Tatlandırıcılar, gıdalara tatlı bir tat vermek üzere kullanılan, şekere alternatif olarak üretilmiş ve farklı kullanım alanları olan ürünlerdir. İlk olarak Johns Hopkins Üniversitesi’nde kimyager olan Ira Remsen ve Constantin Fahlberg 1879 yılında kömürden elde edilen bir ürün olan katran üzerinde çalışırken tesadüfen maden kömürü katranından üretilen ve “sakarin” adını verdikleri maddeyi buldular. Sakarin kısa sürede şekerin ikame ürünü olarak kullanılmaya başlandı. İlerleyen yıllarda I. Dünya Savaşı’ndan sonra meydana gelen kıtlık döneminde düşük maliyeti nedeniyle ve şeker fiyatlarının artışından dolayı şeker yerine kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, sakarin kullanımı dünyaya yayılarak gıda ve ilaç sektöründe oldukça tercih edilen bir kullanım alanına sahip olmuştur. Tatlandırıcılar üretim şekline göre doğal tatlandırıcılar ve yapay tatlandırıcılar olarak ikiye ayrılıyor.
Doğal Tatlandırıcılar
Doğal tatlandırıcılar, doğal kaynaklardan elde edilen ve enerji içeren ürünlerdir. Her ne kadar doğal kaynaklardan elde edilmiş de olsa, işlenmiş bir ürün olması nedeniyle sağlık için yüzde yüz zararsız olduğu söylenemez. Fruktoz, sakaroz, laktoz, maltoz, glukoz, ksilitol, stevia, mannitol ve sorbit doğal tatlandırıcılardandır.
Yapay Tatlandırıcılar
Çoğu tesadüfen bulunan yapay tatlandırıcılar, sentetik olarak üretilen ve enerji içermeyen ürünlerdir. Düşük maliyetleri nedeniyle özellikle gıda endüstrisi tarafından kullanılan yapay tatlandırıcılar; hazır içecekler, bisküviler, tatlılar, soslar, çocuk mamaları, sakız, dondurma, kahvaltı gevrekleri ve çikolata gibi birçok hazır gıda ürünlerinde kullanılmaktadır. Sakarin, Asesülfam-K, aspartam, neotam, siklomat, sukraloz, alitam yapay tatlandırıcılardandır.
Tatlandırıcılar Neden Tercih Ediliyor?
Tatlandırıcıların gıda endüstrisi tarafından yoğun olarak tercih edilmesinin en önemli nedeni, aynı miktardaki şekerden çok daha fazla etkiye sahip olmasıdır. Yani 1 kg tatlandırıcının 250 kg şekere denk olduğu ve daha az kalori içerdiği belirtiliyor. Birçok gıda ürününün tatlandırıcı kullanılarak daha düşük maliyetlerle üretilmesi de gıda sektörünün tatlandırıcıları tercih etmesinin önemli bir diğer nedenidir.
Tatlandırıcılar sağlık endüstrisinde de yerini almıştır. Şeker kullanımının yasak olduğu diyabet hastaları için laboratuar ortamında üretilen birçok yapay tatlandırıcı zamanla obezite hastaları, kilo kontrolü sağlamak isteyen bireyler ve diş çürüklerine karşı şekerin zararlarından korunmak amacıyla, şekere alternatif olarak kullanıldı; ancak yıllarca tıp dünyasında tatlandırıcıların vücuda etkileri tartışılagelen konulardan biri olmuştur; çünkü yapılan araştırmalarda vücudun tatlandırıcıları şeker gibi algılayıp aynı tepkiyi verdiği görüldü ve kilo artışına neden olabileceği de ortaya çıktı.
Tatlandırıcılar Çeşitli Hastalıklara Neden Olabiliyor
Yapılan birçok araştırma, kullanım amacı şekerin zararlı etkilerinden korunmak ya da şeker kullanımı yasak olan hastalıklar için şekerin muadili olarak üretilen tatlandırıcıların birçok hastalığa neden olabileceğini gösteriyor. Uzmanlara göre insan vücudu, tatlandırıcıları tıpkı bir şeker gibi algılıyor ve metabolizma şekere nasıl tepki veriyorsa tatlandırıcılara da aynı tepkiyi veriyor. Buna göre, vücuda şeker girdikten sonra kan şekerini düşürmek için insülin hormonu salgılanmaya başlanır ve aynı zamanda insülin hormonu hücre içine glikoz alınmasını da sağlar. Vücut aynı işlemi tatlandırıcı aldığı zaman da yaparak insülin salgılar; fakat şeker olmadığı için kan şekerinin 50 mg/dl’den daha düşük seviyede olması durumunda ortaya çıkan hipoglisemi ortaya çıkar. Hipoglisemi sonucu açlık hissedilerek daha çok yemeye yönelterek kilo alımına ve buna bağlı hastalıklara neden olur. Ayrıca insülin direnci de oluşur. Bunun dışında yapılan araştırmalarda tatlandırıcıların diyabet ve pankreas kanserine neden olduğu da bilimsel verilerle kanıtlanmıştır.
Tatlandırıcıların verdiği ve yapılan araştırmalarca kanıtlanan diğer zararları ise bağımlılık oluşturmalarıdır. Bırakıldıktan sonra da baş ağrısı, migren ve vücudun bazı bölgelerinde ağrı şikayetleri ortaya çıkmıştır. Ayrıca hamilelerin aspartam adı verilen tatlandırıcıyı kullanmalarının ise bebeklerde mental bozukluklara neden olacağı da belirtiliyor.
Yazar:Mehtap Özdemir