Ergenler, orantısız sayıda cinsel yolla bulaşan enfeksiyon ve pelvik inflamatuar hastalık vakalarından sorumludur. Bu popülasyon artan enfeksiyon riski altında olmasının yanında ayrıca konu tarama ve tedavi olduğunda benzersiz zorluklar sunar. Bu yazıda bu zorluklar hakkında bilgi ve kanıta dayalı bazı çözümler öneri bulunmaktadır. Konuşulan zorluklar arasında, ergenlerle cinsel aktiviteyi tartışırken rahat olmamaları, gizlilik sorunları, test yapılmasında zorluklar ve hem hastaların hem de partnerlerinin tedavisinin düzenlenmesindeki zorluklar yer almaktadır.
Gizlilik
Bakım aramayı seçtikleri her yerde, ergenler için gizlilik önemlidir. Birden fazla tıbbi ve yasal kuruluş, ergenlere gizli sağlık hizmeti sağlama ihtiyacının farkındadır ve giderek artan bir araştırma grubu bunun önemini göstermiştir, ancak bu zorluklarla birlikte gelir. Adolesan Tıp Derneği’ne göre, gizliliğin korunması, ergenler için sağlık hizmetlerinin önemli bir bileşenidir, çünkü bu onların olgunluk ve özerklik gelişimleriyle tutarlıdır, bu gizlilik sağlanmadığı takdirde, bazı ergenler bakım hizmetinden vazgeçerler. Ford ve ekibi tarafından 1997 yılında yapılan bir çalışmada, gizlilik güvencesinin, gelecekte bir doktor muayenehanesine gitmek için geri dönmek isteyen ergenlerin sayısını yüzde 10 artırarak, %62’den %72’ye yükselttiğini göstermiştir. Ek olarak, sağlık açısından riskli davranışlar bildiren ergenlerin, sağlık hizmetlerinden vazgeçme nedeni olarak gizlilik endişelerini belirtme olasılığının arttığı gösterilmiştir.
Amerika Birleşik Devletleri’nde, her eyalette reşit olmayanların çeşitli koşullar altında bakım için rıza göstermelerine izin veren yasal statüleri vardır. Reşit olmayanların ebeveyni olmadan rıza göstermelerine izin verilen bakım, genellikle doğum kontrol hizmetleri, hamilelikle ilgili bakım, CYBE’lerin teşhis ve tedavisini, cinsel saldırıyla ilgili bakımı, uyuşturucu veya alkol sorunlarının tedavisini veya akıl sağlığı hizmetlerini içerir. Ancak bazı eyaletler, reşit olmayan bir kişinin rıza vermesine izin verilmeden önce belirli bir yaşta (genellikle yaklaşık 14 yaşında) olmasını şart koşar.
Sağlık Sigortası Taşınabilirlik ve Sorumluluk Yasası (HIPAA) Gizlilik Kuralı, bireylerin korunan sağlık bilgilerine erişme ve bazı durumlarda bu bilgilerin açıklanmasını kontrol etme hakları yaratır. Reşit olmayanların tıbbi kayıtlarıyla ilgili özel gereksinimleri içerir. HIPAA Gizlilik Kuralı, genel olarak, reşit olmayanlar yasal olarak sağlık hizmetlerine rıza gösterdiğinde veya bu hizmeti ebeveynlerinin rızası olmadan alabildiklerinde, ebeveynin küçüğün sağlık bilgilerine erişme hakkına sahip olması gerekmemektedir. Ancak bunların hepsi, her bir devletin yasalarına bağlıdır. Bu nedenle, bir sağlık hizmeti sağlayıcısı, reşit olmayanların sağlık bilgilerinin gizliliğini özel olarak ele alıp almadığını belirlemek için eyalet yasalarına bakmalıdır. Eyalet yasası, ebeveynlerin erişimi konusunda sessiz kalırsa, erişim izni verip vermeme konusunda profesyonel muhakeme yürüten bir sağlık uzmanının takdir yetkisi vardır.
Muhtemelen ergenlere gizli bakım sağlamanın en büyük kısıtlamalarından biri ödemeyle ilgilidir. Çoğu zaman, ebeveynler veya ebeveynlerin sağlık sigortası, bir ergenin sağlık bakımını öder. Bir ebeveynin sigorta şirketinden gelen bir fatura beyanını veya yardımların (EOB’ler) açıklamasını görmesini engellemenin yasal bir yolu yoktur. EOB’ler, plan kapsamındaki bakmakla yükümlü olunan kişilere sağlanan hizmetler de dahil olmak üzere, sağlık hizmetlerinin bir sağlık sigortası planı kapsamında sağlandığı konusunda poliçe sahiplerine yapılan bildirimlerdir. EOB’ler genellikle sağlayıcının adını ve kullanılan spesifik laboratuvar testlerini veya verilen diğer hizmetleri açıklar. Sigortalıları ve sigortacıları dolandırıcılık, suistimalden korumayı ve mali yükümlülükleri açıklamayı amaçlar.
Test ve Takip
Adolesan hastalar söz konusu olduğunda, test ve takip de benzersiz nüanslara sahip alanlardır. Ergenleri gonore ve klamidya açısından test etme veya tarama yöntemleri arasında kendi kendine alınan vajinal swablar, kendi kendine alınan idrar numuneleri ve sağlayıcı tarafından toplanan endoservikal swablar yer alır. Ergenler için, sağlayıcı tarafından toplanan bir numune fikri, bakım aramanın önünde bir engel olabilir. Tıbbi literatürde, kendi kendine toplanan numunelerin, sağlayıcı tarafından toplanan numunelere kıyasla ergenler tarafından tercih edildiği defalarca gösterilmiştir. Birçok çalışma, bu diğer test biçimlerinin faydasını da değerlendirmiş ve klinisyenler tarafından toplanan sürüntülere kıyasla kendi kendine alınan sürüntülerin veya idrar örneklerinin duyarlılığının ve özgüllüğünün, bu testlerin gonore ve klamidya taramasında kullanımını desteklediğini bulmuştur.
Adolesanların koruyucu sağlık bakım ziyaretleri için her zaman düzenli olarak gelmediği göz önüne alındığında, kendi kendine toplanan örneklerin kabul edilebilirliği ve kolay alınması, klinisyenlere klinikte pelvik veya ürogenital muayene için gelmeyen CYBE’leri tarama fırsatı verebilir, aksi halde olması gerektiği kadar düzenli olarak taranmamalıdır. Adolesanların takibi, özellikle acil servislerde bakım arayanlar için sorunlu olabilir. Bir çalışmada acil servis personeli, CYBE test edilmiş hastaları ampirik olarak tedavi etme uygulamasını haklı çıkarmak için ergenlere ulaşmadaki zorluğu, ampirik tedavinin kolaylığını ve sadece pozitif çıkan ancak acil servis ziyaretinde tedavi edilmeyenlerle takip teması sağladığını belirtmiştir. CYBE pozitif hastaların uygun tedaviyi aldıklarını doğrulamak, herhangi bir tarama girişiminin hayati bir bileşenidir.
Özellikle gizli bir cep telefonu numarası kullanıldığında, sonuçlarıyla birlikte ergenlerle iletişim kurmada başarılı olunmuştur. Reed et ve ekibi test sonuçlarıyla temasa geçilebilen adolesan hastaların oranını %45’ten %65’e çıkarmak için çalışmış ve takipten çıkma oranlarını azaltmıştır. Bu, neredeyse tamamen elektronik tıbbi kayıtta gizli bir telefon numarasının belgelendiğinden emin olmaya odaklanarak yapılmıştır. Ayrıca, sonuçlarla ilgili olarak hastalarla iletişime geçmeye ve ulaşılabilir olmaya kendini adamış bir hemşire pratisyen hekime verilen cep telefonu için iletişim bilgilerinin yer aldığı bir kart da vermişlerdir. Ergenlerin genellikle sınırlı konuşma süresi olan cep telefonu planları olduğunu, ancak yine de metin gönderip alabildiklerini öğrenmişlerdir. Bu nedenle, telefonlarına cevap vermeyebilir veya mesajlarını sık sık kontrol etmeseler de, bir metin mesajına hızlı bir şekilde cevap verirler.
Adolesanların, daha önce ampirik olarak tedavi edilmiş olsalar bile, test sonuçlarından haberdar olmaları önemlidir, çünkü tanıları hakkında bilgi sahibi olmak davranış değişikliklerine yol açabilir. Dr. Reed’in grubu ayrıca, acil serviste veya gençlik kliniği ortamında CYBE için ampirik olarak tedavi edilen ergen kadınların uygun bir örneğini telefonla takip etmiştir. CYBE olduğuna inananların cinsel aktiviteden kaçınma ve partnerlerini bilgilendirme olasılıklarının daha yüksek olduğunu bulmuştur. Antibiyotiklerle tedavi edilen ancak CYBE için pozitif test ettiklerine inanmayanlar davranışlarını değiştirmemiştir.
Adolesan Hastaların ve Partnerlerinin Tedavisi
CYBE pozitif hastaların eşlerini tedavi etmek CYBE azalmasında bir diğer önemli faktördür. İdeal olarak, CYBE pozitif hastaların ortakları, değerlendirme, tedavi ve şahsen danışmanlık için sağlık hizmeti aranır. Bu, özellikle ergenlerde olmak üzere her yaşta zor olabilir, ne yazık ki ergenlerde ve genç erişkinlerde yeniden enfeksiyon oranları yüksektir. Gaydos ve ekibi tarafından 2008 yılında yapılan bir çalışmada, ergen ve genç yetişkin kadınların %26’sına kadarının 12 ay içinde CYBE ile yeniden enfekte olduğu bulunmuştur. AAP, diğer partner tedavi yöntemleri pratik olmadığında veya başarısız olduğunda, gonore ve klamidyası olan ergenlerin heteroseksüel partnerleri için bir tedavi seçeneği olarak hızlandırılmış partner terapisinin (EPT) kullanımını destekleyen Adolesan Sağlığı ve Tıbbı Derneği tarafından hazırlanan bir görüş belgesini onaylamıştır.
EPT, gonore veya klamidya testi pozitif çıkan bir hastanın partneri için fizik muayene yapılmadan ilaç veya reçetelerin sağlandığı bir yönetim tekniğidir. İlaç reçete edilmesini içerir örneğin, partnerin adı yerine hızlandırılmış partner terapisi yazılabilir ve doğum tarihi gerekmez. Ayrıca tedavi talimatlarını, ilaçlarla ilgili uyarıları, genel sağlık danışmanlığını ve eşe semptomların ortaya çıkmasında tıbbi değerlendirme yapmasını tavsiye eden bir ifadeyi içermelidir. Ayrıca bu tekniğin faydalı olduğu kanıtlanmıştır. Golden ve ekibi tarafından 2005 yılında yapılan bir çalışmada, EPT, bel soğukluğu olan hastalarda kalıcı veya tekrarlayan enfeksiyonun azaltılmasında ortakların standart sevkinden daha etkili olduğu bulunmuştur. Bununla birlikte, koenfeksiyon riskinin artması ve bu popülasyonlarda destekleyici kanıt bulunmaması nedeniyle, trichomoniasisli erkekler veya kadınlarla seks yapan erkekler için şu anda önerilmemektedir.
Optimal STI kontrolü, iletimi bozmak için test ve tedaviden fazlasını gerektirir. CDC, bu hastalara partner tedavisi ve daha güvenli seks uygulamaları konusunda danışmanlık yapılması istenirken, özellikle ergenlerde iletişim çok önemlidir. Ergenlerle, hem akut enfeksiyonlarını çevreleyen hem de davranışlarını değiştirmedikçe gelecekte yeniden enfeksiyon riskleri hakkında konuşmak çok önemlidir.
Sonuç olarak ergenler, özellikle cinsel azınlık gençleri, orantısız sayıda cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan sorumludur. Burada, yüksek riskli davranışlar ve gençlerin üreme ve cinsel sağlık bakımı kullanımında azalma dahil olmak üzere, ergenleri CYBE için artan risk altına sokan çeşitli faktörler vardır. CYBE’ler için önleyici bakım ve tedaviye erişimdeki engeller, bu hassas popülasyonda daha yüksek CYBE oranlarına neden olur. Ergenlerle cinsellik ve riskli davranışları tartışmaya yönelik tavsiyelere rağmen, sağlayıcılar, ergen hastaların ihtiyaçlarını tam olarak karşılamak için tarama kılavuzları, küçük onam ve gizlilik konusunda zaman, kaynak ve uygun bilgiye sahip olmaları önerilmektedir.
Kaynakça:
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33003676/
actforyouth.net/resources/rf/rf_confidentiality_1118.pdf
rimed.org/rimedicaljournal/2020/10/2020-10-19-perspective-chu.pdf
sciencedirect.com/science/article/pii/S1054139X17305086
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu