Bağırsak kurtları veya parazitler, insan vücudunu besleyen basit organizmalardır. En yaygın olarak bilinen, tapewor ve hookworms gibi bağırsak kurtlarıdır. Bazı bağırsak kurtların semptomları diğer bağırsak hastalıklarının birçok belirtisine neden olabilir. Her durumda komplikasyonları önlemek için hızlı ve kapsamlı bir tanı çok önemlidir. Doktorlar, bağırsak kurtlarından mustarip olan bireylerin solucanlardan kurtulması için antiparaziter ilaçlar veya başka tedaviler uygulayabilir. Bağırsak kurtları korkutucu görünmekle birlikte çoğu birey tedaviye yanıt verir.
Belirtileri
Her bağırsak kurdu türü, farklı semptomlara neden olabilir ve bu semptomlar kişiden kişiye değişebilir. Bununla birlikte, bağırsak kurtlarının bazı yaygın belirti ve semptomları şu şekildedir:
•İştah kaybı
•Yorgunluk
•Karın ağrısı
•Şişkinlik
•Mide bulantısı
•Kilo kaybı
Bazı durumlarda, kişi dışkıda bağırsak kurdunun evrelerine geçmeye başlayabilir ve nadir durumlarda, bağırsak kurdu bağırsakta ciddi tıkanmalara neden olabilir, bu da kişinin bağırsak hareketini zorlaştırır. Bireyleri etkileyebilecek birçok farklı bağırsak kurdu türü vardır. İşte bunlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz.
Türleri ve Vücutta Nasıl Üredikleri
Tenya (Tapeworm): Bir tenya, bağırsak duvarına bağlı bağırsakta yaşayan 
bir kurt türüdür. Tenya olan çoğu kişi semptom göstermez veya çok hafif semptomlar yaşar. Birkaç farklı tenya türü vardır. Bazı tenyalar kirli suda yaşarlar ve kirli su tüketimi bunların vücuda girmesini sağlar. Ayrıca sığır eti veya domuz eti gibi etlerde yaşayan diğer tenyalar kirli veya çiğ etleri tüketen kişilerde bu tenyalara maruz kalırlar. Tenyalar düz ve uzun, genellikle solucan türüne bağlı olarak 3 ile 10 metre arasında olma eğilimindedir.
Kancalı kurt: Kanca kurdu, genellikle sağlıksız toprak yoluyla bir insanın vücuduna giren bir kurtçuktur. Kurdun adı, vücudunun bir ucunun iğne veya kanca şekline benzemesini tanımlar. Araştırmalara göre dünyadaki 576 ile 740 milyon bireyin kancalı kurt enfeksiyonu geçirdiği belirtilmiştir.
Kanca kurtları, dışkıdan vücuda geçerek ince bağırsakta yumurta bırakarak ürerler. Larvalar yumurtadan çıktığında larva potansiyel olarak başka birinin cildine girebilir. Bireyler dışkı maddesiyle veya gübre olarak kirlenmiş dışkı içeren toprakla temas ederse risk altındadır. Kancalı kurtların çoğu hiçbir belirti göstermez. Bazı bireyler tipik gastrointestinal semptomlar gösterebilir ve bu ilk enfeksiyonlarda daha yaygın olabilir.
Fluke: Fluke bir başka tür solucan türüdür. Hayvanlarda daha yaygın olabilir, ancak insanların bu paraziter kurtları da almaları mümkündür. Fluke küçük, yuvarlak ve yaprak şeklindedir. Bireyler kurtları içme suyunda ya da su teresi gibi tatlı su bitkilerinde yanlışlıkla yiyerek ya da yutarak alırlar. Vücuda girdikten sonra, yetişkin fluke safra kanallarını ve karaciğeri işgal eder. Bazı bireyler herhangi bir semptom göstermez iken, bazıları paraziti ilk aldıktan aylar hatta yıllar sonra da semptomlar yaşayabilir. Bu bireyler safra kanallarında iltihaplanma veya tamamen tıkanmalarla karşılaşabilirler ve karaciğer testinde anormal derecede büyük bir karaciğer veya olağandışı durumlara rastlanabilir.
Kıl kurdu: Kıl kurdu, zımba teli büyüklüğünde olan küçük, ince bir yuvarlak solucandır. Kıl kurdu nispeten zararsızdır, insanların kolonunda veya rektumunda yaşar. Kıl kurdu olan biri, doğrudan temas yoluyla veya 
kirlenmiş bir nesneyi paylaşarak kurtları başkasına bulaştırabilir. Kıl kurdu genellikle anüs etrafında kaşıntıya neden olur, bu da uykuyu zorlaştıracak kadar şiddetli olabilir. Semptomlar gece boyunca görülür, çünkü dişi kurtçuklar yumurtalarını çevreleyen cilt üzerine bırakmak için anüsün dışına çıkar. Diğer semptomlar genellikle hafiftir ve birçok birey bu semptomları hiç yaşamaz.
Askariasis: Askariasis, yalnızca birkaç santim uzunluğunda olmasına rağmen, kancalı kurtlara benzer. Kirli toprakta yaşar, bu yüzden yalnızca bireyler yumurtalarını yediğinde vücuda girer ve bu kurtlar bağırsaklarda yaşar. Askariasis enfeksiyonu olan bireyler genellikle az ya da hiç semptom göstermezler. Bununla birlikte, ciddi enfeksiyonlar, bağırsak tıkanmalarına neden olabilir veya çocuklarda büyümeyi zorlaştırabilir.
Trişinella: Trişinella solucanları, canlı larvaları içeren az pişmiş veya çiğ et yiyen insanlara geçen başka bir yuvarlak kurt türüdür. Larvalar daha sonra bağırsaklarda büyür ve tam boyutlarına ulaşırken, Trişinella solucanları bağırsaklardan ayrılabilir ve kaslar gibi diğer dokularda yaşayabilir. Belirtileri bir trichinoz enfeksiyonu ile değişir. Yaygın gastrointestinal semptomlara ek olarak, bazı insanlar aşağıdaki belirtileri yaşayabilirler:
•Titreme
•Kas ağrıları
•Eklem ağrısı
•Yüzün veya gözlerin şişmesi
Ağır enfeksiyonlar solunum veya kalp problemlerine neden olabilir veya kişinin hareket etmesini zorlaştırabilir. Çok ağır vakalar ölüme bile neden olabilir. Trişinella enfeksiyonu nadir görülür, ancak ayı, domuz eti veya fok gibi yabani etleri yiyen insanları etkileme olasılığı daha yüksektir.
Risk Faktörleri
2016 yılında yapılan çalışmada da belirtildiği gibi, dünya genelinde 3,5 milyardan fazla insan bağırsak parazit enfeksiyonuna sahiptir. Bu enfeksiyonların büyük çoğunluğu sanitasyonun zayıf olduğu gelişmekte olan ülkelerde ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, gelişmiş bölgelerde bağırsak kurtları hala mümkündür. Bazı bireylerin bağırsak solucanını yakalanma riski daha fazla olabilir. Bunlar, yaşlılar ve HIV ile yaşayan insanlar gibi bağışıklık sistemi zayıf olanları içerir. Gebelik, bağırsak solucanlarına yakalanma riskini arttırmaz, ancak bağırsak solucanları hamile insanlar için daha önemli bir sağlık riski oluşturabilir. Bazı antiparaziter ilaçlar gebelikte güvenli olmayabilir. Hamile olan ve bağırsak kurdu olan bireyler tedavi süresince doktorlarıyla birlikte sürekli iletişim halinde olmalıdırlar.
Teşhis
Doktorlar, bağırsak kurtlarını teşhis etmelerine yardımcı olmak için birkaç farklı test isteyebilir. Bu testler şunları içerebilir:
•Enfeksiyon belirtilerini kontrol etmek için dışkı testleri
•Bazı parazit türlerini saptamak için kan testleri
•Bağırsaklardaki parazitleri kontrol etmek için ince bir kamera kullanan kolonoskopi
•Diğer organları parazitten gelen hasar belirtileri açısından kontrol etmek için görüntüleme testleri
•Bant testleri
Bir bant testi, kişi yumurta belirtilerini kontrol etmek için uyurken anüsün üzerine bir bant parçası yerleştirmeyi içerir. Bağırsak kurdu olduklarından şüphelenen bireyler doktora görünmesi gerekir.
Tedavi
Bağırsak kurtları biraz korkutucu gelse de, tedavi genellikle kolaydır. Bazı durumlarda, kişi herhangi bir tedaviye ihtiyaç duymayabilir. İlaçlara ihtiyaç duyulmaksızın bazı türdeki tenyaları yönetmek için sağlıklı bir bağışıklık sistemi yeterli olabilir. Doktorlar diğer durumlarda, hastaları bağırsak kurtlarından kurtarmak için bir veya daha fazla antiparaziter ilaç kullanabilirler. Bazı durumlarda, ilaçlarını kullanmadan önce solucanlara karşı vücudun tepkilerini görmek için kişiyi izlemeyi seçecektir. Bu süre zarfında, birey doktora herhangi bir semptomu rapor etmelidir. Bazı belirti ve semptomlar ileri tedavinin gerekli olduğunu gösterebilir. Bu semptomlardan bazıları şunları içerebilir:
•Kusma
•Birkaç günden fazla süren yüksek ateş
•Aşırı yorgunluk
•Su kaybı
•Dışkı renginde değişiklikler
•Dışkıda kan
Bir kişinin tıbbi tedavisine başlamadan önce, doktorun spesifik bağırsak solucanını tanımlaması gerekir. Solucan türü en iyi tedavi seçeneğini belirleyecektir. Doktorlar genellikle bir tenyayı temizlemek için praziquantel (biltricide) reçete eder. Bu ilaç solucanı felce uğratır ve bağırsak duvarından ayrılmasını sağlar. Daha sonra solucanı eritmeye yardımcı olur, böylece sindirim sisteminden geçebilir ve bağırsak hareketi sırasında vücudu terk edebilir. Kanca kurtları durumunda, doktorlar mebendazol veya albendazol gibi antelmintik ilaçları reçete ederler. Triklabendazol flukaları tedavi etmeye yardımcı olabilirken, kurt böceği enfeksiyonları hem reçetesiz hem de reçeteli ilaçlara iyi yanıt verir.
Komplikasyonlar
Bağırsak kurtları vücuttaki bazı sağlık sorunlarının riskini artırabilir. Bazı bağırsak kurtları vücudun proteini emmesini zorlaştırabilir veya kan ve demir kaybına neden olabilir, bu da anemiye neden olur. Bağırsak kurtları, bir insanın bağırsaklardan yiyecek geçirme yeteneğini de etkileyebilir. Bu sorun sonuçta acil tedavi gerektiren bir bağırsak tıkanmasına yol açabilir. Bazı bağırsak solucanı türleri, gözlere zarar verebilecek ve nöbetlere yol açabilecek potansiyel olarak ciddi bir hastalık olan insan sistiskozisine neden olabilir.
Önleme
Mümkün olan tüm bağırsak solucan kaynaklarından kurtulmak mümkün olmamakla birlikte, mümkün olduğu yerlerde bunlardan kaçınmak için bazı adımların atılması hala önemlidir. Önlemenin en önemli yönlerinden biri temel temizliktir. Örneğin, insanlar muhtemel maruz kalmayı önlemek için tuvaleti kullanmadan önce ve sonra ellerini daima yıkamalıdır. Yemek pişirmeden veya yiyecekleri yemeden önce ellerin yıkanması da çok önemlidir. Birçok bağırsak solucanı vücuda bir kişinin yediği yiyeceklerden geçer. Sonuç olarak, bazı güvenli gıda uygulamalarını takip etmek önemlidir:
•Domuz eti, sığır eti ve diğer kırmızı etleri 145 °F’lik iç sıcaklığa kadar iyice pişirilmelidir.
•Tavuk ve hindi gibi kümes hayvanlarını daima 165 °F iç sıcaklığa kadar pişirilmelidir.
•Pişmiş balığın 145 °F’lik iç sıcaklığa ulaştığından emin olmalıdır.
•Asla az pişmiş veya çiğ etleri yenmemelidir.
•Etler ve sebzeler için ayrı kesme tahtaları kullanılmalıdır.
•Tüm meyve ve sebzeleri iyice yıkayıp soyulmalıdır.
•Sadece temiz su kullanılmalıdır.
Gelişmekte olan bir ülkeyi veya sanitasyonun bulunmadığı bir yeri ziyaret ederken, kirli su kaynaklarında yüzmekten veya dışkı maddesiyle kirlenmenin mümkün olduğu alanlarda çıplak ayakla yürümekten kaçınılmalıdır. Çoğu zaman uygun hijyen ve yemek pişirme uygulamaları nedeniyle, birçok bağırsak solucanı nadir görülür. Kıl kurdu gibi bazı solucanlar, çok fazla zarar vermez. Çoğu durumda, kapsamlı bir tedavi süreci sorunu gidermeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, semptomlarının bağırsak solucanından geldiğinden şüphelenen bireyler, tanı ve tedavi için mümkün olan en kısa sürede doktora görünmelidir.
Kaynakça:
cdc.gov
nih.gov
fda.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu