Mesanede Görülen Ürolojik Hastalıklar Nelerdir?

Üriner sistemi, atıklardan kurtulmak, vücuttaki kimyasalları ve suyu dengede tutmak için diğer organlarla birlikte çalışır. Yetişkin bir birey, her gün yaklaşık bir buçuk litre idrarı vücuttan atar ve ancak miktar, tüketilen sıvı, yiyecek miktarına, terleme ve nefes alıp verme yoluyla ne kadar kaybedildiğine bağlı olarak değişebilir. Arıca bazı ilaçlar vücudun attığı idrar miktarını etkileyebilir. Böbrek yaklaşık olarak yumruk büyüklüğünde fasulye şeklinde iki organdır. Bu organlar sırtın ortasına yakın, göğüs kafesinin hemen altında bulunurlar, üç hayati hormon salgılar ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kemiklerde kırmızı kan hücrelerinin üretimini uyaran eritropoietin
• Kan basıncı düzenleyicisi olan renin
• Kemikte kalsiyum seviyelerini koruyan aktif D vitamini
Böbrekler, fosfor, potasyum ve sodyum gibi kimyasalları, bu maddelerin optimal kan seviyelerini korumak için gereken miktarlarda çıkarır veya geri verir. Her böbreğin, üreyi kandan uzaklaştıran nefron adı verilen yaklaşık bir milyon küçük filtreleme birimi vardır. Vücut tüketilen gıdalardan elde edilen proteinleri kullandığında, kan dolaşımıyla böbreklere taşınan üre adı verilen atık ürün oluşturur. Üre, su ve diğer atık ürünler, maddeler nefronlardan geçerken ve böbreğin böbrek tübüllerinden aşağı doğru hareket ederken idrar üretir. İdrar böbreklerden, sıvıyı idrarı depolayan içi boş kaslı bir organ olan mesaneye taşıyan üreter adı verilen yaklaşık sekiz ila 10 inç uzunluğundaki iki ince tüpten çıkar.
Üreter kasları, idrarı aşağıya ve böbreklerden uzağa pompalamak için gerilir ve gevşer. Bu süreç az çok süreklidir ve her 10 ila 15 saniyede bir mesaneye çok az miktarda idrar boşaltır. İdrar üreterlere sıkışırsa veya yedeklerse, böbrek enfeksiyonu oluşabilir. Balon şeklindeki mesane pelvise oturur ve kişi idrara çıkmaya hazır olana kadar idrarı depolar. Doldukça yuvarlak bir şekle bürünür ve boşaldığında küçülür. Sağlıklı bir üriner sistem, iki ila beş saat boyunca 16 ons idrarı tutabilir. Mesane sinirleri, ne zaman idrar yapılması gerektiğini bildirmek için sinyaller gönderir; mesane doldukça sinyaller giderek daha acil bir şekilde büyür.
İdrarın sızmasını önlemek için sfinkter adı verilen dairesel kaslar, mesane açıklığının etrafına sıkıca kapanır. İdrar yapımında mesane kasları kasılır, sfinkter kasları gevşer ve idrar üretradan aşağı doğru itilir. Yaşlandıkça böbreklerin yapısı değişebilir ve atıkları uzaklaştırma yetenekleri azalır. Böbreklerin süzme yeteneğini etkilen veya idrarın geçişini engelleyen nedenlerden biride hastalık ve yaralanmalardır. Üriner sistem kasları da yaşlandıkça zayıflama eğilimindedir, bu da idrar yolu enfeksiyonları ve idrar kaçırma sıklığının artmasına neden olur. Üriner sistem bozuklukları yaygın bir sorundur, çoğu kişi kronik böbrek hastalığına sahiptir ve hatta bunu bilmemektedirler. Bununla birlikte kadınlar arasında en yaygın sorun idrar kaçırma ve aşırı aktif mesanedir.

Sistosel

Mesane ile vajina arasındaki duvarı oluşturan pelvik taban kasları zayıfladığında mesanenin vajinaya düşmesine izin verdiğinde sistosel oluşur. Sonuçlar, rahatsızlık, idrar kaçağı veya tam olmayan mesanenin boşaltılması gibi işeme zorluklarıdır. Üç derece sistosel vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Derece 1: Mesane kısa bir yoldan vajinaya düşer
• Derece 2: Mesane vajinanın açıklığına doğru batar
• Derece 3: Mesane vajinal açıklıktan şişer

İnterstisyel Sistit (IC)

İnterstisyel sistit (IC) ayrıca ağrılı mesane sendromu, üretral sendrom ve sıklık aciliyet sendromu olarak da adlandırılabilir. Bu mesane zarının iltihaplı bir durumudur. Bu kronik mesane bozukluğuyla ilişkili iltihaplanma, mesane kapasitesinin veya boyutunun azalmasına, glomerülasyonlara (kesin kanama) ve (nadiren) mesane astarında ülserlere neden olabilir. Nadiren şiddetli vakalarda mesanede skarlaşma ve sertleşme meydana gelebilir. Bu bozukluğun nedeni bilinmemekle birlikte, araştırmalar vulvodini (vulvar veya vajinal ağrı), fibromiyalji, irritabl bağırsak sendromu (IBS) ve endometriozis gibi diğer hastalıklarla ilişkili olabileceğini göstermektedir. İnterstisyel sistit, tahmini 1 milyondan fazla kadın olan bir durumdur.
Tipik IC ile ilişkili duyumlar, mesane ve çevresindeki pelvik bölgede rahatsızlık, basınç, hassasiyet veya yoğun ağrıdır. Mesane dolduğunda veya boşaldığında ağrının yoğunluğu değişebilir. Diğer semptomlar, cinsel ilişkiye bağlı ağrı, sık veya acil idrara çıkma ihtiyacını içerir, ayrıca şiddetli IC’li kadınlar günde 60 defaya kadar idrara çıkabilir. Semptomlar genellikle adet öncesi veya sırasında ve cinsel aktiviteden sonra kötüleşir. IC’ye neyin sebep olduğun kesin olarak bilinmemektedir, fakat bazı teoriler otoimmün bir hastalığa, idrarda anormalliğe, kalıtsal duruma, enfeksiyona veya alerjik duruma işaret etmektedir.

Nörojenik Mesane

Üriner sistemin düzgün işleyişi, idrarı mesanede depolamak ve uygun zamanda serbest bırakmak için kasların ve sinirlerin düzgün çalışmasına bağlıdır. Mesane ile beyin arasında dolaşan sinirler beyne mesanenin ne zaman dolduğunu, mesaneye rahatlamasının ve idrarı serbest bırakmasının uygun olduğunu söyler. Bu mesajları taşıyan sinirler arızalandığında nörojenik mesane denen bir durum ortaya çıkar. Nörojenik mesanenin bazı olası nedenleri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Diyabet
• Beyin veya omurilikte travmaya neden olan kazalar
• Multipl skleroz, felç veya Parkinsonizm gibi sinir problemleri
• Spina bifida gibi doğuştan sinir sorunları
Ayrıca nörojenik mesanenin birincil etkileri vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• İdrar sızıntısı, idrarı tutan kaslar idrarı tutmak için sıkı kalma mesajını almadığında
• İdrarda tutan kaslar gitmesine izin vermeleri gerektiği mesajını almadığında idrar tutma
• Mesane çok dolduğunda böbreklerdeki küçük kan damarlarında meydana gelen hasar. Bu, iyi bir drenajı önleyerek geri basınca neden olur.
• Mesane enfeksiyonu veya böbrek enfeksiyonu

Proteinüri

Proteinüri, idrarda yüksek düzeyde protein olduğunu gösterir. Böbrekler sağlıklı olduğunda, glomeruli adı verilen filtreleme birimleri atık ürünleri uzaklaştırır. Ancak böbrekler hasar görmedikçe genellikle böbrek filtrelerinden geçemeyecek kadar büyük olan proteinler gibi vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri geride bırakır. Küçük bir protein olan albümin idrara sızdığında, kan damarları dokulardan sıvıyı geri alma kapasitelerini kaybeder. Sıvı daha sonra ellerde, ayaklarda veya ayak bileklerinde birikerek şişmeye neden olur. Proteinüri semptomları arasında köpüklü görünen idrar, eller, ayaklar, karın veya yüzde şişlik yer alır. Ancak durum görünmez olabilir ve hiçbir belirti vermez. Proteinüriyi ölçmenin tek yolu laboratuvar testleri yaptırmaktır.
Protein seviyelerinin tespit edilmesinde kimyasal olarak hazırlanmış bir kağıt şerit kullanılarak çok basit bir test uygulanır. Yüksek protein seviyeli idrara batırılırsa kâğıt renk değiştirir. Mikroalbüminüriyi tespit edebilen daha hassas bir test, 24 saatten fazla idrar toplanmasını gerektirir. Ayrıca kreatinin ve üre nitrojen testi için bir kan örneği verilmesi gerekebilir. Bu iki maddenin kan seviyeleri yüksekse böbrek fonksiyonları bozulur. Proteinüri, nefrit (böbrek iltihabı) olarak da adlandırılan glomerülonefritin bir işaretidir. Diyabet, hipertansiyon ve çeşitli böbrek hastalıkları iltihaplanmaya neden olabilir, bu da böbrek yetmezliğine ve nihayetinde son dönem böbrek hastalığına (ESRD) yol açabilir.
Hasarın ciddiyeti, proteinüri düzeyiyle ve protein içeriğinin tamamen albümin olup olmadığı veya diğer proteinleri içerip içermediğiyle ilişkilidir. Şeker hastalığı varsa, proteinüri açısından düzenli olarak kontrol edilmelidir. Ulusal Böbrek Vakfı ayrıca tüm rutin kontrollerin, özellikle yüksek risk altında olanlar için proteinüri testini içermesini önermektedir. İdrarda az miktarda albümin bulunması, mikroalbüminüri ve diyabetli kişilerde böbrek fonksiyonlarının azalmasının ilk belirtisidir (ESRD’nin başlıca nedeni). İşlev kaymaya devam ettikçe albümin seviyesi yükselir ve durum proteinüri olur. SDBH’nin ikinci en yaygın nedeni yüksek tansiyondur. Proteinüri ve yüksek tansiyon birlikte böbrek fonksiyonunun kötüleştiğini gösterir. Hipertansiyon için ilaç tedavisine başlanmalıdır, aksi takdirde böbrek yetmezliği ortaya çıkar. Afrikalı Amerikalılar yüksek tansiyon ve bunun sonucunda ortaya çıkan böbrek sorunları açısından Kafkasyalılara göre daha yüksek risk altındadır. Proteinüri ayrıca Kızılderililer, Hispanik Amerikalılar, Pasifik Adalılar, yaşlılar ve fazla kilolu kişilerde daha sık görülür. Ailede böbrek hastalığı öyküsü varsa, idrar düzenli olarak test ettirilmelidir.

İdrar Tutamamak

Pek çok faktör idrar kaçırmaya veya idrarın istem dışı salınmasına neden olan mesane kontrolünün kaybına neden olabilir. İdrar kaçırma, özellikle 65 yaş ve üstü milyonlarca kadın için bir sorundur. Özellikle hamile olan veya yakın zamanda bebek doğuran kadınlarda ve yaşlı kadınlarda yaygındır. Bununyanında idrar kaçırma erkekleri de etkileyebilir. Mesane kontrolü veya kontinans, birlikte doğru şekilde çalışan bir sinir ve kas sisteminin sonucudur. Mesane boynundaki veya pelvik tabandaki kaslar zayıfsa, kahkaha, hapşırma veya ağır kaldırma sızıntıya neden olabilir.
İdrar kaçırma denen bir durum, mesane kası aşırı aktif olduğunda ve istemsizce kasıldığında ortaya çıkar. Sıkışma tipi inkontinansın ortaya çıkması önceden tahmin edilemediğinden, kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Aşırı aktif mesane (OAB), günde sekiz defadan fazla ve geceleri iki kez idrara çıkıldığında, güçlü bir işeme dürtüsüne sahip olunduğunda veya inkontinans dürtüsüyle ortaya çıkar. Bu durum hem erkek hem de kadın milyonlarca kişiyi etkilemektedir. Taşma inkontinansı, mesane aşırı dolu olduğunda ve idrar kaçırdığında ortaya çıkar. Mesanenin boşaltılması gerekiyormuş gibi hissedilebilir fakat tuvalete gidildiğinde bu gerçekleşmemektedir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE)

İdrar yolu enfeksiyonlarına genellikle rektum yakınında veya vajinanın yakınında ciltte yaşayan bağırsak bakterileri neden olur. Bağırsak, vajina ve üretra açıklıkları birbirine yakın olduğundan, bakterilerin bağırsaktan üretraya yayılması ve idrar yolundan mesaneye, bazen de böbreklere geçmesi kolaydır. Normal idrar sterildir, sıvı, tuzlar ve atık ürünler içerir, ancak bakteri içermez. Enfeksiyonlar normalde sindirim sisteminde yaşayan çeşitli bakterilerden gelebilir, ancak enfeksiyonlara klamidya ve mikoplazma gibi cinsel yolla bulaşan mikroorganizmalar da neden olabilir.
Enfeksiyon, bakteriler üretranın açıklığına yapışıp çoğaldığında üretrit adı verilen üretra enfeksiyonu oluşturduğunda meydana gelebilir. Enfeksiyon, bakteriler mesaneye girdiğinde sistite veya mesane enfeksiyonuna neden olduğunda da ortaya çıkabilir. Sorun tedavi edilmezse, enfeksiyon idrar yolunda yayılmaya devam ederek böbreklerde piyelonefrit adı verilen enfeksiyona neden olabilir. Tedavi edilmeyen bir böbrek enfeksiyonu, böbreklerin idrarı boşaltamamasına neden olarak bakterilerin kan dolaşımına girmesine izin vererek yaşamı tehdit eden bir enfeksiyona neden olabilir.
Bir İYE’nin ilk belirtisi genellikle güçlü bir idrara çıkma dürtüsüdür. İdrarı boşaltırken, ağrılı bir yanma hissi hissedersiniz ve çok az idrar atılır. İdrar yapma dürtüsü hızla geri döner ve idrara çıkmayı kontrol etmek zor olabilir. Uyku sırasında idrar kaçırabilirsiniz. Ayrıca karnınızın alt kısmında, sırtınızda veya vücudunuzun yanlarında ağrı olabilir. İdrarınız bulanık görünebilir veya kandan kırmızımsı bir renk alabilir. Kötü veya güçlü kokabilir. Ayrıca yorgun, titrek ve solmuş hissedebilirsiniz. Enfeksiyon böbreklere yayıldıysa, sık idrara çıkma dürtüsü ve ağrılı idrara çıkmanın yanı sıra ateş, titreme, mide bulantısı, kusma ve sırt ağrınız olabilir.

Vezikoüreteral Reflü (VUR)

İdrar mesaneden üreterlere geri aktığında duruma vezikoüreteral reflü (VUR) denir ve çoğunlukla çocuklukta teşhis edilir. Çocuk bir idrar yolu enfeksiyonu geliştirirse, VUR açısından değerlendirilmelidir çünkü bu durum İYE’si olan çocukların yaklaşık üçte birinde bulunur. Birincil VUR, bir çocuk, üreterin mesaneye katıldığı, bozulmuş bir kapakçıkla doğduğunda ortaya çıkar. Kapakçık tam olarak kapanmaz, idrarın mesaneden üreterlere ve böbreklere geri dönmesine neden olur. Üreter büyüdükçe ve kapak işlevi iyileştikçe durum zamanla iyileşebilir.
İkincil VUR, genellikle üreterin şişmesine neden olan bir enfeksiyonun sonucu olarak, idrar yolundaki bir tıkanma nedeniyle ortaya çıkar. Yine, sonuç idrarın böbreklere geri akmasıdır. Önde gelen semptomu enfeksiyondur. Bir çocuk büyüdükçe yüksek tansiyon, proteinüri ve böbrek yetmezliği gibi diğer semptomlar ortaya çıkabilir.
• VUR’u teşhis etmek, idrar yolundaki bir kusurun ve enfeksiyona neden olup olmadığını belirlemek için bazı testler yapılır. Bu testler aşağıdaki gibidir:
• Üriner sistemin görüntüsünü sağlayan bir işeme sistoüretrogramı
• Böbrek ve mesane ultrasonunu
• Böbrek veya mesanedeki herhangi bir tıkanıklığı vurgulamak için röntgenlerde görülebilen bir sıvının enjekte edilmesini içeren bir intravenöz piyelogram (IVP)
• Nükleer taramalar, böbreklerin ve mesanenin ne kadar iyi çalıştığını ortaya çıkarmak için bir damara enjekte edilen radyoaktif malzemeyi kullanan testler.
VUR tedavisinin amacı böbrek hasarını önlemektir. Böbreklere geçmesini önlemek için enfeksiyon hemen antibiyotiklerle tedavi edilmelidir. Antibiyotikler ayrıca bir enfeksiyonun neden olduğu reflüyü düzeltmeye yardımcı olabilir ve bazen VUR’a neden olan fiziksel bir kusuru onarmak için ameliyat gereklidir.

İdrar Tutma

Bazen mesane tamamen boşalmaz ve idrarda kalmaya neden olur. Akut idrar retansiyonu, ağrı ve rahatsızlığın eşlik ettiği ani idrara çıkamama ile sonuçlanır. Bu duruma erkeklerde prostat bezinden veya kadınlarda pelvik kitlelerden kaynaklanan idrar yolu tıkanıklığı neden olabilir ve en yaygın olanı fibroid tümörleridir. Bunun yanında idrar tutma bazı nedenlerden kaynaklanır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Stres veya nörolojik faktörler
• Enfeksiyon
• Bazı ilaçların kullanımı
Pelvik taban yapılarının gevşemesi, büyük bir şişkin sistosel ile sonuçlanır, ayrıca üretranın bükülmesine ve idrar retansiyonuna neden olabilir, bu yüzden pelvik taban yapılarının gevşemesi nedeni tedaviyi belirler. İdrar retansiyonu, ameliyattan sonra nispeten yaygın bir sorundur. Anestezik, ağrı kontrolü için kullanılan ilaçlar veya yapılan ameliyatın türü sonucunda ortaya çıkar. Kronik üriner retansiyon, aksine, mesanede kalan kalıcı bir idrar durumu ve tam olmayan boşaltma anlamına gelir. Ve kronik idrar retansiyonu, idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilir.
Üriner retansiyonun değerlendirilmesi, sorunun kaynağını bulmak için tıbbi öykü ve fizik muayeneyi (erkeklerde prostat muayenesi dâhil) içerir. Akut sinir probleminden şüphelenildiğinde, BT taraması veya MRI görünteleme aletleri kullanılır. Bununla birlikte işeme disfonksiyonunun nedenini belirlemeye yardımcı olmak için gelişmiş ürodinamik testler yapılır. Ayrıca sistoskopik bir inceleme de yapabilir.

Kaynakça:
denverurology.com/urology/bladder-urinary-conditions/
news-medical.net/health/Urologic-Diseases.aspx<
aucofny.com/urologic-diseases-and-conditions/
byramhealthcare.com/blogs/common-urologic-problems-and-how-to-treat-them-urology

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu