Yaygın olarak canistel, Sarı Sapote veya yumurta meyvesi olarak da bilinen Pouteria campechiana, pouteria cinsine ve Sapotaceae – Sapodilla ailesine ait yaprak dökmeyen bir ağaçtır. Bu ağaç Guatemala, El Salvador, Güney Meksika, ve Belizeve ‘a özgüdür, ancak günümüzde Endonezya, Amerika Birleşik Devletleri, Hindistan, Kosta Rika, Dominik Cumhuriyeti, Brezilya, Avustralya, Kamboçya, Vietnam, Nijerya, Filipinler ve Sri Lanka gibi başka ülkelerde de yetiştirilmektedir. Ağacın yenilebilir kısmı, halk arasında yumurta meyvesi olarak bilinen meyvesidir. Canistel meyvesinin eti çok tatlıdır ve bu meyve genellikle taze olarak tüketilir, ancak marmelat veya reçel olarak da yapılabilir.
Canistel Bitki Tanımı
Canistel, yaklaşık 8–20 m yüksekliğinde ve 25–60 cm genişliğinde büyüyen orta büyüklükte, dik, yaprak dökmeyen, süt yapraklı bir ağaçtır. Bitki nemli veya ıslak karışık ormanda, bazen çam ormanlarında, genellikle kireçtaşı üzerinde büyürken bulunur. Bitki kalkerli, lateritik, asitli kumlu, ağır kil gibi çeşitli topraklara toleranslıdır. Derin, verimli, iyi drene edilmiş topraklarda en iyi bitkisel büyümeyi sağlar, ancak sığ topraklarda daha verimli olduğu söylenir. Diğer meyve ağaçlarının çoğu için çok ince ve fakir olduğu düşünülen toprakta yetiştirilebilir. Canistel, sıcak veya ılık yazlar ve soğuk kışlar ile donmayan tropikal veya subtropikal bir iklimde gelişir. Florida’da, Palm Beach ve Punta Gorda’ya kadar kuzeyde ve St. Petersburg’un korunan alanlarında kış soğuğundan kurtulur. Orta dereceli yağıştan fazlasını gerektirmez ve uzun kurak mevsime sahip bölgelerde iyi sonuç verir. Bitki ince nervürlü, koyu gri gövdeye ve yatay dallara sahiptir. Ağacın her yerinde beyaz yapışkanlı lateks bakımından zengindir ve genç dallar kadifemsi kahverengidir.
Yaprakları ise dönüşümlüdür, ancak çoğunlukla dalların uçlarında kıvrımlar halinde gruplandırılmıştır, obovat-eliptik, 6-28 cm uzunluğunda ve 2,5-8 cm genişliğinde, parlak yeşil, tepede keskin uçlu ve tabanda daha keskin sivridir. Ayrıca yaprak sapları 5-25 cm uzunluğundadır. Çiçekleri, biseksüeldir, hoş kokulu ve yalnız veya küçük kümeler halinde, yaprak koltuklarında veya 5-12 cm uzunluğundaki ince pediküllerde yapraksız düğümlerde taşınır. 5 veya 6 loblu, krem renkli, ipeksi tüylü, yaklaşık 8-11 mm uzunluğundadır. Sepaller, 5-11 mm uzunluğunda, oval ila alt yörüngelidir; taç yaprakları kremsi beyaz, 8-12 mm uzunluğunda, petaloid staminodlar, 2-4 mm. Cinsel sistem hermafrodittir ve çiçeklenme normalde Ocak’tan Haziran’a kadar sürer.
Meyveleri de, verimli çiçekleri, genellikle sivri uçlu, değişken şekilli (yuvarlak, oval, obovoid, sub-globose, iğ) meyveler izler. Olgunlaşmamış meyve, yeşil kabuklu, sert ve içten sakızlıdır. Olgunlaştıkça kabuk limon sarısı, altın sarısı veya soluk turuncu sarısı, çok pürüzsüz ve parlak olur. Kaliksler, yuvarlatılmış veya belirgin bir çöküntü ile tabanda 5 sivri uçludur. Derinin hemen altında, sarı kabuk nispeten sağlamdır ve birkaç ince lif ile etlidir. Meyvenin ortasına doğru daha yumuşak ve macun kıvamındadır. Lezzeti ise az ya da çok tatlıdır. Mat açık kahverengi, ten rengi, grimsi düz veya kavisli ventral taraf dışında, 1-4 sert, 2-5.3 cm uzunluğunda ve 1.3-3.2 cm genişliğinde, oval veya dikdörtgen oval, parlak ve kestane kahvesi olabilirler. Bununla birlikte tohumların her iki ucu sivri uçludur.
Canistel Tarihi
Canistel, Orta Amerika yerlisidir ve yalnızca güney Meksika’da (Yucatan dahil), Belize, Guatemala ve El Salvador’da vahşi olarak görülür. Günümüzde kendi yöresinde ve Kosta Rika, Nikaragua, Panama, Porto Riko, Jamaika, Küba, Bahamalar, güney Florida, Kolombiya, Honduras, Kenya, Myanmar, Endonezya, Filipinler, Sri Lanka, Sevchelles, Hindistan, Tanzanya’da yetiştirilmektedir. Uganda ve Florida Keys. Brezilya, Filipinler ve daha sonra diğer Güneydoğu Asya ülkeleri ile Tayvan ve Avustralya’ya tanıtılmıştır.
Canistel Mutfak Kullanımları
Olgun meyve eti taze yenilebilir, ancak kuru, diğer pek çok meyve gibi gevrek, sulu olmadığı, haşlanmış yumurta sarısı kıvamına ve dokusuna sahip olduğu için pek kabul tercih edilmemektedir. Tuz, karabiber, misket limonu, limon suyu veya mayonez ile taze ya da hafif pişirildikten sotelendikten sonra yenilebilmektedir. Bunun haricinde mutfak kullanımları aşağıdaki gibidir:
• Püre haline getirilmiş et, muhallebi içinde veya dondurmadan hemen önce dondurma karışımına eklenebilir.
• Milkshake veya yumurta meyve kokteyi olgun canistel posası, süt, şeker, vanilya, hindistan cevizi veya diğer baharatların elektrikli bir karıştırıcıda birleştirilmesiyle yapılır.
• Etli krep, kek, reçel, marmelat ve tostun üzerine sürmek için turta ezmesi haline getirilebilir.
• Kâğıt hamuru kurutulabilir, toz haline getirilebilir ve zengin bir gıda katkı maddesi olarak ya da puding karışımlarında kullanılmak üzere kullanılabilir.
• Çiğ olarak yenebilir, tatlılarda veya içeceklerde kullanılabilir.
• Meyveler çiğ yenildiğinde mükemmeldir; keklerde, turtalarda, dondurmalarda, pudinglerde vb. kullanılabilir.
• Olgun eti, süt ve diğer malzemelerle karıştırılarak çalkalanır ve püre haline getirilebilir; bazen muhallebiye eklenebilir veya dondurma yapımında kullanılabilir.
• Taze et ayrıca pudinglerde, turtalarda, keklerde pişirilir ve dondurma ve çeşitli içecekleri tatlandırmak için kullanılabilir.
![Canistel Meyvesi Nedir?]()
Canistel Nasıl Saklanır?
Canistel Nasıl Saklanır?Canistel olgunlaşmamış olarak satın alınabilir, çünkü hasat edildikten sonra bile olgunlaşmaya devam etmektedir. Oda sıcaklığında olgunlaşması yaklaşık on gün sürer ve olgunlaşma sürecini hızlandırmak istiniyorsa meyveyi muzla birlikte kahverengi bir çantada saklanmalıdır. Meyvenin aşırı olgunlaşmasına, yumuşak ve peltemsi olmasına izin verilmemelidir. Canistel, buzdolabında 14 santigrat derece ve yüzde 80 bağıl nemde saklandığında bir ila iki ay taze kalmaktadır. Dondurucuda saklandığında posa altı aya kadar dayanır. Bazı kişiler n iyi sonuçları elde etmek için dondurmadan önce posayı şekerle karıştırmaktadırlar.
Canistel Tarfifleri
Dondurma
Malzemeleri 1 su bardağı canistel posası, 1/4 su bardağı beyazlatılmış badem, 2 bardak süt, 2/3 su bardağı krema, 3 yumurta sarısı ve 1/2 su bardağı şekerdir. Tarifi ise canistel, süt ve yoğun krema bir kaseye eklenerek pürüzsüz bir karışım elde edinceye kadar iyice karıştırılır. Ayrı bir kapta yumurta sarısı ve şeker hafif yumuşayana kadar karıştırılır. Daha sonra canistel karışımı eklenir ve tahta kaşıkla iyice karıştırılır, bu karışım tencereye koyulur orta-kısık ateşte koyulaşıp muhallebi haline gelinceye kadar kaynatılır. Muhallebi kıvamını aldıktan sonra kaselere koyulur ve soğuyana kadar buzdolabında saklanır.
Canistel turtası
Malzemeleri 1 1/3 bardak ezilmiş canistel, 1 tatlı kaşığı limon suyu, 2/3 su bardağı esmer şeker ve 2 çırpılmış yumurtadır. Ayrıca 1/2 çay kaşığı tuz, 1 1/4 su bardağı az yağlı buharlaştırılmış süt 1/4 çay kaşığı küçük hindistan cevizi, 1-9 inç turta kabuğu ve 1 tatlı kaşığı tarçın gereklidir. Yapılışı; önce kuru malzemeler karıştırılır ve turta kabuğu dışında kalan malzemeler içine eklenir. Bu malzemeler pişmemiş turta kabuğuna dökülür ve 230 derecede 10 dakika pişirilir. Daha sonra ısı 120 derece C’ye düşürülür ve yaklaşık 50 dakika daha pişirmeye devam edilir. Ayrıca çırpılmış krema ile ılık veya soğuk servis yapılabilir.
Canistel Hindistan cevizli ekmek
Malzemeler arasında 2 bardak un, 2 çay kaşığı karbonat, 4 çay kaşığı tuz, 8 çay kaşığı karanfil, 8 çay kaşığı tarçın ve 2 su bardağı yumuşatılmış tereyağı. Ayrıca 1 su bardağı şeker, 2 yumurta, 1 su bardağı süt, 2 çay kaşığı vanilya, 2 bardak püresi olgun canistel ve 1 su bardağı rendelenmiş hindistan cevizi de gereklidir. Yapılışı; fırın 350 ° F’ye önceden ısıtılır ve küçük bir kapta un, tuz, kabartma tozu ve baharatlar karıştırılır. Büyük bir kapta tereyağı ve şekeri karıştırıldıktan sonra yumurtalar eklenerek karıştırmaya devam edilir. Yavaşça süt, ardından vanilya ve canistel eklenerek karıştırılır. Un karışımı karıştırılarak hindistancevizi ile ilave edilir. Daha sonra kaşıkla yağlanmış 8 lo X 4½ x 2½’lik bir somun tavasına koyulur ve ekmeğin kabarmasına izin vermek için üstte 1/2 inç bırakıldığından emin olunmalıdır. Son olarak 40 dakika veya bir kürdan temiz çıkana kadar pişirilmelidir.
Canistel muhallebi
Malzemeler; 3/4 fincan olgun canistel püre, 3 yumurta, 2 1/4 su bardağı süt (haşlanmış), 1/2 su bardağı şeker, 1/4 çay kaşığı tuz, 1 yemek kaşığı misket limonu suyu ve 1 çay kaşığı tarçın. Yapılışı; Yumurtalar hafifçe çırpılır ve şeker, meyve, misket limonu, tuz ve tarçın ilave edilir. Ardından sıcak süt karıştırarak yavaş yavaş eklenir ve tereyağlı muhallebi bardakları dökülür. Yaklaşık 1 inç derinliğinde sıcak su kabına koyulur ve muhallebi yapılana kadar 350º F’de 30-40 dakika pişirilir.
Kaynakça:
https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=23830#null https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?id=102607 https://davesgarden.com/guides/pf/go/99187/ https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Pouteria+campechiana
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu