Üriner sistem böbrekler, üreterler, mesane ve üretradan oluşur. Üriner sistemin (böbrek sistemi olarak da adlandırılır) amacı, atıkları vücuttan atmak ve elektrolitleri, kan hacmini, kan basıncını ve kan pH’ını düzenlemektir. Böbrekler kanı filtreler, böylece atık üreterlerden idrar şeklinde mesaneye çıkabilir. Üriner sistemi etkileyen hastalıklar, bir şemsiye terim olan ürolojik hastalıklar altında toplanır. Bu hastalıklar genelde genetik bir kusurdan veya edinilmiş bir hastalıktan kaynaklanabilir. Ayrıca hastalık, üriner sistemin kendisinden kaynaklanabilir veya başka bir vücut sistemi hastalığına ikincil olabilir. Örneğin diyabette böbrekler hipertansiyona karşı savunmasız hale gelir.
Ürolojik hastalıkların birçok potansiyel tedavisi vardır ve bunlardan bazıları daha yeni teknolojileri kullanır. Lazer prostatektomi dahil olmak üzere artık böbrek hastalıkları, prostat ve üreme sistemleri için minimal invaziv ameliyatlar mevcuttur. Bunun yanında ürolojik hastalık alanında mevcut olan bir başka yeni tedavi de, böbrek taşları için lazer tedavisidir. Böbrek taşları, zamanla biriken kalsiyum, amonyak, üre ve diğer maddeler kristallerinden oluşur. En çok 30 ile 60 yaş arasındaki erkeklerde görülür. Lazer, taşlara invaziv cerrahi olmadan ulaşabilen ve vücuttan çıkmaları için onları parçalayabilen küçük bir kamera tarafından yönlendirilen ince bir tel ile iletilir.
Böbrekte Ürolojik Hastalıkların Tedavisi
Bir birinci basamak sağlık hizmetleri uzmanı birçok üriner hastalığı tedavi edebilir, ancak bazı durumlar, üriner sistem bozukluklarının ve üreme sistemini etkileyen durumların tedavisinde uzmanlaşmış bir cerrah olan bir ürologa danışmayı gerektirebilir. Ürojinekolog, kadınlarda mesane ve pelvik taban bozukluklarını tedavi etmek için eğitilmiş bir jinekologdur. Böbrek rahatsızlıkları, özellikle böbrek yetmezliği için, bir nefroloji uzmanına (böbrek hastalıkları konusunda tıp uzmanı) ihtiyaç duyulabilir. Böbrekte ürolojik hastalıkların tedavisi de uygulanan yöntemler vardır. Bu yöntemler aşağıdaki gibidir:
Böbrek taşı tedavisi
Böbrek taşlarını çıkarmak için genellikle ameliyat gerekli değildir. Bol su içmek (günde iki ila üç litre) ve üreteri rahatlatacak ilaçlar almak taşın kanaldan geçmesine izin verebilir. Bu hastalık için, evde kalarak dinlenmeli, bol sıvı tüketilmeli ve gerektiğinde ağrı kesici alınmalıdır. Ayrıca düşürülen böbrek taşlar toplanıp sağlık uzmanının test etmesi için teslim edilmelidir.
Shockwave litotripsi
aşları çıkarmak için en yaygın yöntem, vücut dışında başlatılan şok dalgalarının deri ve vücut dokularından taşlara çarpana kadar dolaştığı şok dalgası litotripsidir (SWL). Taşlar kum benzeri parçacıklar halinde parçalanır ve idrar yolundan geçer. Prosedür bir hastanede veya ayakta tedavi temelinde yapılabilir; Genellikle birkaç gün içinde normal aktivitelere devam edilir, ancak tüm parçaların vücuttan atılması aylar alabilir.
Komplikasyonlar arasında, birkaç gün idrarda kan, sırtta veya karında morarma ve rahatsızlık olabilir. Tedaviden sonra sorun riskini en aza indirmek için, tedaviden bir ila iki hafta önce kanın pıhtılaşmasını azaltan ilaçlardan (aspirin gibi) kaçınılmalıdır. Ayrıca taş parçacıkları idrar yolundan geçerken ağrıya neden olabilir. Böbrek taş parçaların geçmesine yardımcı olmak için mesaneden üretere stent adı verilen küçük bir tüp yerleştirilebilir. Bunun yanında bazı kişiler iki veya daha fazla SWL tedavisine ihtiyaç duyabilirler. Böbrek taşı bazı durumlarında ameliyat genellikle bir seçenektir. Bu durumlar aşağıdaki gibidir:
• Böbrek taşı makul bir süre sonra düşmemesi ve sürekli ağrıya neden olduğunda
• Taşın kendi başına geçmeyecek kadar çok büyük veya zor bir yerde kaldığında
• Taşın idrar akışını engellediğinde
• Taşın devam eden idrar yolu enfeksiyonuna neden olduğunda
• Taşın böbrek dokusuna zarar verdiğinde veya sürekli kanamaya neden olduğunda
• Böbrek taşının daha da büyümesi durumunda
Bununla birlikte böbrek taşlarını çıkarmak için en yaygın cerrahi teknikler vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Üretroskopik taş çıkarma: Bu prosedür, üreterde bulunan taşlar veya böbrek taşları için kullanılır. Üreteroskop adı verilen küçük bir fiber optik alet üretra ve mesaneden geçerek üretere veya böbreğe geçirilir. Taş bulunduğunda, ya taş çıkarılır ya da taşı kıran bir aletle paramparça edilir.
• Perkütan nefrolitotomi: Bu cerrahi prosedür genellikle hastanede kalmayı gerektirir ve SWL’ye elverişli olmayan yerlerde büyük taşlar için kullanılır. Sırtın arka kısmından küçük bir kesi yapılır, böbreğe bir tünel açılır, taşı bulmak ve çıkarmak için bir nefroskop kullanılır. İyileşme sürecinde böbrekte bir nefrostomi tüpü kalabilir. Büyük taşlar, taşı kırmak için ultrason, elektrohidrolik enerji probu veya lazer kullanımını gerektirebilir. SWL’ye göre bir avantajı, perkütan nefrolitotominin taş partiküllerini böbrekten geçip üreterlerden dışarıya bırakmak yerine uzaklaştırmasıdır.
• Paratiroid bezi ameliyatı: Bazı durumlarda, kalsiyum taşlarına paratiroid bezlerinden birinde küçük, iyi huylu bir tümör neden olur, Durum buysa, tümörü veya paratiroid bezlerinden birini veya birkaçını çıkarmak için ameliyat gerekebilir.
Böbrek Sorunlarına Yönelik Diğer Tedaviler
Hemodiyaliz: Hemodiyaliz, ileri veya kalıcı böbrek yetmezliği için en yaygın tedavi yöntemidir. Bu işlemde kan vücuttan dışarı atılır, atıklar bir makinede süzülür ve temiz kan vücuda geri verilir. Zararlı atıkları, fazla tuz ve sıvıları uzaklaştırmak, kan basıncını kontrol etmeye ve vücutta uygun kimyasal dengeyi korumaya yardımcı olur. Tedaviler, genellikle diyaliz merkezi olarak adlandırılan bir klinikte, genellikle haftada üç kez, ziyaret başına üç ila beş saat süreyle verilir. Diyalize giren kişiler için yıllık hayatta kalma oranı yaklaşık yüzde 80’dir.
Periton diyalizi: Periton diyalizi ilerlemiş ve kalıcı böbrek yetmezliği için kişinin evde kendini tedavi etmeyi sağlar, ancak sağlık ekibiyle birlikte çalışılması önemlidir. Hemodiyalizde olduğu gibi, tedavi kanı filtreler ve vücutta dolaşması için geri döndürür. Bu işlem için ameliyatla karna yumuşak bir tüp (kateter) yerleştirilir ve ardından karın bir temizleme sıvısı ile doldurmak için kullanılır. Vücudun atık ürünleri ve fazla sıvı kandan diyaliz solüsyonuna aktarılır ve daha sonra vücuttan atılır. Çözeltiyi karın içine ve dışına koyma işlemi yaklaşık 30 ila 40 dakika sürer, ancak çözelti karında dört ila altı saat kalır. Bu işlem genellikle günde dört kez yapılır. İki tür periton diyalizi vardır: Sürekli ayaktan periton diyalizi (CAPD) t Makineye ihtiyaç duyar ve karındaki solüsyon ile dolaşılabilir. Otomatik periton diyalizi olarak da adlandırılan sürekli döngüsel yardımlı periton diyalizi (CCPD), genellikle uyurken karnı doldurmak ve boşaltmak için bir makine kullanılır.
Enfeksiyon, periton diyalizi ile ilgili en yaygın sorundur. Bu yüzden diyaliz sırasında verilen tüm talimatlara tam uyulmalıdır. Herhangi bir enfeksiyon belirtisi olup olmadığı yakından izlenmeli ve derhal sağlık ekibine bildirilmelidir. Enfeksiyon dışında oluşabilecek bazı riskler vardır ve bu riskler aşağıdaki gibidir:
• Ateş
• Mide bulantısı ya da kusma
• Kateter yakınında kızarıklık veya ağrı
• Kullanılmış diyaliz solüsyonunda olağandışı renk veya bulanıklık
• Yerinde olmayan bir kateter manşeti
Diyaliz dışında böbrek yetmezliği olan bazıları için nakil bir seçenektir. Bağışlanan böbrek vücutla yakın eşleşmiyorsa, bağışıklık sistemi böbreğe bir virüs ya da bakteri gibi tepki verir. Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar, vücudun nakli kabul etmesine yardımcı olmak için kullanılır. Nakil, diyalizden daha etkilidir ve canlı verici böbrekleri alan kişilerde bir yıllık sağkalım oranı yüzde 95 ve beş yılda yüzde 80’dir. Ayrıca ölen donör böbrekleri alan kişilerde hayatta kalma oranları biraz daha düşüktür.
Kaynakça:
https://www.urologyhealth.org/urology-a-z/k/kidney-(renal)-failure
https://www.merckmanuals.com/home/kidney-and-urinary-tract-disorders/kidney-failure/chronic-kidney-disease
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu