Zencefil Zararlı Olabilir mi?

Günümüzde TV kanalları ve sağlık programlar arttıkça alternatif tıp ve bitkiler hakkında daha çok bilgi sahibi olmaya başladık. Bu programlarda bitkilerin birçok derde deva olduğu açıklandı ve farklı hastalıklara karşı çeşitli kürler önerildi. Bitkilerin farklı bölümlerinin birçok sağlık sorununa yardımcı olması her bitkinin yüzde yüz ve her zaman faydalı olacağı anlamına gelmez. Öyle bazı bitkiler vardır ki çok küçük miktarları bile ölüme yol açar. Örneğin bazı mantar türleri böyledir. Bu yazımızda zencefilin kısaca yararlarından ama daha çok da zararlı olabilecek etkilerinden bahsedeceğiz.

Zencefil Asırlardır Bilinmektedir

Zencefil yüzyıllardır Çin, Hindistan ve Malezya’da yetiştirilmiş ve gerek besin olarak gerekse hastalıkları tedavide kullanılmıştır. Ortaçağ Avrupa’sında zencefil tıpkı karabiber gibi yaygın olarak kullanılan pahalı ve lezzetli bir baharat olmuştur. Kızılderililer ve Çinliler de 5000 yıla yakın zamandır birçok rahatsızlığı tedavi edebilmek için zencefil içerikli tonikler hazırlamışlardır. Roma imparatorluğu zamanında da zencefil değerli bir ticareti meta olmuştur. Uçucu yağlar, mineral ve vitaminler, reçine nişasta, zingiberol, fellandron, zingiberen, sineol, borneol, shogol, gingerol gibi kimyasallar ( etken maddeler) içeren ve doğuya ait geleneksel tıpta önemli bir yere sahip olan zencefil günümüzde batının modern tıbbında da yer bulan, kullanımı kontrollü olarak önerilen bir şifalı bitkidir. Antioksidan, anti inflamatuar ve antiseptik özelliğe sahip olan zencefil günümüzde en çok mide bulantısı, sindirim sistemi enfeksiyonları, ishal ( diyare), soğuk algınlığı gibi sağlık sorunlarının giderilmesinde, iltihap giderici ve ağrı kesici olarak, çayı hazırlanarak ya da doğrudan baharat olarak yemeklerin içine katılarak kullanılır.

Zencefil Nasıl Yetiştirilir?

Zingiberaceae familyasında yer alan, Latince tür adı Zingiber officinalis olan tropik, nemli bölgeleri, humus bakımından zengin, biraz gevşek yapıya sahip toprakları seven, mor ya da pembe çiçekli bir bitki olan zencefilin kullanılan bölümü toprak altındaki rizom ( yatay uzanan bir çeşit gövde) denilen yumrularıdır. Bitkinin çoğaltılması bu yumruların birkaç parçaya bölünmesi, ya ilkbaharda ya da zamanı geçirilmişse şubat ayında toprağa dikilmesiyle gerçekleşir. Batı Afrika, Hindistan ve Güney Asya zencefil yetiştiriciliği için uygun bir iklime sahiptir. Ülkemizde de bazı bölgelerde fazla olmasa da zencefil yetiştirilmektedir. Zencefil yumrularının toplanması patates hasadına benzer. Sebze olarak tüketilecekse dikildikten 6 ay sonra, kurutulmuş olarak kullanılacaksa 8 ay sonra hasat edilmelidir. Yumrular taze kullanılacaksa birbirinden ayrılmalı ve çok iyi yıkanarak topraktan arındırılmalıdır.

Zencefilin Kullanım Alanları

Yaklaşık 5000 yıldır tanınan zencefilin taze yumruları dilimlenerek birçok uzak doğu yemeğine ilave edilir. Kurutulduktan sonra toz haline getirilerek de ekmek kurabiye, kek, pasta ve tatlılarda, meyve salatalarında, çeşitli sebze yemeklerinde, sosis, tavuk, ızgara et ve patates yemeklerinde kullanılır. Et yemeklerine eklenen zencefil sindirimi kolaylaştırır. Taze zencefil kökleri rendelenerek sütlü tatlılarda, balık, et, tavuk yemeklerinde kullanılır.

Tıbbi bakımdan da sindirim sistemi sorunlarına, mide bulantısına, bağışıklığı güçlendirmeye ve benzeri sağlık sorunlarına karşı kullanılır. Toz zencefille çaylar hazırlanır. Zencefilin uçucu yağları ile ağrı ve yangıların giderilmesi için ihtiyacı olan bölgeye masaj yapılır ya da solunum ve anksiyete sorunları için buharı solunur. Piyasada rahatça bulunan zencefil tabletleri ya da kapsülleri bir bardak su ile beraber alınmalıdır.

Peki Ya Zararları?

Gitgide yaygınlaşan TV programlarında sağlık sorunlarının çeşitli bitkilerle çözülebileceği bildirilmekte, bitkisel ürünler tanıtılmakta, izleyenler bu bitkileri kullanmaya ve kürleri uygulamaya heveslenmektedir. Ancak faydası olan bitkilerin uygun dozda kullanılmadığında zararları olabileceği göz ardı edilmemelidir. İnternet üzerinden de bilgiye çok hızlı ulaşılmaktadır. Ancak ulaşılan her bilginin tamamen doğru olduğu söylenemez. Ulaşılan bilgiler geneldir ve herkesin özel durumuna uymayabilir hatta birçok yan etkiye yol açabilir. Şifa olsun diye kullanılan bitkilerin dal, çiçek, tohum ve yapraklarının içindeki bulunan etken maddeler kullanılmakta olunan ilaçlarla ters etkileşimde bulunabilir. Sözü tekrar zencefile getirirsek çok sayıda yararına rağmen zararları da olabilir. Zencefil bir gün içinde 4 gramdan daha fazla tüketilmemelidir. Zencefilin ilaçlarla etkileşim konusu henüz tam olarak araştırılmış değildir. Düzenli olarak ilaç alanlar, kronik hastalığı olanlar ve kan sulandırıcı kullananlar zencefili ve kullandıkları diğer bitkisel ürünleri mutlaka doktor tavsiyesiyle almalıdır.

Hamileler Zencefil Kullanabilir mi?

Hamilelerde zencefil kullanımının bebek ve anne üzerinde nasıl bir etki yapacağı üzerinde fazla araştırma yapılmamış ve kanıt elde edilememiştir. Zencefilin mide bulantılarını azalttığı bilinse de kullanmak isteyen hamile bayanların kesinlikle doktorlarına danışması gerekir. Kullanılan başka bitkisel ürünler varsa onlar hakkında da doktora bilgi verilmelidir. Almanya’da Sağlık Bakanlığı tarafından gebelerin zencefil kullanmaları onaylanmamaktadır.

Zencefilin Hangi Tür Yan Etkiler Gösterir?

Zencefil hangi formda kullanılırsa kullanılsın bazı yan etkiler gösterebilir. Zencefille ilgili yapılan bazı çalışmalar kan sulandırıcı ilaçlarla birlikte etkileşime girdiğini göstermiştir. Safra taşı ve ülser sorunu olanlar da zencefil kullanmamalıdır. Zencefilin günlük olarak 5 gramı aşan dozları cilt döküntüleri, mide bulantısı, mide ekşimesi, kusma, diyare, gaz, uykusuzluk, baş ağrısı, safra artışı, kanama ve gebelerde düşük gibi yan etkiler yapabilmektedir. Özellikle kanama bozukluğu olan ve kan sulandırıcı kullanan kişilerin zencefil kullanmaları güvenli değildir. Aksi halde oluşacak iç kanamalar hayati tehlikeye sebep olabilir. Ameliyat olması gereken hastalar en az 6-7 gün önce zencefil kullanmayı bırakmalıdır. Zencefil ameliyatta kullanılması gereken anestezik ilaçlarla da reaksiyonuna girebilmektedir. Zencefil kullanılması durumunda hastanın kanaması artabilir, anestezik ilaçlar etkisini tam göstermeyebilir ve ameliyat sonrasında hastanın iyileşmesi gecikebilir. Hasta olan ve tedavi gören ya da ameliyat edilmesi gereken kişiler doktorlarını kullandıkları tüm tıbbi ve bitkisel ilaçlarla ilgili bilgilendirmelidir.

Kalbi ve Diyabeti Olanlar da Dikkatli Kullanmalı

Zencefilin yüksek dozları kardiyak aritmiye, sinir sistemi bozukluklarına ve depresyona yol açabilir. Diyabetliler fazla zencefil tükettiğinde kan şekerleri düşmektedir. Ani kan şekeri düşüklükleri ( hipoglisemi) kişileri sersemletip rahatsız edebilir. Bu durumda hastalar şekerli gıdalar ya da meyve suları içerek kan şekerlerini bir miktar yükseltebilir. Buna rağmen yükselmiyor, normale ulaşmıyorsa acil tıbbi yardım gerekir. Açıklamalardan da anlaşılacağı gibi zencefilin bilinçsiz tüketimi tehlikeli sonuçlara yol açabilmekte hatta öldürücü olabilmektedir.

Kaynakça:
https://www.medikalakademi.com.tr
https://www.zencefil.gen.tr
http://www.beslenmedestegi.com

Yazar: Müşerref Özdaş