orijinal boyutuna geri getirilmesi mümkün olabilir. Bir küvet ılık suyla doldurulmalı ve bir yün yumuşatıcı eklenmeli, içine yerleştirilen battaniye 10-30 dakika bekletilmelidir. Daha sonra çıkarılmalı ve suyu hafifçe sıkılmalıdır. Battaniyeyi çok sıkmamaya veya döndürüp bükmemeye dikkat edilmelidir. Fazla suyu emmesi için battaniye bir havlu, çarşaf veya yün olmayan bir battaniyeye sarılmalıdır. Bunun ardından battaniye düz bir yüzeye serilmeli ve orijinal boyutuna getirmek için küçük bölümler halinde hafifçe gerilmeli, tamamen kurumaya bırakılmalıdır.
Yün Battaniyeler Nasıl Yumuşatılır?
Yün battaniyenin yanlış yıkanması, yüksek ısı veya sert kimyasallara maruz kalması, yumuşaklığının bir kısmını kaybetmesine neden olabilir. Birkaç basit numara ile yün battaniyeler tekrar yumuşatılabilir. Battaniye, bir kap dolusu durulama gerektirmeyen lanolinli yün deterjanı ve bir damla durulanmayan saç kremi eklenen oda sıcaklığındaki su dolu bir küvette 20 dakika bekletilmelidir. Daha sonra battaniye çıkarılmalı ve fazla suyu emmesi için havlulara sarılmalı, havayla kuruması için dışarıya veya iyi havalandırılan bir alana asılmalıdır.
Yün Battaniyeler Nasıl Saklanır?
Uzun süre kullanılmadığında yün battaniyelerin dikkatli bir şekilde saklanması önemlidir. Yün battaniyeler güneş ışığından ve nemden korunması için dolap gibi kuru, serin ve karanlık bir yerde, yeterince büyük plastik bir poşetin içinde tutulmalıdır. Evde haşerelere rastlanıyorsa, sedir ağacı doğal bir uçan böcek kovucu olduğu için yün battaniyelerin yanına birkaç sedir yongası yerleştirebilir.
Düzgün bir şekilde bakıldığında, harika bir sıcaklık kaynağı ve bir mekana stil katmanın kolay bir yolu olan yün battaniyeler bir ömür boyu dayanabilir.
Kaynakça:
https://steptohealth.com/how-to-wash-a-wool-blanket/
https://eriu.eu/blogs/learn/how-to-wash-a-wool-blanket
https://www.thewoolroom.com/us/care-for-wool-blankets/
https://www.evimdergisi.com.tr/yun-battaniye-nasil-yikanir-temizlik-ve-bakim-yollari/
https://www.karaca.com/blog/battaniye-nasil-yikanir/
Yazar: Müşerref ÖZDAŞ