Beriberi, bir insanda tiamin eksikliği veya B1 vitamini eksikliği olduğunda ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Bu besin maddesinin ciddi eksikliği sinir sistemi ve kalpte kalıcı hasara yol açabilir. Tiamin açısından zengin gıdalara erişimi olan kişilerde beriberi gelişme riski düşüktür. Bugün, beriberi çoğunlukla alkol kullanım bozukluğu olan kişilerde görülür. Beriberi’nin nadir olduğu toplumlarda bile, aşırı bulantı ve kusma (hiperemez gravidarum) durumları yaşanan gebeliklerde, AIDS’li kişilerde ve obezite cerrahisi sonrasında beriberi görülebilir. Bu makale, nedenleri, belirtileri ve tedavisi de dahil olmak üzere beriberi hakkında daha fazla bilgi edinmenizi amaçlamaktadır.
Tiaminin Görevleri
Beriberi, bir kişide ciddi bir tiamin (vitamin B1) eksikliği olduğunda ortaya çıkan ciddi ve potansiyel olarak yaşamı tehdit edici bir durumdur. Tiamin, insanların beslenme yoluyla elde ettiği temel bir besindir ve aşağıdakiler dahil birçok vücut fonksiyonunda rol oynar:
*Karbonhidratları parçalama
*Kas kasılması
*Sinir hücrelerinde iletim
*Glikoz oluşturma
*Sindirime yardımcı olan asitler oluşturma
Ciddi bir tiamin eksikliği, vücudun bu işlevleri doğru şekilde yapmasını engelleyebilir. Beriberiyi tehlikeli yapan şeylerden biri tiaminin vücutta tükenmesinin uzun sürmemesidir. Eksikliği olan kişilerde, vücuttaki tiamin depolarının 2–3 hafta kadar kısa sürede tükenmesi mümkündür.
Beriberi’nin iki ana formu vardır:
Beriberi hastalığının iki türü vardır: Islak beriberi ve kuru beriberi.
*Islak beriberi: Kalp ve dolaşım sistemini etkiler. Aşırı durumlarda dokularda zayıf dolaşım ve sıvı birikmesi olduğu için kalp yetmezliğine neden olabilir.
*Kuru beriberi: Öncelikle sinir sistemini etkileyen kuru beriberi, sinirlerin dejenerasyonuna yol açar. Dejenerasyon tipik olarak bacaklarda ve kollarda başlar, kas atrofisine, refleks kaybına, kas felcine neden olabilir. Tedavi edilmezse beriberi yaşamı tehdit edebilir.
Beriberinin Sebepleri Nelerdir?
Beriberi’nin önde gelen nedeni tiamin bakımından düşük bir diyet veya vücudun tiamin işleme yeteneğini sınırlayan bir problemdir. Pirinçlerin kabukları tiamin kaynağıdır. Uzakdoğu ya da Asya ülkelerinden Japonya’da, halk genellikle kabukları çıkarılan pirinçle beslendiği için beriberi hastalığı sık görülür. Beriberi gelişmiş ülkelerde nadirdir çünkü ekmek ve tahıl gibi
her gün insanların yediği birçok gıda, tiaminle güçlendirilmektedir. Çoğu durumda bu yiyeceklerin tüketilmesi bir eksikliği önlemek için yeterli olmaktadır. Bu gıdalara kolay erişimi olan gelişmiş ülkelerde, beriberi’nin temel nedeni alkol kullanım bozukluğudur. Alkol kullanan kişilerin %80’inde tiamin eksikliği gelişeceği tahmin edilmektedir.
Bazı faktörler tiamin eksikliğine neden olabilir. Bu faktörler şunlardır:
*Hipertiroidizm (aşırı aktif tiroid bezi)
*Alkol kullanılması (vücudun tiamini emmesini ve depolamasını zorlaştırabilir)
*Genetik beriberi (vücudun besinlerdeki tiamin emmesini engelleyen nadir bir durumdur)
*Gebelikte aşırı bulantı ve kusma
*AİDS
*Uzun süreli ishal veya diüretik (daha fazla idrar yapmanızı sağlayan ilaç)kullanımı
*Diyalize girme
Kimler Risk Altındadır?
Beriberi riskinin yüksek olabileceği kişiler şunlardır:
*Yaşlı yetişkinler
*Diyabetli kişiler
*HIV’li kişiler
*Bariatrik cerrahi (obezite cerrahisi) geçirmiş kişiler
*Anne sütü içen bebekler veya tiamini düşük mamalarla beslenen bebekler tiamin eksikliği açısından risk altındadır.
Beriberi Belirtileri Nelerdir?
Beriberi belirtileri hastalığın türüne bağlı olarak değişebilir.
Islak beriberi belirtileri şunlardır:
*Kalp atış hızının artması
*Şiddetli enerji eksikliği veya sürekli yorgunluk
*Fiziksel aktivite sırasında nefes darlığı
*Nefes darlığı nedeniyle gece uyanma
*Bacaklarda ve ayaklarda şişlik
Kuru beriberi belirtileri şunlardır:
*Genel ağrı ve vücut ağrıları
*Kusma
*Ayaklarda ve ellerde karıncalanma veya his kaybı
*Özellikle alt bacaklarda azalmış kas fonksiyonu, felç
*Yürüme zorluğu
*Zihinsel karışıklık
*Konuşma zorluğu
*İstemsiz göz hareketi
Nadir görülen aşırı eksiklik vakalarında, beriberi, Wernicke-Korsakoff sendromu adı verilen bir duruma yol açabilir. Wernicke ensefalopati ve Korsakoff sendromu, tiamin eksikliğinden kaynaklanan iki tür beyin hasarıdır. Wernicke ensefalopatisi, talamus ve hipotalamus adı verilen beynin bölgelerine zarar verir. Korsakoff sendromu, anıların oluştuğu beyin bölgesindeki kalıcı hasarın sonucudur. Wernicke-Korsakoff sendromu olan bir kişi aşağıdakileri de içeren bazı semptomlar yaşayabilir:
*Hafıza kaybı veya yeni hafıza oluşturmama
*Genel kafa karışıklığı
*Hızlı göz hareketi
*İstemsiz göz hareketi
*Bulanık veya çift görme
*Kas koordinasyon kaybı
*Halüsinasyonlar
Beriberi Nasıl Teşhis Edilir?
Doktorlar, bir kişinin kan dolaşımındaki tiamin düzeylerini ölçmek ve beriberi tanısı koymak için hem kan hem de idrar testlerine güvenir. Vücut tiamini emmede zorlanırsa, tiamin konsatrasyonunun kanda düşük, idrarda yüksek olduğu bulunur. Doktorlar koordinasyon eksikliği, yürüme zorluğu, sarkık göz kapakları ve zayıf refleksleri aramak için nörolojik ve fiziksel bir muayene de yapar. Ayrıca kişinin kalp atış hızını ve solunum hızını kontrol edilir ve kalp problemlerini gösterebilen alt ekstremitelerde şişme aranır. Beriberinin ileri aşamalarında olan kişilerde hafıza kaybı, kafa karışıklığı veya yanılsamalar (sanrılar) görülebilir.
Beriberi Nasıl Tedavi edilir?
Beriberi tiamin takviyeleri ile kolayca tedavi edilebilir. Beriberi tedavisinin amacı vücuttaki tiamin seviyelerini arttırmaktır. Doktorlar, bir kişinin genel sağlığına bağlı olarak tiamini yükseltmek için oral takviyeler veya enjeksiyonlar önerebilir. Ağır vakalarda, bir sağlık uzmanı intravenöz (damar yolundan) tiamin uygulayabilir. Tedaviyi desteklemek için başka takviyeler almayı da önerebilirler. Vücudun vitamini ne kadar iyi emebildiğini ve ilerlemeleri görmek için hasta kan testleri ile takip edilir. Bir kişinin tiamin takviyelerini daha düşük bir dozda almaya devam etmesi veya beriberi’nin tekrarlamayacağından emin olması için diyetinde değişiklik yapması gerekebilir. Bir doktor ayrıca, devam eden sinir veya kalp hasarı gibi beriberi kaynaklı herhangi bir komplikasyonu tedavi edebilir. Erken tedavi ile beriberi nedeniyle kalp ve sinir sistemindeki zarar geri dönüştürülebilir. Bir kişinin vitamin eksikliği daha uzun süredir devam etmekteyse, bazı belirtiler tedaviden sonra bile kalabilir.
Beriberi İle İlgili Uzun Vadeli Tahminler
Eğer beriberi erken yakalanır ve tedavi edilirse, geleceği iyidir. Erken evrelerde yakalandığında beriberin kalp ve sinir sistemine verdiği hasar tersine çevrilebilir. Tedaviye başladıktan sonra iyileşme genellikle hızlıdır. Beriberi Wernicke-Korsakoff sendromuna ilerlerse, geleceği kötüdür. Tedavi, Wernicke ensefalopatisinin semptomlarını kontrol edebilse de, Korsakoff sendromundan kaynaklanan beyin hasarı genellikle kalıcıdır.
Sağlıklı, dengeli bir diyet sürdürmek sağlık için önemlidir. Tiamin eksikliği belirtileri gösterdiğini düşünenler veya ihtiyacı olan besin maddelerini nasıl alacağı konusunda tavsiyeye ihtiyacı olanlar doktoruna danışmalıdır. Tedavi edilmeyen beriberi kalp yetmezliğine veya sinir sisteminde bozulmaya neden olabildiği için hayatı tehdit edebilir. Bazı insanlar başarılı tedaviden sonra bile uzun süreli semptomlar yaşayabilir.
Beriberi Nasıl Önlenir?
Beriberiden kaçınmanın en iyi yolu önlemektir. Beriberiyi önlemek için, tiamin açısından zengin gıdalar içeren sağlıklı, dengeli bir beslenme sürdürülmelidir. Tipik olarak, sağlıklı ve dengeli beslenen bir kişinin tiamin eksikliği konusunda endişelenmesine gerek yoktur. Doğal olarak tiamin içeren yiyecekler şunlardır:
*Fasulye ve diğer baklagiller
*Tohumlar
*Et
*Balık ve diğer deniz ürünleri
*Kepekli tahıllar
*Kuruyemişler ve tohumlar
*Süt ve süt ürünleri
*Kuşkonmaz, balkabağı, Brüksel lahanası, ıspanak ve pancar gibi bazı sebzeler
*Tiamin ile zenginleştirilmiş kahvaltılık tahıllı gevrekler
Tiamin ile güçlendirilmiş ekmek ve tahıl yemek önerilen günlük tiamin alımına ulaşmanın en yaygın yoludur. Yukarıda listelenen gıdalardan herhangi birinin pişirilmesi veya işlenmesi tiamin içeriğini azaltır.
Hamile veya emziren kadınlar diyetlerinde günlük tiamine ihtiyaç duyar. Bebekler hazır mama ile besleniyorsa bu mamaların yeterince tiamin içerip içermediği kontrol edilmelidir. Bebek mamalarının her zaman güvenilir bir kaynaktan satın alındığından emin olunmalıdır. Alkol tüketimini sınırlamak, beriberi gelişme riskini azaltır. Fazla alkol kullanan herkes, B1 vitamini veya B vitamini kompleksi takviyesi almayı düşünmeli, B1 vitamin eksikliği için rutin olarak kontrol edilmelidir.
Kaynakça:
https://www.saglikocagim.net
https://www.healthline.com
https://www.medicalnewstoday.com
Yazar: Müşerref Özdaş