Çocuklar, gelişim dönemlerindeki problemlerinin çözümünde birtakım engellerle karşılaşırlarsa, bu sorunların çözümü ilerleyen dönemlerdeki 
gelişim dönemlerine ertelenir. Bu durumlarda meydana gelen sorunlara da davranış ve uyum bozuklukları denir.
Çocuklar büyüme süreçleri süresince çeşitli beceriler kazanırlar. Bu becerilerle beraber de birçok sorunla karşı karşıya gelirler. Bu sorunlar karşısında ebeveynler ve yakın çevre çocuğa uygun davranış ve tutumlar sergilediklerinde yaşanan sorun halledilebilirken uygun olmayan bazı tutumlar karşısında yaşanan durumlar kalıcı olan uyum ve davranış bozukluklarına dönüşebilir.
Çocuklarda Meydana Gelen Başlıca Davranış Bozuklukları
Çocuklarda sık sık görülen birtakım davranış bozuklukları vardır. Bu davranış bozukluklarını şu şekilde sıralayabiliriz:
• Saldırganlık,
• Yalan,
• Çalma,
• Okul korkusu,
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi bozukluklar, çocuklarda meydana gelen başlıca davranış bozukluklarıdır.
Saldırganlık
Saldırganlık, çocuğun başkalarına ve kendi akranlarına vurması, tekmelemesi, ısırması, tükürmesi ve eşyaları fırlatması gibi zarar vermeyi amaçlayan davranışlarda bulunmasıdır.
Saldırganlığın Nedenleri
Çocuklardaki saldırganlığın temel nedenleri şu şekildedir:
• Saldırgan davranışların yetişkinler aracılığıyla ödüllendirilmesi,
• Bilgisayar oyunları ve televizyonun olumsuz etkisi,
• Çocuğun aile bireylerinden gerekli anlayışı ve sevgiyi görmemesi,
• Çocuğun anne ve babasından dayak yemesi,
• Anne ve babanın baskıcı ve aşırı otoriter tutumlarından dolayı yaşanan iletişim problemleri,
• Çocukta görülen beyin zedelenmesi ve beyin zarı iltihabı gibi bazı fizyolojik problemler saldırganlığın önemli nedenleri arasındadır.
Saldırgan Tutumlar Konusunda Ailelere Tavsiyeler
Saldırgan bir yapıya sahip çocukların aileleri, çocuğa karşı saldırganlık modeli oluşturmamalıdır. Aileler, saldırgan davranışları asla dayakla cezalandırmamalıdırlar. Çünkü dayak atılan bir çocukta düşmanlık duyguları ortaya çıkar. Bununla birlikte çocuğun saldırgan davranışları da kesinlikle tolere edilmemelidir. Çocuk ile mümkün olduğunca kaliteli ve daha çok zaman geçirilmelidir. Çocuk sinirliyken çocukla asla tartışılmamalı ancak siniri geçtikten sonra yaptığı davranışla alakalı konuşulmalıdır. Çocuğa kendi sosyal gelişimine uygun olan sorumluluklar verilmeli ve başarma duygusu yaşatılmalıdır. Bunun yanında çocuğun olumlu davranışları da ödüllendirilmeli ve pekiştirilmelidir. Olumsuz davranışları ise görmezden gelinmelidir. Çocuğa, saldırgan davranışlarıyla isteklerini elde edemeyeceği anlatılmalıdır. Çocuğa şiddet içerikli olan televizyon programları izlettirilmemeli, kızgınlıktan kurtulması için de çeşitli alternatiflerde bulunulmalıdır. Ebeveynler olarak saldırgan davranışlar karşısında çocuğa son derece sakin davranılmalı ve ben dilini kullanılmalıdır.
Yalan
Yalan, başkalarını kandırmak veya yanıltmak amacıyla sarf edilen sözlerdir. Çocuklarda yalan, 7 yaşından önce yalan olarak adlandırılmaz. Çünkü bu yaşlardaki çocukların inanılmaz şekilde bir hayal dünyaları vardır. Bu yüzden o yaşlarda gerçek ve gerçek dışı olanı ayırt edemezler. İnsanlara anlattıkları şeyleri de bazı aileler tarafından yalan olarak kabul edilir. Ancak çocukların anlattıkları şeyler yanıltma veya kandırma amacı taşımaz.
Çocukların Yalan Söyleme Nedenleri
Çocukların yalan söyleme nedenlerinden bazıları şunlardır:
• Anne ve babanın olumsuz bir model olması,
• Baskıcı ve otoriter aile tutumları,
• Çocuğa şiddet uygulanması,
• Ailenin, çocuğa baş edemeyeceği sorumluluklar yüklemesi,
• Çocuğun başkalarıyla kıyaslanması,
• Ailenin çocuk ile olan iletişiminin kötü olması,
• Çocuğun başkalarının hayranlığını elde etmek istemesi,
• Çocuğun mükemmelliğe zorlanması,
• Çocuğun toplum içinde heyecanlanması gibi faktörler çocuk üzerinde oldukça etkilidir.
Yalan Karşısında Aileye Tavsiyeler
Aileler çocuğa asla yalan konusunda model olmamalıdır ve çocuk yalan söylediğinde ağır cezalar vermemelidir. Çünkü çocuk, cezadan kurtulmak adına sürekli yalan söyleyecektir. Bu bakımdan aileler çocuklara karşı hep hoşgörülü olmalıdır. Ayrıca çocuğa üstesinden gelemeyeceği şekilde sorumluluklar da verilmemelidir.
Aileler çocuklarını asla başkalarıyla kıyaslamamalı ve çocuk ile olumlu bir iletişim kurmalıdır. Böylelikle çocuk asla yalana başvurmak durumunda kalmaz. Beklentilerini, isteklerini, kaygılarını ve sıkıntılarını aileleriyle rahatça paylaşabilir.
Hırsızlık
Çalma davranışı, çocuğun kendisinin olmayan bir nesneyi ya da bir eşyayı izinsiz bir şekilde alıp o şeye sahip olmasıdır.
Çalma eğilimi genellikle okul çağlarında sıkça rastlanan bir davranış türüdür. Bir çocukta özellikle 10 yaşından sonraki dönemlerde çalma eğilimi devam ederse bu davranış, önemli bir sorunun göstergesidir ve kesinlikle bir uzmana başvurulmalıdır.
Çocuklarda Hırsızlığın Nedenleri
Çocuklarda çalma davranışının başlıca nedenleri şunlardır:
• Çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmaması,
• Çocuğun ilgi, sevgi ve anlayıştan mahrum bırakılması,
• Anne ve babanın çocuğun çalma davranışı konusunda tepkisiz olması,
• Çocuğun başkasına duymuş olduğu kızgınlığı ifade etmek ya da intikam almak istemesi,
• Çocuğun özdeşleşmek amacıyla kendine kötü örnek seçmiş olması,
• Yeni doğan bir kardeşe duyulan öfke ya da kıskançlık,
• Başarısız veya pasif bir çocuğun kendisini arkadaş grubuna kabul ettirme arzusu gibi nedenler çalma davranışı üzerinde etkili olur.
Hırsızlık Konusunda Ailelere Tavsiyeler![Çocuklarda Görülen Uyum ve Davranış Bozuklukları]()
Aileler çocuklarına dürüstlüğü ve diğer insanlarına eşyalarına önem vermeyi öğretmelidir. Bunun için de çocuklarıyla olan iletişimi güçlendirip sevgi ve ilgilerini esirgememelidirler. Ayrıca
çocukların temel ihtiyaçları iyi bir şekilde karşılanmalı, ihtiyaçlarına ve yaşına uygun olan miktarlarda harçlık verilmelidir. Çocuğa aşırı bir tepki verilmemeli ve asla şiddet uygulanmamalıdır. Aileler, çocuklarıyla çalma davranışının sebebini mutlaka konuşmalıdırlar. Ayrıca aileler, çocuklarının almış olduğu nesneyi veya eşyayı sahibine gerekli olan özür dileyerek verilmesini sağlamalıdırlar. Bunun yanında ailelerin çocuklarına ihtiyacı olduğunda başkasından ödünç eşya almayı da öğretilmeleri gerekir.
Okul Korkusu
Okul korkusu genel olarak her dönemde meydana gelebilen bir davranış bozukluğudur. Bu davranış, çocuğun okula gitmek istememesi şeklinde de tanımlanabilir.
Çocuktaki Okul Korkusunun Nedenleri
Çocuktaki okul korkusunun nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
• Anne ve babanın çocuğa bağımlı bir tutumda olması,
• Ailede ekonomik problemlerin baş göstermesi,
• Boşanma ya da anne ve babadan birinin başkasıyla evlenmesi,
• Çocuğun aşırı bağımlı,utangaç ve kaygılı bir kişiliğinin olması,
• Çocuğun okulunu ve bulunduğu değiştirmesi veya diğer çocukların, okulla alakalı gerçek olmayan bazı olumsuzluklardan bahsetmesi,
• Çocuğun arkadaş grubu tarafından kabul görmemesi gibi nedenler çocukta okul korkusunun oluşmasına sebep olur.
Okul Korkusu Hakkında Ailelere Tavsiyeler
Aileler öncelikle çocuklarına karşı olan tutumlarını gözden geçirmelidirler. Bu bağlamda ne aileler çocuklarına ne de çocuklar ailelerine bağımlı bir bireyler olsunlar. Aileler, çocuklarına üstesinden gelinemeyecek hiçbir sorun olmadığını belirtmelidirler ve asla çocuklarına baskıcı ve aşırı tepkili bir tutum sergilememelidirler. Bunun yanında çocuklarını okula gitmediği için asla suçlamamalı ve onlara asla şiddet uygulamamalıdırlar. Ancak okula gitmesi konusunda da tutarlı olmalıdırlar ve onlara okula gitmediğinde derslerinden geri kalacağını, bu sebeple sorunun daha fazla büyümemesi için de okula gitmesi gerektiğini söylemelidirler. Bunun yanında aileler, çocuklarının okullarıyla da işbirliği içerisinde olup öğretmenlerini her konuda bilgilendirmelidirler. Ayrıca ailelerin çocuklarıyla olan iletişimi de güçlü olmalı ki çocuklar yaşamış olduğu, kaygı, sıkıntı, stres ve endişeleri aileleriyle de paylaşabilsin.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Hiperaktivite ve dikkat eksikliği öğrenme güçlüğü gösterebilen bir davranış problemidir. Bir kişide hiperaktivite sorunu olduğunu söyleyebilmek için aşırı hareketlilik, dikkat eksikliği ve dürtüsellik belirtilerinin bireyde birden fazla ortamda ve 7 yaşından önce görülmesi gerekir. Ayrıca bu durumun sürekli olması ve bireyin hayatını etkilemesi de gerekir. Bu sorun, çocukların % 3’ünde görülür. Ancak erkeklerde çok daha sık görülür. Ergenlik döneminde ise belirtilerde azalma olur ancak tamamen yok olmaz.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Nedenleri![Çocuklarda Görülen Uyum ve Davranış Bozuklukları]()
Hiperaktivite ve dikkat eksikliğinin başlıca sebepleri şunlardır:
• Hiperaktivite sebepleri tam olarak saptanamasa da aileden birinde hiperaktivite probleminin olması en güçlü sebeplerdendir.
• Çocuğun beynindeki kimyasallarında sorunlar bulunması,
• Çocuklarda rastlanan gelişimsel problemler ve çocukluk çağı rahatsızlıkları,
• Doğum ya da doğum sonrasında yaşanan beyin zedelenmeleri gibi nedenler hiperaktivite nedenleri arasında gösterilebilir
Hiperaktivite Konusunda Ailelere Tavsiyeler
Aileler hiperaktivite problemini çözebilmek için öncelikle bu sorunun varlığını kabullenmelidirler. Bunun yanında çocuklarının günlük yaşantısındaki aktivitelerini mutlaka planlamalıdırlar.
Çocuklarına karşı asla aşırı otoriter ya da aşırı hoşgörülü davranmamalıdırlar. Aileler çocuklarıyla mümkün olabildiğince göz teması kurmalı, onları aşırı kalabalık ortamlardan uzak tutmalıdırlar.
Ayrıca çocuklarına isteklerini ve talimatlarını kısa cümleler ile ifade etmeli, birden fazla istekte bulunmamalıdırlar. Bunun yanında olumlu davranışları pekiştirmeli, bunun için de puan kartları ya da tablo işaretlemelerini kullanmalıdırlar. Ayrıca aileler çocuklarını sportif faaliyetlere yönlendirmeli, öğretmeni ve doktoru ile de işbirliği içerisinde olmalıdırlar.
Kaynakça:
https://okul.com.tr/okul-oncesi/makaleleri/cocukluk-cagi-davranis-sorunlari-ve-cozum-onerileri-484
http://kizilpinarataturk.meb.k12.tr/icerikler/cocuklarda-gorulen-davranis-ve-uyum-bozukluklari_4358697.html
https://www.sabah.com.tr/bebegimvebiz/saglik/2017/08/07/cocuklarda-uyum-ve-davranis-bozukluklari
https://www.umaypd.com/single-post/2018/01/18/%C3%A7ocuklarda-uyum-ve-davrani%C5%9F-bozukluklari
Yazar: Sevinç Urgenç