Kaynak taraması, anket, deney, arşiv belgeleri türünde nicel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, sayısal verilere ve kaynak verilerine dayalı olan araştırma yöntemidir.
Nicel araştırma: Deneme, gözlem ya da deneylere dayanılarak olarak yapılan ampirik araştırma yaklaşımına ya da gözlem ve ölçmelerin tekrar edilebildiği niceliksel veya sayısal araştırma yaklaşımına verilen addır.
Nicel yaklaşım, objektivist, pozitivist, ve realist modellere dayanır. Pozitivist felsefenin bilim alanında yapılan araştırmaya uygulanması ile bilimin objektif özelliği ortaya çıkmıştır. Nesnel olan anlayışta bir konu üzerinde araştırma yürüten araştırıcı, gözlem ya da ölçümler ile veriler toplarken ve analiz ederken, bu sürece kişisel yorumlarını katmamaya özen gösterir. Gerçekler arasındaki bağıntıyı bulmak için daha çok istatistiksel olan yöntemler kullanılır ve sonuçlar rakamsal olarak ifade edilir. Objektivist olan görüşün hedeflediği, insan davranışlarını bir sistem ya da kalıba koyarak determinist bir yaklaşım ile açıklamaktır. Örneğin; anket yöntemi objektif bir biçeme dayanır ve anket sonucu açığa çıkan bulgular, analiz edildikten sonra düzenli bir şekle sokulur.
Nicel araştırma tekniği sistemli olarak ilk önceleri doğa bilimleri pratiğinde uygulanmıştır. Nesnellik ilkesi (Doğa bilimlerine yüklenmiş olan ) ve sosyal bilimlerden önce sistem ve yöntem itibari ile bir bilim haline gelmiş olması en temel nedenidir. Sosyal bilimlerin bir bilim karakteri kazandığı 19. asırdan itibaren doğa bilimlerinin uyguladığı nicel yaklaşım yöntemi sosyal bilimleri alanında da benimsenmiştir.
Araştırma aşamaları
Araştırma yürütmek isteyen bir araştırmacı, nicel ya da nitel yaklaşımda konu, amaç ve metodu neyi, niçin, nasıl soruları ile belirlemek zorundadır. Bu sorulara alınacak ikna edici cevaplar çerçevesinde, araştırmada hedefe ulaşmak için belli bir yol takip etmek gerekir. Yani hazırlık, veri toplama ya da yazma olmak üzere üç temel araştırma aşamasını birer birer incelemek gereklidir. Bu aşamalar şunlardır;
a) Konuyu belirlemek
Araştırmacının, hangi konuyu inceleyeceğini belirlerken dikkat etmesi gereken bir takım hususlar vardır. Bunlar;
*Orijinallik: Araştırma bilime bir farklılık getirmeli, bilinenleri tekrar etmekten kaçınmalıdır. Araştırmanın bilimlere katkı sağlaması adına bilinmeyenleri keşfeden, sorunlara çözüm getiren veya bilinenleri geliştiren özellikleri olmalıdır. Bu sebeple araştırma konusu belirlenirken; konunun özgün olmasına itina gösterilmelidir. Bunu yapmanın yolu, konu hakkında bibliyografya taraması yapmaktan geçer. Tarama sonucu konunun daha önce ele alınıp alınmaması, alınmış ise ise hangi yönlerden ve boyutlardan incelendiği, eksik kalan noktaları tespit edilebilir. Bu sayede incelenmiş bir konu tekrar edilmemiş olur ve bu durum bilime destekte bulunur. Orijinallik açısından büyük değer taşır.
*İlgi: Araştırmacı çalışma yürütmeyi düşündüğü konuyla ilgili olmalı, çıkacak sonuçları hakkında cazibe duymalıdır. İlgi yokluğu zaman uzadıkça bıkkınlık yaratır. Araştırmanın basitleşmesine ya da yarım kalmasına yol açabilir.
*Önem: Araştırılacak konu; bilime yaptığı katkılar, toplumsal gereklilikler ya da problemlere çözüm üretme gibi yönleri ele almakla önem kazanır. Bu nedenle seçilecek olan konu, zamanın boşa harcanmaması, boşa maddi harcama yapmamanın, zihinsel faaliyetlerin boşa harcanmaması açısından araştırılmaya değmelidir.
*Bilimsel yeterlilik: Araştırılacak olan konunun gerektirdiği bilgiler, diğer donanımlara (yabancı dilde başarılı olmak, eski yazı okumak, analiz yöntemlerini bilmek gibi) sahip olunmayı gerektirir. Araştırmacının eğitim ve öğretim düzeyi, ilgi alanları ve kapasitesi, konunun gerektirdiği bilimsel doygunluğa sahip olmaması durumunda, başarılı ve sağlıklı bir araştırma yapması güçtür. Bu güçlük karşısında bir yerde grup çalışmaları önerilebilir. Yani, konunun gerek duyduğu bilimsel alanlarda uzman olan kişiler görev alıp bir gruplaşmaya gidilebilir. Böylece bilgi uzlaşısı sağlanır.
*Alan (saha) araştırması: Araştırılacak olan konu alan araştırması ihtiyacı duyuyorsa, alana gitme olanağı olmalıdır. Araştırma konusu ile ilgili veri toplama araçları, olayın gözlenmesi, çevrenin tatbikatı, ilgili kişi ya da grupların fikirlerinin alınması gibi bir takım kaynaklar ile temelleniyorsa bunlara ulaşma olanağı bulunmalıdır. Bu imkâna sahip olunmaması, konuya ilişkin veri toplanmasını kısıtlayacağı için araştırma sonuçsuz kalır ve anlamsız olur.
*Kaynak bulma: Araştırma konusu hakkında yeterli düzeyde kaynak bulunabilme olanağı olmalıdır. Çok az kaynak elde edilmesi kadar, aşırı derecede kaynak da araştırmayı zorlaştırır. Doğrudan veya dolaylı tüm kaynaklar toplanmalı, daha sonra alakalı kısımlar alınmalıdır.
b)Konuyu sınırlandırmak
Derinlik içeren araştırmalar yapmak günümüzde genel bir takım araştırmalardan daha büyük önem kazanmıştır. Araştırmanın derinlemesine yapılabilmesi için konunun sınırlarının ya da çerçevesinin iyi ayarlanması gerekmektedir. Ancak, araştırmanın başında konunun çerçevesi net çizgiler ile belirlenemeyebilir. Bu durumda ileri tarihte farklı alana yönelmek kaydı ile başta esnek olan bir çerçeve çizilebilir. Araştırma ilerlediği takdirde elde edilen verilere göre çerçeve genişletilir ya da daraltılır. Konuyu sınırlandırmak anlamında zaman, coğrafya, olaylar, olgular gibi çeşitli kısıtlama yolları kullanılabilir.
c)Konuyla alakalı literatürlerin taranması
Konunun anlaşılmasını sağlar. Araştırmaya yön verecek olan problem soru ya da sorularının uygunluğunu ortaya çıkarır. Araştırmalarda, konu ile alakalı kaynak ve dokümanlar tespit edilerek toplanır. Bu taramaya büyük çaplı (bibliyografik mahiyette olan) eserlerden başlanmalıdır. Konuyla ilişkili tüm tez, kitap ve makale çalışmalarının, kaynaklar, referanslar ya da bibliyografya kısımları ile günümüzde yaygınlaşmış olan internet de kullanılabilir. Literatür taraması sonucu elde edilecek olan bilgiler ışığında;
*Konuya alakalı önceden direkt ya da dolaylı olarak nelerin yazıldığı ya da söylendiği,
*Konunun önceden işlenen, işlenmeyen ya da eksik bırakılan tarafları,
*Konuya ilişkili sorunun boyutları,
*Önceki araştırmalarda kullanılmış olan yöntem ve ölçekler
*Önceki araştırma sonuçlarında ulaşılan bulgular
*Önceki araştırmalarda sunulan öneriler
*Önceki araştırmalarda kullanılmış olan kaynaklar
gibi bir takım hususlar ile tespit edilebilir.
Kullanılacak araştırma kaynakları ana (orijinal) kaynaklar ve yardımcı kaynaklar olarak iki kısma ayrılır. Bir duruma fiilen iştirak etmiş, çok yakından takip etmiş olan bir araştırmacının kaleme almış olduğu eser ana kaynak olarak değerlendirilir. Araştırmalar mümkün oldukça orjinal kaynaklara dayandırılmalıdır. Ana kaynaklardan faydalanılarak oluşturulan inceleme ve derleme türü eserler yardımcı kaynaklardır. Yardımcı kaynaklar, ana kaynakların bir bileşimi olup, ana kaynaklara ulaşılamaması gibi durumlarda önem kazanırlar. Araştırmacının sosyal bir olayın içerisinde bulunarak bizzat gözlemlerini aktardığı bir rapor orjinal kaynaktır. Araştırmacının bir deneyi kendisinin yaparak elde ettiği bir takım veriler, bulguları yayınladığı deney raporu temel kaynaktır. Bu raporlardan alıntılama yaparak hazırlanan tarihsel raporlar yardımcı kaynak özelliğindedir.
Kitap, bülten, dergi, gazete, istatistik, arşiv belgeleri, rapor, müze malzemeleri, televizyon, radyo ve internet araştırmalarda kullanılabilen kaynaklardır. Bunların yanında sözlü edebiyat, ilgili ya da uzman kişiler de sözlü kaynak olarak kullanılabilmektedir. Kaynak yetkili merciler, görevliler, toplum lideri, grup temsilcisi, görgü tanıkları da olabilir. Değişik bakış açılarının yansıması ve konunun tamamı ile ilgili daha sağlıklı fikirler oluşturulması açısından farklı kişiler ile görüşme sağlanması faydalı olur.
d) Veri toplamak ve not tutmak
Özelliğine göre araştırmalarda veri toplama araçları kullanılır. Nicel araştırmanın temel veri toplama araçları; anket, kaynak incelemesi, deney, görüşme ve gözlemlerdir. Bu metodlardan biri ya da birkaçı kullanılarak veriler derlenebilir. Anket, deney, görüşme yapılmadan önce araştırmacı ayrım yapmaksızın konu ile ilgili bütün kaynakları göz önünde bulundurmalıdır. Bir kaynakta araştırma konusu ile alakalı bilgi olup olmadığı, içindekiler ve indeks kısmına bakılarak öğrenilebilir. Kaynakların (veri elde edilecek) tarama ve tespiti yapıldıktan sonra, toplanan kaynaklar alakalı olmaları bağlamında incelenir.
Okuma sırasında şu noktalara dikkat edilmelidir:
*Okuma işleminde seçici davranılmalı, ilgili olmayan bölümlere yüzeysel olarak bakılmalıdır.
*Okuma sırasında giriş, gelişme ve sonuç ile ilgili basit bir kurgu oluşturulmalıdır.
*Okuma işlemi, not tutularak yapılmalıdır. Bu notlar, aynı boyutlarda kesilmiş kâğıt ya da bilgisayarda kolay ulaşılacak türden düzenlenen dosyalara yazılmalıdır.
e) Taslak hazırlamak
Kabataslak bir planlama yapmak araştırmayı düzenleme aşamasında büyük fayda sağlar. Yukarıda bahsedilen kaynak taramasına bağlı olarak ön araştırmalardan edinilen bilgi ve bulgular bir planın hazırlanışını kolaylaştırır.
Bir araştırma ana çerçevesiyle üç bölümden meydana gelir;
*Giriş: Araştırmanın konusu, amacı (sorun), önemi, hipotezi ile konu ile alakalı literatürün işlendiği kısımdır.
*Gelişme; Analiz metodlar, bulgular, veri toplama ve örneklemlerin yapılıp değerlendiği bölümdür.
*Sonuç: Araştırmada varılan sonuçların değerlendirilerek genellemelerin yapıldığı, hipotezin doğruluk düzeyinin ortaya koyulduğu ve ileriye dönük bir takım önerilerin işlendiği kısımdır.
Araştırma yazısına başlamadan önce yapılacak olan en etkili iş yazılacaklar ile alakalı kurgulama yapmaktır. Kurgulama için araştırmacı aşağıdaki sorulara cevap aramalıdır.
*Üst ve alt başlıklar nelerdir. Başlıklar ile hipotez arasında ilişkilendirme nasıl doğru şekilde yapılabilir?
*Girişte genelden özele doğru nelerden bahsedilmelidir?
*Toplanan bilgilerde bir çelişki veya hata var mı?
Kaynakça:
Salford University (2007). Quantitative Methods [Electronic version]
Trochim,W. K.(2007). Survey methods [Electronic version]
Yazar: Taner Tunç