Cerrahlar Hangi Sebeple Mavi ya da Yeşil Önlük Giyer?

Doktor, laboratuvar gibi hastane ve sağlıkla ilgili kelimeler duyulduğunda ilk akla gelen genellikle beyaz önlüktür. Gerçekten de kliniklerdeki odalarında görev başında olan doktorlar ve laboratuvar çalışanları çoğunlukla beyaz önlük giyer. Acilde görevli olanlar, acil tıp teknisyenleri, bölüm hemşireleri ve diğer hastane personeli hastanenin inisiyatifine ve alınan kararlara göre pembe, bordo, kırmızı gibi farklı renk kıyafet giyebilir. Ancak ameliyathane ve ameliyata girecek doktorlar söz konusu olduğunda karşımıza çıkan renk yeşil ya da mavidir. Doğanın bu iki güzel renginin cerrahların önlüklerinde, ameliyat masalarında, hastanın üzerine örtülen örtülerde görülmesinin bir sebebi olsa gerekir. Niçin beyaz ya da başka bir renk değil de yeşil ya da mavi diye merak edenler için bu yazı aydınlatıcı olacaktır.

Siyahtan Beyaza ve Yeşil Önlüğe Geçiş

19. yüzyılda doktorlar tedavi sırasında günlük kıyafetler giyerlermiş, 19. yüzyılın sonlarında lekelerini belli etmediği için siyah önlük kullanmışlardır. Ancak siyah renk üzerindeki kan lekelerinin kolay fark edilmemesi mikrobik hastalıklara ve bu tabii ki hastalıkların yayılmasına yol açmış. Doktorluk saygın bir meslek haline gelip ilerledikçe günlük kıyafetlerden ve siyahtan vazgeçilmiş, 1900’ lü yılların başında Ernst von Bergmann isimli bir Alman cerrah hastane çalışanlarının tümünün tıpkı laborantlar gibi beyaz önlük giymesine öncülük etmiş, bu sayede profesyonelliğe adım atılmış. O dönemlerde beyaz önlük sterilliği ve otorireyi temsil etmiştir. Hal böyle olsa da beyaz önlük bazı sorunlara neden olmuştur. Ameliyat yapılırken beyaz önlüğün yansıttığı ışık cerrah ve hemşirelerin gözlerinde yorgunluğa sebep olmuş ve ameliyatlarda başarısızlıklar görülmeye başlanmıştır. Gerçekten de devamlı belirli bir noktaya, kanın kırmızısına, odaklanıldığında gözlerde yanılma, bakılan noktaya karşı duyarsızlaşma olabilmektedir. Olumsuzluğu gidermek için değişik renkler denenmiş olsa da 1914 yılında ameliyathane önlük ve diğer kumaş malzemelerinde yeşile daha sonra da mavi renge geçiş yapılmıştır. Bu renkler kanın görülmesine engel olmamakta, acil müdahale gerektiğinde doktorların görüş konusunda sorun yaşamamasını sağlamaktadır.

Renk Skalasında Kırmızı, Yeşil ve Mavi

Ameliyat sırasında doktorlar sürekli kırmızı kan gördükten sonra beyaz bir yere baktığında önceden odaklanılan nesneler lekeler ya da gölgeler şeklinde görülmektedir. Renk skalasında kanın kırmızı renginin zıttı yeşil ve ona yakın olan mavidir. Yeşilin veya mavinin tonlarına bakmak görüşü tazelemekte, gözlerin hassasiyetini artırmakta, göz aldanmasını, kırmızı renge karşı oluşan duyarsızlaşmayı önlemekte, kırmızının farklı tonlarının bile rahat algılanmasını sağlamakta ve ameliyatlarda hata yapılma oranını en aza indirmektedir. Fiziğe göre zıt (kontrast) olan renkler birbirini tamamlar, bakılan nesneye, şekle canlılık katar. Doğada da bunun örnekleri çoktur. Yeşil yapraklar ve dallar arasında kıpkırmızı bir gül, yeşil ağaçların olduğu bir bölgede bir evin kırmızı çatısı bir hayli dikkat çeker.

Yeşil ya da Mavi Doğru Tercihtir

Bilimsel çalışmalar bir rengin algılanmasında o renken daha başka renklerin de etkili olduğunu göstermektedir. Kırmızıya uzunca bir süre bakıldıktan sonra farklı bir yere bakılırsa yeşil bir gölge görülmektedir. Bu biçimde bir gölge ya da lekenin görülmesi kişilerde baş dönmesine, mide bulantısına ve bakılan yöndeki cisimleri kolay algılanamamasına sebep olmaktadır. İnsan hayatı değerlidir. Doktorlar sağlık sorunlarını gidermeye ya da en aza indirmeye, gerektiğinde hayat kurtarmaya çalışır. Bazı ameliyatlar saatlerce sürebilmektedir. Yapılacak küçük bir hata bile hastanın ölümüne neden olabilmektedir. Ameliyat devam ederken neşter ya da başka bir alet alıp verme sırasında kısacık anlarda başını odaklandığı yerden kaldırıp yeşil bir renge çevirdiğinde cerrahların gözü dinlenmekte, optik illüzyondan kurtulmakta, ameliyata sorunsuz devam edilmektedir. Dolayısıyla ameliyat süresince kırmızı rengin karşıtları yani yeşil ya da yeşile yakın mavi renkli önlüklerin giyilmesi, bu renklere sahip örtü ve çarşafların kullanılması iyi ve doğru bir seçimdir.

Renkler Hastaları da Etkiler

Yeşil ve mavi renkler ameliyathane duvarlarında da tercih edilmektedir. Ameliyathane duvarlarında bu renklerden başka bej rengi gibi pastel renkler de kullanılmaktadır. Devamlı ameliyat edilen bölgeye ve kana bakmak durumunda olan ve kırmızı renk gören doktorların gözleri bu şekilde de rahatlar. Doğanın bir rengi olan yeşil hastalar için de huzur, güven verici ve sakinleştiricidir. Aynı şekilde mavi de kanın akışını yavaşlatan ve sakinleştiren bir renktir. Son zamanlarda Danimarka’ daki bir hastanede farklı amaçlara hizmet eden aydınlatma senaryoları ve buna uygun paneller hazırlanmıştır. Bu hastanenin ameliyathanelerinin aydınlatılmasında doymuş renklerin kullanılması cerrahların ve hemşirelerin yorgunluğunun ve dolayısıyla hata payının azaltılmasını amaçlanmaktadır. Ameliyathanelerdeki özel aydınlatma panellerinden ortama verilen yeşil ışık cerrahın yorgunluğunu almakta, mavi ışık ise orada bulunan diğer görevlilerin dikkatini toplamasını sağlamaktadır. Renklerin psikoloji üzerindeki etkisiden hastalar da payını almakta ve ameliyathaneye girdiğinde rahatlatıcı, sıcak bir aydınlanmayla (check-in aydınlatma) karşılanmaktadır. Kullanılan özel seçilmiş renkler hastalarda emniyette oldukları hissini uyandırmakta, ameliyathaneye girerken ve ameliyattan sonra uyanırken daha keyifli ve iyi olmalarını sağlamaktadır.

Kaynakça:

http://www.vikilist.com
http://www.vetadres.com
https://www.bilim-teknoloji.com

Yazar: Müşerref Özdaş