Bilimsel adıyla Momordica charantia, kudret narı veya acı kavun olarak da bilinmektedir. Acı kavun vücuttaki yararları açısından araştırılmış, bu araştırmalar sonucu birçok antimikrobiyal ve biyolojik aktiviteleri olduğu bulunmuştur. Acı kavunun antimikrobiyal ve diğer biyolojik aktiviteleri aşağıdaki gibidir:
Antihiperlipidemik Aktivite ve Kilo Kaybı
Hiperlipidemi önemli bir sağlık sorunudur, morbidite ve mortalitedeki artış nedeniyle diyabetle, aynı zamanda yüksek kan lipid konsantrasyonu, serebrovasküler hastalık, iskemik kalp hastalıkları ve ateroskleroz ile ilişkilidir. Momordica charantia (kudret narı) antihiperlipidemik etkiye sahip olduğu kanıtlanmıştır. M. Charantia’nın bir bileşeni, metformin ve alkaloidler, flavonoidler, saponinler, tanenler ve triterpenler gibi diğer bileşenler, diyabetik sıçanlarda toplam kolesterol seviyesini düşürdüğü bildirilmiştir. Ayrıca, hasarlı hücrelerini onardığı, bunun da insülin düzeylerini ve duyarlılığını artırdığı açıklanmıştır, tiroid hormonları ve adiponektin salınımını ve sentezini artırarak ayrıca glukoz emilimini engelleyen glukozidaz aktivitesini inhibe eder.
AMPK’nin (adenosin-5-monofosfat kinaz) etkisinin, yağ dokularından yağ salınımı ve glikoz alımı ile ilişkili acı kavun tüketimi ile arttığı ve dolayısıyla kilo kaybına neden olduğu gösterilmiştir. M. Charantia ekstrakt ile tedavi edilen diyabetik sıçanlarda ayrıca kan lipid düzeylerinde önemli bir azalma olduğu bulunmuştur. Acı kavun, HDL sentezi için zorunlu olan temel protein bileşeni olan Apo-A-1’i (Apo lipoprotein A-1) artırarak kolesterol ve trigliserit düzeylerini düşürdüğünü de göstermiştir. Son zamanlarda, acı kavunun, anti-hiperlipidemik aktivitesi nedeniyle vücut ağırlığını ve yüksek yağ birikimini azaltma yeteneğine sahip olduğu gözlemlenmiştir.
Antimikrobiyal aktivite
M. charantia (acı kavun veya acı kavun) ekstraktının geniş spektrumlu antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğu öne sürülmüştür, geniş spektrumlu antimikrobiyal aktivitenin klinik belirtileri acı kavun yaprağı ekstresi tarafından elde edilmiştir. İzole polisakkaritlerin M. Charanti bakterileri üzerinde önemli inhibitör etkileri olduğu bildirilmiş ve ana bileşenler olarak gösterilmiştir. M. Charantia antimikrobiyal işlevlerden sorumlu olanlar polisakkaritlerdir, ayrıca antibakteriyel özelliklerinin de olduğu ileri sürülmektedir. Buda M. charantiayağ, yüksek trans-nerolidol ve konjuge linolenik asit içeriği ile ilgilidir. M. Charantia antimikrobiyal aktiviteye sahip bitkilerden elde edilen doğal ürünlerin temelidir.
Acı kavunun bir bileşeni olan α-Momorcharin, ribozomu inaktive eden protein (RIP) etkisinden dolayı mantar ve bakteri üremesini engeller. M. charantia polisakkaritlerinin iyi bakteriyoz aktivitesine sahip olduğu bildirilmiştir ve B. subtilis, S. aureus, S. typhimurium ve E. coli ve S. aureus en belirgin etkisini gösterir. Uçucu yağlar M. charantia tohumlarının önemli bir inhibitör etkisi vardır ve S. aureus üzerinde daha az etkiye sahipken, E. coli ve c. Albicans daha etkilidir. Bütün bitki ekstraktının antiprotozoal aktiviteye sahip olduğu, acı kavun yapraklarının metanol, su ve etanol ekstraktının antibakteriyel etkiye sahip olduğu düşünülmüştür. M. charantia meyvenin de bir anti-Helikobakter piloriülserin nedensel bir ajanı olan aktiviteye sahiptir.
Anti-parazitik (anti-antelmintik) aktivite
Helmintik enfeksiyon, nematodlar, sestodlar ve trematodların neden olduğu bir problemdir. Helmint enfeksiyonlarının ana hedefi, dünyada insan ve çiftlik hayvanlarını etkileyen gastrointestinal sistemdir. Günümüzde ilaç kullanımına rağmen acı kavun gibi fonksiyonel besinler, antelmintik etkiye sahip önemli bir tedavi edici tıbbi gıda olarak kabul edilmektedir. Saponinler, momordin, momordicoside, momordisin gibi fonksiyonel bileşenlerin varlığı, asetil kolinesterazı inhibe ederek solucanları felç eder.
M. Charantia anthelmintik etkisi ayrıca araşidonik asit metabolizmasının inhibisyonunu, miko nikotinik agonistleri, oksidatif fosforilasyon inhibisyonunu, artan kalsiyum geçirgenliğini, asetil kolinesteraz inhibitörlerini ve tubulin bağlanmasını içerir. Saponinlerin solucanların hücre zarının geçirgenliğini etkilediği, tegumentin parçalanmasına ve vakuolizasyonuna yol açar. Gıdaların emilimini engelleyen solucanların gastrointestinal mukoza zarı kanalını tahriş eder. Flavonoid bileşiklerinin, özellikle apigenin’in, larva büyümesini engellediği, solucanın vücudundaki nöronların dejenerasyonuna ve ölüme yol açabilecek araşidonik asit metabolizmasını engellediği bildirilmiştir.
Anti-HIV aktivitesi
M. Charantia’nın içinde bulunan biyoaktif bileşenleri HIV enfeksiyonunun yönetiminde yararlı oldukları analiz edilmektedir. Yaprak ve gövdelerinden elde edilen etanolik özler yüksek düzeyde antiviral aktivite göstermiş ve kökü orta düzeyde anti-HIV-1 aktivitesine sahip olduğu öne sürülmektedir. Acı kavun proteinleri, HIV aktivitesini inhibe etmek ve virüs çekirdek proteininin ekspresyonunu baskılaması açısından incelenmektedir. Bu incelemede momorcharin ve lektin gibi bileşikler izole edildiğinde, M. charantia, bu bileşiklerin viral enfeksiyonlara karşı koruyucu bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur. Bunların HIV üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğu gösterilmiştir, ancak bu bileşikler hastalarda iyi emilmeyebilir. Enfekte kişilerde ağızdan alınan M. Charantia HIV’in ilerlemesini yavaşlattığı gösterilmiştir. Yaprak özleri, başta HIV olmak üzere viral enfeksiyonlara karşı bağışıklık uyarıcı etkiler sağlar ve çeşitli viral hastalıkları tedavi etme kabiliyetine sahiptir.
Yara iyileştirme aktivitesi
Büyüme faktörü eksiklikleri, neovaskülarizasyon, bozulmuş bağışıklık tepkisi, azalmış kollajen sentezi gibi anormalliklerin diyabet ve gecikmiş yara iyileşmesi ile ilişkili olduğu bilinmektedir. M. Charantia ile tedavi meyve merheminin diyabetik sıçanlarda yara kapanmasını iyileştirdiği ve hücre büyümesi ve farklılaşmasının düzenlenmesinde önemli bir rol oynayan yara dokusunda TGF ekspresyonunu yükselttiği öne sürülmektedir. M. Charantia suyu sedef hastalığı, uyuz ve saçkıran hastalığına karşı iyileştirici bir potansiyele sahip olduğu gösterilmiştir. M. Charantia meyve tozu yara iyileşme potansiyelini modelleyen sıçanlarda, epitelizasyon periyodu, yara kasılma yeteneği ve yara kapanma süresi açısından toz merhem tarafından önemli bir yanıtla değerlendirilmiştir.
İmmünomodülatör aktivite
In vitro deneyler göstermiştir ki M. Charantia polisakaritler, lenfositlerin ve makrofajların aktivasyonunu uyararak bağışıklığı artırabilirken, suda çözünür polisakkaritin izole edildiği bildirilmiştir. M. Charantia hücre proliferasyonunda endotel kaynaklı gevşetici faktör üretimini, inflamatuar ve immün yanıtın gelişimini artırabilir ve splenositleri ve timositleri uyarabilir.
Diğer biyolojik aktiviteler
Diğer biyoaktiviteler hakkında da bazı raporlar vardır. Bileşenler M. Charantia mide ve bağırsak nematodları üzerinde engelleyici bir etkiye sahiptir ve momordin’in hipotansif etkileri olduğu, ayrıca karşı aktiviteye sahip olduğu kanıtlanmıştır. Bununla bi,rlikte Helikobakter pilorimide ülserlerini indükleyebilir. M. Charantia polisakaritler, primer hipokampal nöronlarda trombinin neden olduğu nöronal ölümü azaltabilen bir nöroprotektif etkiye sahip olduğu bildirilmektedir. M. Charantia suda çözünür polisakkaritler Karaciğer koruyucu etkisi, CCl4 karaciğeri hasarlı fare modelinde araştırılmıştır.
Toksisite ve Yan Etkileri
Bitki, normal koşullarda insan vücuduna temelde zararsız olmasına rağmen, farklı alımlara, işleme yöntemlerine, fiziksel farklılıklara ve diğer koşullara göre olumsuz reaksiyonlara neden olabilir. 1960’lı yıllardan beri, esas olarak akut toksisite, kronik toksisite ve üreme toksisitesi dahil olmak üzere toksisite raporları bulunmaktadır. M. Charantia yapraklarının alımı Hindistan’da doğumu önlemek için kullanıldığı bilinmektedir. Ayrıca, sulu özütün, albino sıçanların hemoglobin konsantrasyonunu önemli ölçüde azalttığı rapor edilmiştir.
M. charantia lektin, normal veya lösemik hücrelerin insan periferik kan lenfositlerinde DNA ve protein sentezini önemli ölçüde inhibe eden sitotoksik bir etkiye sahiptir. Uzun süreli kullanımına işaret eden klinik bulgular M. Charantia yüksek dozlarda böbrek rahatsızlıklarına neden olabilir, ancak daha iyi organize edilmiş klinik deneylerle test edilmelidir. Özellikle de bu toksik etkiler Cucurbitaceae familyasından diğer bitkilere alerjisi olan kişilerde daha fazla olma eğilimdedir.
Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5751158/
bibliotecadigital.ipb.pt/bitstream/10198/15266/1/108.pdf
semanticscholar.org/paper/Antimicrobial-and-antioxidant-activities-of-from-Ozusaglam-Karakoca/8f2d5634e20fcb98d34f5cc2d503d3250225338e
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu