Kalın bağırsak duvarının dışa doğru minik fıtıklaşmalarına divertikül adı verilmektedir. Divertiküllerin iltihaplanması sonucu divertikülit meydana gelir. Çok sayıda divertikül olması ise divertikülozistir.
Divertiküllerin görülme sıklığı yaşla birlikte artmaktadır. 50 yaşından sonra insanların %20-50’sinde divertikül saptanmakta, 90 yaşındakilerin neredeyse hepsinde görülmektedir. Diyette liften fakir beslenme, kabızlık, şişmanlık gibi faktörler divertikül oluşumuna katkıda bulunur. Batı ülkelerinde liften az diyete bağlı olarak daha sık gözlenmektedir.
Bulgu, Belirti Ve Yakınmalar
Divertiküllerde genellikle belirti görülmez. Karın ağrısı, ishal, kabızlık, gaz şikayetleri hassas bağırsak sendromu ile ilişkili olabilir. Çok az hastada kanama oluşabilir.
Divertikülin iltihaplanması sonucu karında kramp şeklinde ağrı, üşüme-titreme, ateş, bulantı, kusura şikayetleri olur. Kabızlık, tuvalete gitmede sıklık, idrar yaparken yanma görülür. Kapamaya neden olabilir. Divertikülit, bağırsak tıkanması, bağırsak yırtılması, karın içi apse ve iltihabın karın duvarına yayılmasına sebep olabilir.
Apandisit, bağırsak kanseri gibi diğer benzer yakınmalara neden olan hastalıklar ile mutlaka ayırıcı tanısı yapılmalıdır. Hassas bağırsak hastalığı, crohn hastalığı, ülseratif kolit, idrar yolu hastalıkları, böbrek taşı ile karışabilir.
Kan tetkikinde beyaz küre artışı, dışkıda gizli kan müspet saptanır. Karın röntgeninde ancak bağırsak delinmesi ve tıkanıklığı mevcutsa görülebilir. Ultrason yapılabilir. Divertikülit tanısı esas olarak kolonoskopi ile konur. BT kolonoskopi de tanı seçenekleri arasındadır. Kolonoskopide ince bir boru ile makattan girilerek kalın bağırsak izlenir. Kanser şüphesi varlığında parça alma imkanı vardır.
Tıbbi Tedavi
Divertikül oluşumunu engellemek için lifli gıdalar (baklagiller, kuru yemiş, kepekli ekmek gibi) tüketilmeli, kabızlık önlenmelidir. Günlük 20-35 gram lif alınmalıdır. Böylece dışkının yumuşak ve hacimli olması sağlanarak iltihap gelişme riski azaltılır. İltihap olanlarda ise lifli gıdalar yerine sıvı gıdalar tercih edilir.
Divertikül iltihabı gelişirse antibiyotik (ofloksasin, ciprofloksasin metronidazol gibi) başlanır. Apse, iltihabın karın duvarına yayılması, bağırsak delinmesi, bağırsak tıkanması gelişirse cerrahi tedavi uygulanır.
Diyet Değişiklikleri
Divertikül oluşumunu azaltan fındık, çekirdek (kabak, ayçiçeği, susam) ve tam tahıllı gıdalar, divertikül iltihabı olduğu dönemde sindirimi zor olup yakınmaları artırabileceği için kısıtlanmalıdır.
Domates, salatalık ve çilek gibi gıdaların çekirdeklerinin divertikül ağzını tıkayıp iltihaba neden olabileceğine dair görüşler ileri sürülse de böyle bir risk bulunmamaktadır. Baharatlı, sıcak yemekler bu hastalığı olanlar tarafından tüketilmemelidir.
Çilek, düşük kalorili olup vitamin bakımından zengindir. Fakat dış tarafındaki küçük tohumlar iltihaplı bağırsağı daha da tahriş edebileceği için divertikül iltihabı döneminde tüketilmemelidir.
Patlamış mısır ve mısır, lif oranı yüksek sağlıklı gıda olup divertikül atağı riskini azaltır. Fakat divertikül iltihabı geliştiği zaman tüketilirse iltihaplı bağırsak alanındaki tabloyu ağırlaştırabilir, bu nedenle ataklar esnasında kısıtlanmalıdır. Atakların önlenmesi için yüksek lifli diyet uygulanır, ancak bir atak geçirildiğinde lifli gıdaların tüketilmesi kısıtlanmalıdır. Divertikül iltihabı döneminde lifli gıdalar kesilir, sulu, yumuşak gıdalar tüketilir.
Bol sıvı içilmeli, günde en az 2 litre su tüketilmelidir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Düzenli egzersiz yapılması bağırsak hareketlerinin düzenli olmasını ve kabızlık bulgularını azaltır.
Önerilen Besin Takviyeleri
Probiyotikler: Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus plantarum veya Saccharomyces boulardii içeren preparatlardan yemek aralarında günde 250 mg dozda alınması önerilir. Yararlı bakteriler bağırsak enfeksiyonu riskini azaltıp besinlerin absorbsiyonunu artırabilir ve sindirime yardımcı olabilir. Bir kaynakta, en az 1×10 milyon canlı hücre içeren probiyotikterden günde 1-3 kapsül alınması da önerilmektedir:
Glutamin: Bağırsakların düzenli çalışmasını destekleyen bir aminoasittir. Yemek aralarında günde 3-4 kez 400 mg dozda alınması önerilir. Uyarı: Diyabet, karaciğer ve safra rahatsızlıkları, depresyon ve bipolar bozukluk tanısı olanlara önerilmez.
Omega-3 yağ asitleri: Et ve süt ürünlerinde de bulunan omega-6 yağ asitleri enflamasyonu artırma eğilimindedir. Enflamasyonu baskılamak için omega-3 yağ asidi kaynağı olarak balık yağı önerilmektedir. Divertikülit tanısı konulan kişilere günde 1-2 kez 1.000 mg balık yağı takviyesi önerilir. Uyarı: Antikoagülan ilaçlar ile etkileşime girebilir. Kumadin ve aspirin gibi ilaçların etkisini artırabilir.
Önerilen Bitkisel İçerikli Takviyeler
Sarımsak ekstresi: İmmün sistemi desteklemeye ve enfeksiyon riskini azaltmaya yardımcı olur. Günde 600 mg alınması önerilir.
Lif: Kabızlığı önleyip bağırsak fonksiyonlarını düzenlemeye yardımcı olur. Konjac (Amorphophallus konjac) köklerinden elde edilmiş olan suda çözünür lif grubundan glukomannan polisak karitlerinin (3-4 gram/gün) divertikülit semptomlarını hafiflettiği tespit edilmiştir. Günlük 254-30 gram gıda olarak veya gıda takviyeleri içinde lif desteği olarak alınması önerilir. Karnıyarık otu tohumu (Psyllium), keten tohumu ve yulaf kepeği de önerilen diğer lif kaynaklarıdır. Keten tohumu bağırsaklarda şişer ve bağırsaklardaki geçiş hızını artırarak hızla bağırsakları boşaltmaya yardımcı olur. Günde 2-3 kez 1 tatlı kaşığı ezilmiş keten tohumunun en az 150 ml su ile birlikte alınması önerilir.
Halini: Çiçekleri, yaprakları ve kökleri müsilaj içermektedir. Mukozada yumuşatıcı özellik göstermektedir. 2-5 g kurutulmuş yapraklar veya 5 gram kurutulmuş kök, 1 bardak kaynamış su içinde 5-10 dakika demlenip süzülür. Soğuk olarak da hazırlama yapılabilir. 6 gram kuru kök veya yaprak 150 ml oda sıcaklığındaki su içinde 1.5 saat bekletilir, süzülür. Günde birkaç çay fincanı içilir.
Meyan kökü: Spazmları azaltıp mide ve bağırsak sisteminde iltihabi olayları baskılayabilir. 2-4 gram meyan kökü 150 ml su içinde kaynayana dek ısıtılır ve 10-15 dakika demlenip süzülür. Yemeklerden sonra günde 2-3 kez 1 çay fincanı içilir.
Papatya (Matricaria chamomilla): 3 gram mayıs papatyası (Matricaria chamomilla) 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 5 dakika demlenip süzülür. Günde 3-4 öğün aralarında 1 çay fincanı içilir.
Yazar: Fatih Bolelli