Soğuk Aşının Taşınması ve İmha Süreci

Aşı siparişlerini verirken, yeterli aşıların ve seyrelticilerin hazır olduğundan emin olmak için bir aşı envanteri çıkarılması ve sipariş öncesi değerlendirmesi gerekir. Sipariş için belirleyici faktörler arasında öngörülen talep, depolama kapasitesi ve mevcut aşı tedarikleri yer almaktadır. Birçok ülke ve yerel aşılama bilgi sisteminin (IIS) aşı envanteri hesaplama işlevleri vardır ve VFC sağlayıcılarının envanteri izlemek için IIS’yi kullanması gerekebilir. Envanter muhasebesi ile ilgili ayrıntılı bilgiler, örnek stok kayıtları ve günlük hesap çizelgeleri mevcuttur.

Soğuk Aşının Nakil İçin Hazırlanması

Bir tesis, en büyük yıllık aşı envanterinin taşınması için gerekli malzeme kaynağına sahip olmalıdır. Aşı nakli için özel olarak tasarlanmış yumuşak kenarlı kaplar kabul edilebilir, nitelikli bir kap ve paketleme sisteminin parçası olabilir. Piyasada satılan yumuşak kenarlı yiyecek veya içecek soğutucular kullanılmamalıdır, çünkü çoğu zayıf bir şekilde yalıtılmıştır ve oda veya dış ortam sıcaklıklarından etkilenme olasılığı yüksektir. Taşıma sırasında kullanılan her taşıma kabı için bir TMD’nin yanı sıra, kullanılan spesifik taşıma sistemlerine göre uygun soğutucular ve taşıma malzemeleri olduğundan emin olunmalıdır. Aşıların başlangıçta nakledildiği aynı nakliye kapları, yalnızca son çare olarak acil taşıma için kullanılabilir.

Soğuk Aşı Taşıma

Aşı tedarikini korumak için aşı, kullanılacağı tesise doğrudan ulaştırılmalıdır. Bununla birlikte, bazen aşının, tesis içi aşılama kliniği gibi bir olay için tesis dışındaki bir tesise veya uydu tesisine taşınması gerekir. Uzun süreli elektrik kesintileri, sel veya aşı tedarikini tehlikeye atabilecek diğer doğal afetler gibi acil durumlarda da nakliye gerekebilir. Bu durumlarda, aşı tedarikini korumak için belirli önlemler alınmalıdır. Tesis dışı veya uydu tesislere aşı nakli, hem nakliye hem de acil durum taşımacılığından farklıdır. Nakliye genellikle profesyonel bir taşıyıcı ve aşıların lokasyonlar arasında taşınması için uzun bir mesafe ve zaman çerçevesi gerektirir. Nakil, aşının kısa bir zaman dilimi içinde hareketini ve sağlayıcılar arasındaki mesafeyi içerir. Duruma bağlı olarak, nakliye önerileri değişebilir. Bir kuruluşun SOP’leri, tüm olası senaryolar için taşıma prosedürlerini açıkça tanımlamalı ve herhangi bir aşı nakli için eğitimli personel tarafından kullanılmalıdır.
Soğuk aşıların tesis dışı veya merkez tesislerine taşınması
En iyi ulaşım uygulamaları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Yalnızca nakil veya nakil artı klinik günü için toplam süre maksimum 8 saat olmalıdır.
• Sulandırıcılar, sulandırmak için her zaman eşit miktarda aşı ve seyreltici olmasını sağlamak için ilgili aşılarla birlikte taşınmalıdır.
• Yalnızca gün içinde gereken miktarda aşı taşınmalıdır.
• Ticari olmayan bir aracın kullanılması gerekiyorsa, taşıma konteynerleri bagaj yerine yolcu bölmesine yerleştirmelidir.
Acil durumlarda aşıların taşınması
Acil bir durumda yukarıda özetlenen bilgelere ek olarak dikkat edilmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:
• Herhangi bir aşı paketlemeden önce depolama için aşıların kabul edebileceğini doğrulamak için alternatif bir aşı depolama tesisi ile iletişime geçilmelidir.
• Olay anında mevcut olan koruyucu önlemler not edilmelidir, örneğin su şişeleri, pille çalışan TMD, alternatif tesise nakil, vb.
• Aşı saklama birimi kapısını yalnızca aşıyı taşıma kaplarına paketlemeye hazır olduğunda veya güç geri geldiğinde açılmalıdır.
Bir acil durum beklenebilirse örneğin, hava durumu, paketleme ve nakliye için yeterli süre sağlamak için acil durumların başlangıcından önce aşılama faaliyetleri askıya alınmalıdır.

Soğuk Aşıların Varış Yerinde Saklanması

Saha dışı yere ulaşır ulaşmaz aşılar bir TMD ile uygun bir depolama ünitesinde saklanmalıdır. Saklama birimi sıcaklıklarını izlemek ve kaydetmek için önerilen yönergeler vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Cihaz minimum/maksimum sıcaklıkları gösteriyorsa, bu bilgi kontrol edilmeli ve kaydedilmelidir
• Cihaz minimum/maksimum sıcaklıkları göstermiyorsa, mevcut sıcaklık en az iki kez kontrol edilmeli ve kaydedilmelidir
Aşılar tesis içi depolama biriminde saklanamıyorsa, aşılar mümkün olduğunca yakın bir TMD (tercihen termal tampon içinde bir prob ile) yerleştirilmelidir ve sıcaklıkları saatlik olarak kontrol edilerek kaydedilmelidir. Ayrıca kabı mümkün olduğunca kapalı tutulmalıdır ve rehberlik kullanılarak taşınabilir aşı saklama biriminde tutulmalıdır.
Soğuk Aşıların Teslimatların Planlanması ve Alınması
Aşılar geldiğinde, aşı koordinatörü veya yedeği derhal haberdar edilmelidir. Aşı teslimi yalnızca tarihlerde ve personelin hazır bulunacağı zamanlarda planlanmalıdır. Bir aşı dağıtım kabı asla gözetimsiz bırakmalıdır ve hemen paket açılmalıdır.

Soğuk Aşıların Paketten Çıkarılması

Aşılar ve seyrelticiler ambalajlarından çıkarılmalı ve hemen önerilen sıcaklıklarda saklanmalıdır. Ayrıca aşılar açılmamış bir nakliye kutusunda saklanmamalıdır. Bununla birlikte dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıdaki gibidir:
• Nakliye kabı ve içindekiler hasar belirtileri açısından incelenmelidir.
• İçeriği paketleme listesiyle karşılaştırılmalıdır, dondurulmuş aşılar için, paketleme listesi, aşıların sevkiyat tarihine göre nakil için maksimum süreyi gösterebilir.
• Liyofilize aşıların doğru tip ve miktarda seyreltici ile geldiğinden emin olunmalıdır.
• Son kullanma tarihi geçmiş veya son kullanma tarihi yakında dolacak ürünler olmadığından emin olmak için aşı ve seyrelticinin son kullanma tarihleri kontrol edilmelidir.
• Varsa, nakliye sırasında herhangi bir sıcaklık sapması için soğuk zincir monitörünü (CCM) kontrol edilmelidir. Ayrıca önemli bir nokta CCM’ler tek seferlik kullanım içindir ve kontrol edildikten sonra atılmalıdır.
Bununla birlikte içerik ve paketleme listesi arasında tutarsızlıklar varsa veya içerikle ilgili diğer endişeler (sıcaklık değişimi dâhil), derhal aşı üreticisine bildirilmelidir. Bir sıcaklık değişiminden şüphelenildiğinde, aşılar KULLANMAYIN olarak etiketlenmeli ve aşı canlılığı tespiti yapılana kadar uygun aşı saklama ünitesinde diğer aşılardan ayrı olarak saklanmalıdır. Kamu fonlarıyla satın alınan herhangi bir VFC veya diğer aşılarla ilgili olarak ülke veya yerel aşılama programıyla iletişime geçilmelidir.

Soğuk Aşı Stok Rotasyonu ve Kaldırma

Aşı stoku döndürülmeli ve son kullanma tarihi geçmiş dozlar için düzenli olarak kontrol edilmelidir. Yanlışlıkla uygulanmasını önlemek için son kullanma tarihi geçmiş aşılar ve seyrelticiler derhal uzaklaştırılmalıdır.

Soğuk Aşı Son Kullanma Tarihlerini Anlamak

Bir aşının veya seyrelticinin son kullanma tarihinin belirlenmesi, aşının uygun şekilde saklanması ve kullanılması için önemli bir adımdır. Süresi dolan aşının uygulanması, en önemli aşı saklama ve işleme hatalarından biri olmaya devam etmektedir, bu nedenle personelin, hastaların geçersiz aşı dozlarını almasını önlemek için son kullanma tarihlerini nasıl okuyacağını anlaması çok önemlidir. Son kullanma tarihi yalnızca bir ay ve yıl içerdiğinde, ürün o ayın son gününe kadar kullanılabilir. Ay ve yıla bir gün dâhil edilmişse, ürün yalnızca o günün sonuna kadar kullanılabilir. Son kullanma tarihine bakılmaksızın kontamine olmuş veya tehlikeye atılmış ürünler kullanılmamalıdır.
Üreticinin kullanım dışı bir tarih (BUD) olduğunu belirtmesi gibi bazı durumlarda, aşılar etiket üzerindeki son kullanma tarihinden önce kullanılmalıdır. BUD, flakonun ilk delinme tarihine ve prospektüsteki saklama bilgilerine göre hesaplanır. Aşının BUD’si yoksa aşıyı üretici tarafından belirtilen son kullanma tarihine kadar kullanılmalıdır. BUD, son kullanma tarihinin yerini alır ve hesaplamayı yapan kişinin baş harfleriyle birlikte etikette belirtilmelidir. Buna örnekler aşağıdaki gibidir:
• Sulandırılmış aşılar, aşı bir seyreltici ile karıştırıldıktan sonra sınırlı bir kullanım süresine sahiptir. Örneğin, paket ekinde sulandırılmış aşının 30 dakika içinde kullanılması gerektiği belirtiliyorsa, o zamana kadar kullanılmamışsa atılmalıdır. Bu zaman dilimi, yalnızca sulandırılmış aşı hala flakon içinde olduğu sürece geçerli olabilir, bir şırıngaya çekildikten sonra değil ve bu nedenle prospektüsü dikkatlice kontrol edilmelidir.
• Çok dozlu flakonlar (MDV’ler) bir iğne ile girildikten sonra kullanım için belirli bir zaman çerçevesine sahip olabilir. Örneğin paket ekinde, aşının girildikten 28 gün sonra atılması gerektiği belirtilebilir. Flakon 1 Haziran 2020’de girilmişse BUD 29 Haziran 2020’dir.
• Üretici tarafından kısaltılmış son kullanma tarihleri, aşı uygun olmayan saklama koşullarına maruz kaldığında geçerli olabilir. Üretici, aşının hala kullanılabileceğini ancak etiketteki tarihten daha erken bir tarihte sona ereceğini belirleyebilir.
BUD’ye ek olarak, bazı çok dozlu flakonların geri çekilebilecek belirli sayıda dozu vardır ve maksimum sayıda doz çıkarıldıktan sonra, flakon içinde aşı kalıntısı olsa bile flakon atılmalıdır.

Soğuk Aşı ve Ekipman İmhası

Bazen kullanılmamış aşı ve seyreltici dozları, açılmamış şişeler, son kullanma tarihi geçmiş şişeler ve potansiyel olarak tehlikeye atılmış aşılar, atılmaları gerekse bile kredi için iade edilebilir. Aşıya özel bilgiler için ülke veya yerel aşılama programına ve aşı üreticisine başvurulmalıdır. Açık ve kırık şişeler ve şırıngalar, etkinleştirilen üretici tarafından doldurulmuş şırıngalar ve sağlayıcılar tarafından önceden çizilmiş aşılar iade edilemez ve ülke gerekliliklerine göre atılmalıdır. Kullanımdan hemen sonra, tüm kullanılan şırınga ve iğne cihazları kapatılabilir, delinmeye dirençli, yanlarda ve altta sızdırmaz, etiketli veya renk kodlu biyolojik tehlike kaplarına yerleştirilmelidir. Bu uygulama, yanlışlıkla iğne batmalarını ve yeniden kullanımı önlemeye yardımcı olur. Kullanılmış iğneler atılmadan önce yeniden kapatılmamalı, kesilmemeli veya şırıngalardan çıkarılmamalıdır.
Boş, son kullanma tarihi geçmiş veya tehlikeye atılmış aşı şişeleri genellikle tehlikeli veya farmasötik atık olarak kabul edilmez ve biyomedikal bir atık kabında atılması gerekmez. Ancak, imha ile ilgili ülke gereksinimlerini kontrol edilmeli ve bunlara uyulmalıdır. Tıbbi atık bertaraf gereksinimleri, ülke çevre kurumları tarafından belirlenir. Rehberlik için ülke veya yerel aşılama programı veya ülke çevre kurumuyla iletişime geçilmelidir.

Kaynakça:
cdc.gov/vaccines/hcp/admin/storage/index.html
cdc.gov/vaccines/hcp/acip-recs/general-recs/downloads/general-recs.pdf
fda.gov/BiologicsBloodVaccines/Vaccines/ApprovedProducts/ucm093833.htm
immunize.org/clinic/storage-handling.asp

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu