Uzun dönemde yapılan bir çalışma; belirli bir proteinin kandaki seviyesini tespit etmenin, Alzheimer hastalığını takip etmek için non-invazif bir yöntem (daha az zarar verici) olduğunu ileri sürüyor. Burada bahsedilen protein; neurofilament light’tır. Omurilik sıvısının içerisine, hasara uğramış ve ölen sinir hücrelerinden salınır ve oradan kan dolaşımına katılır.
Önceki çalışmalarda; beyinde sinir hücrelerinin ve dokularının parçalandığı Alzheimer gibi hastalıklarda neurofilament light’ın seviyesi gösterildi. Ancak bunlardan birkaçı uzun süreli gözlemlerdi. Jama Neurology dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmada; neurofilament light’ın kandaki seviyesinin ölçülmesinin; Alzheimer hastalığını tedavi etmek için kullanılan 
ilaçların işe yarayıp yaramadığını tespit edebileceği iddia edildi. Fakat bunu yapabilmek için non-invazif bir yol yoktu.
Bu bulguların ardından yapılan başka bir araştırmaya göre; kanda neurofilament light’ın ölçülmesiyle, hafızada gerileme gibi belirtilerin ortaya çıkmasından 10 yıl önce ya da daha erken, Alzheimer hastalığı tespit edilebilir. Ancak daha önceki çalışmalar genellikle 65 yaşından önce ortaya çıkan nadir, kalıtsal ve erken başlayan Alzheimer hastalarını tanımlamakla sınırlıydı. Daha güncel olan bir çalışma, daha yaygın olan ve 65 yaşından sonra başlayan sporadik (kendiliğinden gelişen) Alzheimer hastalığına uygulanabilir. Bununla birlikte kandaki neurofilament light, hastalığın çeşitli alt tiplerinde ölçülebilir.
Alzheimer Hastalığı ve Beyindeki Değişiklikler
Demansı olan insanların yaklaşık %60-80’i Alzheimer hastalığına da sahiptir. Karmaşık bir hastalıktır ve tanı koyulması kolay değildir. Alzheimer hastalığının en yaygın erken belirtisi, kısa süreli hafıza kaybıdır ve bununla birlikte fiziksel ve bilişsel hasarın olduğu diğer belirtiler, zamanla gittikçe kötüleşir. En sonunda hastalık kişiyi, bağımsız yaşayamaz ve çevresini tanıyamaz hale getirir.
Alzheimer hastalığı için günümüzde herhangi bir kesin tedavi yoktur. Yapılan bazı uygulamala,r kısa bir süreliğine belirtilerden bazılarını hafifletebilir fakat hastalığın ilerlemesini durduramaz. Alzheimer hastalığında, beyinde ortaya çıkan değişiklikler, belirtilerin ortaya çıkmasından uzun bir süre önce meydana gelir. Bu değişiklikler; tau ve beta-amiloid proteinlerinin toksik etkiye neden olabilecek yüksek miktarda beyinde birikmesini içerir. Bu tür proteinlerin birikimi de; sinir hücrelerinin iletişim kurma ve işlevlerini yerine getirme yeteneğine zarar verir ve en sonunda hücrelerin ölümüne neden olur.
Daha Ucuz ve Kolay Kan Testi
Dr Mattson ve meslektaşları araştırmaları için, Alzheimer’s Disease Neuroimaging Initiative’deki (Alzheimer hastalığının erken tanısı ve ilerleyişinin kontrolü için biyobelirteçlerin değerlendirildiği çok yerde gerçekleştirilen bir çalışmadır) verileri kullandı.
Kullanılan veriler, Kuzey Amerika’da 1,583 kişinin kayıtlarından geliyor. Bu kişilerin özelliği 11 yıl bozunca düzenli olarak kan testi yaptırmaları ve kan testlerinde neurofilament light seviyesinin ölçülmüş olmasıdır. Çalışmaya katılanların %45’inden fazlası kadındı ve ortalam yaş 73’tü. 401 kişinin bilişsel bir bozukluğu yoktu. 855’i ise hafif bilişsel bozukluğa ve 327 kişi de Alzheimer hastalığından kaynaklı demansa sahipti.
Araştırmacılar; neurofilament light seviyesiyle birlikte diğer verileri de analiz etti. Bu veriler; klinik tanı bilgileri, omurilik sıvısında beta-amiloid ve tau protein belirteçleri, PET ve MRI tarama sonuçları ve hafıza testleri skorlarıdır. Dr. Mattsson ve ekibi artan betin hasarı (beyin taraması ve omurilik sıvısı belirteçleri ile tespit edilen) ile birlikte zamanla neurofilament light seviyesinin de arttığını gözlemledi.
Sinir hücresi hasarını belirlemek için kullanılan standart yöntemler; omurilikten sıvı örneği alınıp belirli bileşenler açısından test yapılmasını ve beyin MRI’ının değerlendirilmesini 
kapsar. Bu yöntemler karmaşıktır, zaman alır ve maliyetlidir. Neurofilament light’ın kanda ölçülmesi ise, hasta için daha ucuz ve kolay olabilir.
İlaç Geliştirmede Kullanılma Potansiyeli
Bu testin bir uygulaması; bir ilacın beyin hücrelerinin kaybını yavaşlatıp yavaşlatmadığının anlaşılması ile ilgili olabilir. İlaç geliştirme sürecinde erken evrede denenen bir ilacın etkilerini tespit etmek ve tamamen Alzheimer’a yakalanmamış insanlarda test etmek için uygun olabilir.
Alzheimer hastalığı için potansiyel bir belirteç olarak neurofilament light üzerine yapılan çalışmaların devam etmesi gerekiyor. Örneğin; belirtecin duyarlılığı ve uzun dönemde nasıl değiştiğine dair cevaplanması gereken sorular mevcuttur. Ayrıca yeni ilaçların, bu proteinin seviyesi üzerine etkisinin de incelenmesi gerekecektir. Neurofilament light’ın seviyesinin ölçüldüğü kan testi, klinikte yakın zamanda kullanılabilir.
Kaynakça:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/325053.php
Yazar: Ayça Olcay