Ürolojik Hastalıklar: Teşhis ve Önleme

İdrar yolu böbrekler, üreterler, mesane ve üretradan oluşur. Böbreklerin kanı filtreler, üreterlerden geçerek depolandığı mesaneye giden idrarı oluşturur. Uygun zaman geldiğinde mesanenin kasları kasılır ve idrar, idrar yolundan vücuttan çıkar. Üriner bozukluklar, böbrekleri, üreterleri, mesaneyi ve idrar yolunu veya işlevlerini etkileyen herhangi bir hastalığı, bozukluğu veya durumu içerir. Üriner bozuklukların örnekleri arasında idrar yolu kanserleri, inkontinans (idrar akışını kontrol edememe), interstisyel sistit, böbrek taşları, böbrek yetmezliği ve idrar yolu enfeksiyonları yer alır. Üriner bozuklukların yaygın semptomları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Karın ve pelvik ağrısı,
• Bel ağrısı veya rahatsızlığı
• İdrarda kan
• İdrarda değişiklikler
• İdrar üretmede zorluk
• Ateş ve titreme;
• Sık idrara çıkma
• İdrar sızıntısı
• Acil idrara çıkma ihtiyacı.
Bununla birlikte enfeksiyonlar gibi bazı idrar bozuklukları hızla gelişirken kanser gibi diğerleri daha yavaş gelişebilir. Üriner bozukluklara kanser, idrar yoluna yakın yapıları etkileyen durumlar, enfeksiyon, iltihaplanma, yaralanma, sinir sistemi hastalıkları, yara izi ve idrar kristalleşmesi neden olabilir. Üriner bozuklukların tedavisi, neden ve semptomların tanımlanmasını ve tedavi edilmesini içerir. Olası tedavilerin bazı örnekleri arasında kişisel bakım önlemleri, ağrıyı hafifletmek için ilaçlar, mesaneyi gevşetmek için ilaçlar, antibiyotikler, kemoterapi, radyasyon tedavisi ve ameliyat yer alır.

Ürolojik Hastalıkların Teşhisi

Üriner rahatsızlıkların ciddi, hatta hayatı tehdit eden komplikasyonları olabilir. Karın, pelvik veya şiddetli olabilen bel ağrısı gibi ciddi semptomlar için acil tıbbi yardım alınmalıdır. Ayrıca yüksek ateş (101 Fahrenheit dereceden yüksek), idrar gerçekleşmediğinde veya şiddetli bulantı ve kusma olduğunda da acil servise gidilmelidir. Üriner sistem semptomların belirlenmesi ve doğru tedavinin uygulanabilmesi kan testide dâhil çeşitli testler uygulanır. Böbrek hastalığını teşhis edilmesi için bazı testler uygulanır. Bu testler aşağıdaki gibidir:
Serum kreatinini: Vücut proteini parçaladığında ve bu proteinin kullandığında oluşan kreatinin adı verilen bir maddenin kan seviyelerini ölçer.
Kreatinin klirensi: Böbreklerin kreatinini ne kadar etkili bir şekilde uzaklaştırdığını ölçer.
Kan üre nitrojeni (BUN): Üre adı verilen azot içeren bir madde, vücut proteini parçalayıp onu kullandığında ortaya çıkan normal bir yan üründür. Sağlıklı böbrekler, idrarla atılmak üzere kandaki üreyi uzaklaştırır. Bu durumda kandaki fazla üre, böbreklerin iyi çalışmadığının bir işaretidir. BUN ayrıca dehidrasyon ile geçici olarak yükselebilir.
Proteinüri için yağ çubuğu testi: Böbrekler iyi çalışmadığında idrarda protein bulunabilir. Köpüklü idrar, güçlü bir protein belirtisidir, ancak genellikle görünür bir belirti yoktur. Proteinüri testi, protein varlığında renk değiştiren bir daldırma çubuğu kullanır.
Böbrek biyopsisi: Bu prosedürde, mikroskop altında incelemek üzere bir böbrek dokusu örneği alınır. Doku örneği almak için deriden böbreğin arkasına bir iğne sokulur.
Renal görüntüleme: Kan ve idrar testi böbrek fonksiyonunda bozulma olduğunu gösteriyorsa, ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) kullanılarak böbreklerin görüntüsünü yakalayan bir prosedür olan böbrek görüntüleme yapılır.
İdrar tahlili: Bu test için özel bir kaba idrar yapılır ve numune ilgili birime teslim edilir. İdrar daha sonra enfeksiyon belirtileri, kan hücreleri ve proteinler, glikoz veya beyaz kan hücreleri ve bakteriler gibi anormal maddeler açısından analiz edilir.
İdrar kültürü: İdrar kültürü, idrar örneğindeki herhangi bir bakterinin büyümesine ve çoğalmasına izin vererek idrardaki enfeksiyonu test eden bir laboratuvar testidir. Bakteriler daha sonra tanımlanır ve hangi antibiyotiğin bakterileri öldürmek için en iyi sonucu vereceğini görmek için test edilir. İdrar tahlilinde enfeksiyondan şüpheleniliyorsa, idrar kültür için gönderilir.
İdrar sitolojisi: İdrar sitolojisi, idrarın kanser hücreleri için kontrol edilmesini içerir.
Ultrason: Kayganlaştırıcı jöle, karna ve pelvise sürülür ve idrar yolundaki veya cinsel organdaki anormallikleri ve mesanedeki artık veya artık idrarı kontrol etmek için böbreklerin ve mesanen üzerinden bir kontrol edilir.
İntravenöz pyegrafi (IVP): Bu test, bir malformasyon, tümör, böbrek, mesane taşı veya normal idrar akışını engelleyen başka bir tıkanıklığı tanımlamak için idrar yolunun röntgenini çeker. İyot içeren bir boya, bir iğne yoluyla bir damara verilir; boya daha sonra idrara katılarak idrar yolunun röntgende daha kolay görülmesini sağlar.
Sistoskopik inceleme: Bu test sırasında, sistoskop adı verilen bir aleti üretradan mesaneye yerleştirilir. Bu alet kalem inceliğindedir ve kanalın içine bakmayı sağlamak için ucunda bir ışık vardır. Ayrıca biyopsi gibi bir tedavi prosedürünü gerçekleştirmek için eklenmiş ek bir cihaza sahip olabilir. sistoskop ürolojik hastalıkların ve semptomların belirlenmesinde ve belirlenen semptomların tedavisinde kullanılır ve bunlara aşağıdaki gibidir:
– Sık idrar yolu enfeksiyonları,
– İdrarda kan,
– İdrar kaçırma veya aşırı aktif mesane,
– Mesanede olağandışı hücrelerin varlığı,
– Kateter ihtiyacı,
– Kronik ağrı veya interstisyel sistit,
– İdrar yolu tıkanıklığı,
– Böbrek taş veya alışılmadık bir büyüme gibi çeşitli durumlarda
Ürodinamik test: Bu, mesane fonksiyonunun bir dizi testidir. Mesane basıncı, mesane idrarı doldururken, depolarken ve boşaltırken, başka bir deyişle mesane aktivitesinin her aşamasında ölçülür. Bu test için, üretradan mesaneye kateter adı verilen küçük bir tüp yerleştirilir. Mesane daha sonra su veya röntgen boyası ile doldurulur. Zorlandığında veya öksürüldüğünde karın basıncını ölçmek için vajinaya veya rektuma başka bir küçük tüp yerleştirilir. Şayet boya kullanılıyorsa, röntgen çekilir. Belirtiler alt üriner sistemde (mesane, üretra ve sfinkter kasları) kas veya sinir problemlerini gösteriyorsa, bu test serisi uygulanır.

Ürolojik Hastalıkların Önlenmesi

Sağlıklı bir üriner sistem için yeterli miktarda su içmek önemlidir. Üriner sistem, potasyum ve sodyum gibi maddelerin konsantrasyonlarını düzenler. Yeterince su tüketilmediğinde, vücut uygun konsantrasyonu korumak için suyu tutarak yanıt verir. İdrarı berrak veya saman renginde tutmak için yeterince su ve diğer sıvıları (günde en az sekiz bardak) içmek iyi bir kuraldır. Sıvılar ayrıca idrar yolundaki bakterilerin temizlenmesine yardımcı olur. Örneğin kızılcık suyu, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarını önlemeye yardımcı olabilir, ancak bir enfeksiyon sırasında, durumla ilişkili ağrılı idrara çıkmayı şiddetlendirebilecek asit içerdiğinden, bazı kişiler bu içecekten kaçınmak isteyebilir.
Üriner sistemi problemleri yaşanmaması için gazlı içecekler alımınları sınırlandırılmalıdır. Çünkü gazlı içecekler bazı böbrek rahatsızlıklarını daha da kötüleştirebilir. Yüksek seviyelerde kalsiyum ve oksalat (çikolata, siyah çay, yer fıstığı, tatlı patates ve yeşil yapraklı sebzelerde bulunan bir madde) duyarlı kişilerde böbrek taşlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Bunun yanında gazlı içecekler, kahve, baharatlı, asitli yiyecekler veya içecekler bazı kişilerde mesane tahrişine neden olabilir. Bu tür yiyecek ve içeceklerden kaçınmak, mesane semptomlarını iyileştirebilir.
Böbreklere zarar veren diğer etmenler arasında ilaçlar, zehirler ve travmaya bağlı kan kaybı da bulunmaktadır. Özellikle reçetesiz satılan aspirin, asetaminofen ve ibuprofen gibi ağrı kesicilerin birleştirilmesi toksik olabilir. İbuprofen ve naproksen gibi nonsteroid antiinflamatuar ilaçların (NSAID’ler) uzun süreli kullanımı da böbreklere zarar verebilir. Reçetesiz satılan ilaçlar da dahil olmak üzere alınan ilaçların yan etkilerini sağlık uzmanına bildirilmelidir.
Ayrıca yüksek tansiyon böbrek fonksiyon bozukluğuna neden olabilir. Sigara içmek ise mesane kanseri riskini artırır ve alışkanlıkla ilişkili kronik öksürük, inkontinansı kötüleştirebilir.

Böbrek Taşlarının Önlenmesi

Birden fazla böbrek taşına sahip olunduğunda, başka bir böbrek taşı geliştirme riski yüksektir. Neyse ki, taşların tekrarını önlemek için uygulanacak bilecek bazı stratejiler vardır. Başlamak için iyi bir yer, bilinen bir taş oluşum rahatsızlığı olup olmadığını belirlemek için tıbbi bir değerlendirmedir. Bunun için kan ve idrar testleri gerekebilir ve tedavinin işe yarayıp yaramadığını değerlendirmek için tedaviye başladıktan sonra idrar örnekleri verilmesi gerekir. Böbrek taşlarını önlemek için bazı ilaçlar vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Bazı ürik asit taşları vakaları için allopurinol içeren ilaçlar.
• İdrar kalsiyum seviyelerini düşürerek hiperkalsiüriyi kontrol etmek için hidroklorotiyazid gibi diüretikler.
• Tekrarlayan kalsiyum taşlarıyla ilişkili şiddetli hiperkalsiüri için sodyum selüloz fosfat. Bağırsaklarda kalsiyuma bağlanarak ve idrardan uzak tutarak çalışır.
• İdrardaki sistin miktarını azaltan Tiopronin.
• İdrarın daha az asidik olmasına yardımcı olan potasyum sitrat , ürik asit böbrek taşı oluşumunu azaltır.
• Çıkarılamayan enfeksiyon taşları (strüvit taşları) için asetohidroksamik asit. Asetohidroksamik asit, taş büyümesine neden olan enfeksiyonu önlemek için uzun süreli antibiyotik ilaçlarla birlikte kullanılır.
Ayrıca böbrek ve mesane ürolojik sorunları riskini azaltmak için bazı yaşam tarzı değişiklikleri yapılması gerekir. Bu yaşam tarzı değişikleri aşağıdaki gibidir:
• Özellikle su olmak üzere daha fazla sıvı tüketilmelidir, ayrıca günlük toplam idrar çıkışı iki ila üç litre olmalıdır.
• Kalsiyum oranı yüksek yiyecekler yenmelidir. Geçmişte, duyarlı insanlara bu tür gıdalardan kaçınmaları söylenmiştir, ancak yeni araştırmalar, yüksek kalsiyum içeren yiyeceklerin aslında taşları önlemeye yardımcı olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, kalsiyum takviyeleri taş riskini artırabilir, bu nedenle günlük alım için gıda kaynaklarından almaya çalışılmalıdır.
• Çıkan laboratuvar testleri sonuçlarına göre, D vitamini eklenmiş gıdalardan ve kalsiyum bazlı antasitlerden kaçınılması gerekebilir. İdrar yüksek oranda asidik ise, et, balık ve kümes hayvanı tüketimi azaltılmalıdır. Çünkü bunların tümü idrar asit konsantrasyonunu artırır.
• Son olarak kalsiyum oksalat taşları oluşturma eğiliminde olan kişiler, pancar, çikolata, kahve, kola, fındık, ravent, ıspanak, çilek, çay ve buğday kepeğini azaltmaları gerekir.

Kaynakça:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/urinary-tract-infection/diagnosis-treatment/drc-20353453
https://uroweb.org/wp-content/uploads/19-Urological-infections_2017_web.pdf

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu