Cinsel saldırı yani bir kişinin vücuduna karşı fiziksel travma, zihinsel yorgunluk, cezai soruşturma stresi, tıbbi bakım gibi sıkıntılı sonuçlar yaratan bir şiddet suçudur. Olay yeri incelemesi sırasında, biyolojik kanıtların belirlenmesi ve kurtarılması son derece önemlidir, çünkü bazen bunlar cinsel teması ve failin kimliğini kanıtlamanın tek yoludur. Testi yapan kişi, belirli teknolojilerin ve tekniklerin yardımıyla, aksi takdirde fark edilmeyecek kanıtlar bulabilmelidir.
Adli tıp laboratuvarları, biyolojik kanıtları sisteme protokollerle tanımlar, amplifikasyona ve DNA dizilemesine dayalı DNA profilleri oluşturmak için moleküler yöntemler kullanır. Yeni nesil sıralayıcıların gelmesinden önce, diğer markörlerin uygulanması tek nükleotid polimorfizmleri (SNP’ler), nükleotidlerin eklenmesi ve silinmesi (INDEL) veya mikrohaplotipler (MH’ler)) külfetli, pahalı ve adli amaçlar için çok bilgilendirici değildi. Ancak, artık bu alanda kullanışlılardır. Yeni nesil dizileme (NGS), mikrobiyota, haberci RNA, epigenetik ve mikroRNA analizi gibi yeni bir uygulamalarla, kişilerin soyları ve fenotiplendirmesi konusunda bilgiler vermektedir. Sonuç olarak, bu tür analizlerden elde edilen ve veri tabanlarında saklanan sonuçlar, cinsel saldırganların belirlenmesi için çok faydalıdır.
Cinsel saldırı, mağdur için tıbbi, psikolojik ilgi gerektiren ve adli soruşturmanın gelişimi başına yüksek mali maliyet oluşturan karmaşık bir suçtur. Soruşturma sırasında, olay mahallindeki biyolojik sıvıların belirlenmesi, toplanması, paketlenmesi ve kanıtların analizi esastır. Çünkü bu aşamadaki hatalar araştırmanın geri kalanını etkiler. Suç mahallinde müdahale protokollerinin kullanılması, suçu açıklığa kavuşturabilecek veri kaybı olasılığını azaltır. Hatta protokolün, delil arama alanının genişletilmesine yönelik kararlar alabilmek için tanıkların veya mağdurların mülakatı ile tamamlanması gerekir. Prosedürlerin standardizasyonu ve kalite kontrolü, tüm personelin bir olay yerini aynı şekilde yönetmesini garanti eder.
Cinsel suçların doğru ve başarılı bir şekilde soruşturulması için üç ana alanda kanıt bulmak gerekir: olay yeri, mağdurlar ve fail. Suçtan sonraki ilk saatlerde delil kurtarma işlemi tamamlanmalıdır. Bu, bazı soruşturma birimlerinde her zaman olmamakla birlikte, araştırmanın başarısı için çok önemlidir. Laboratuvarda kanıtların analizi biyolojik lekelerin makroskopik incelenmesi ile devam eder. Suç laboratuvarları tarafından kullanılan yöntemler varsayımsal tarama testleridir. Bazılarının varlığını kesin olarak tanımlayacak doğrulama testleri vardır. Bu mevcut yöntemlerin çoğunun bir dezavantajı, belirli bir vücut sıvısını tespit etmek için tasarlanmış olmalarıdır. Araştırmacının, mevcut olan sıvıya göre hangi testi gerçekleştireceğine karar vermesi gerekir. Bilinmeyen bir lekeye uygulanabilecek ve vücut sıvılarından herhangi birini belirleyebilecek evrensel bir doğrulama testi geliştirmek gerekir.
Bununla birlikte, 2016’da DNA Analiz Yöntemleri (SWGDAM) Bilimsel Çalışma Grubu, doğrudan DNA’ya cinsel saldırı hedefli test yaklaşımını önermektedir. Laboratuvarlar tarafından uygulanan seroloji testi, modern DNA tipleme kitlerinden daha az hassastır. Bununla birlikte, DNA sadece seroloji testinde pozitif tarama yapan swabları tiplendirmesi, uygun profillerin eksik olma olasılığını sağlar. Sperm hücrelerinin mikroskobik tanımlaması, bazı adli tıp laboratuvarlarında kullanılmaya devam etmektedir. Kanıtın çok az olduğu durumlarda bu tekniğin kullanılması, bu tür kanıtların kaybolmasına yol açmaktadır. Ayrıca, sperm hücresinin tanımlanmasını zorlaştırması nedeniyle tartışmalı olmaya devam etmektedir.
Floresan kontrast teknikleri (FISH ve immüno etiketleme) ve LMD, hücre karışımlarını birden fazla katkıda bulunandan ayırmaya izin verir. Ve DNA kontaminasyonundan bağımsız genetik otozomal profiller üreterek mikroskobik tanımlama sorununu çözer. DNA ekstraksiyon yöntemleri, eser kanıtların kurtarılmasında giderek daha etkili hale gelmektedir. Ancak cinsel saldırılarda yaygın bir senaryo olan karışımın analizinde hala etkisizdir. Sperm hücrelerini izole etmek için kullanılan teknik diferansiyel ekstraksiyondur, ancak her iki hücreyi de ayırmak her zaman mümkün olmadığından, diğer tekniklerin uygulanması gerekir.
PCR tekniğini kullanan otozomal STR analizi, insan tanımlama için yaygın olarak kullanılmaktadır. Bununla birlikte, cinsel suçlarda DNA karışımı sıktır ve kapsamı sınırlıdır. Karışık DNA durumlarında yeni nesil dizilemenin uygulanması, sorunun çözülmesine olanak tanır. Çünkü sıralama alellerin birimlerini oluşturan bazların yapısını gösterebilir. Bu nedenle, bir karışımdaki iki veya üç kişi aynı uzunluğa sahip olsa bile, yeni nesil dizileme (NGS) onları birbirinden ayırabilir. Ayrıca tehlikeye atılmış ve bozulmuş örneklerde cinsel suçlarla yeniden alakalı hale gelebilir.
NGS, artık bir seferde tek bir işaretleyici türüyle sınırlı olmadığı için, insan kimliğinde yeni olanaklar tanır. Çok sayıda bireyin, genomlarının önemli ölçüde sıralanması için analiz edilmesine olanak tanır. Bir analist çok sayıda STR, kimlik, soy ve fenotipik bilgilendirici SNP’leri sıralayabilir. Bununla birlikte, yeni teknolojilere ilişkin kanıtların kabul edilebilirliğinde parametreler oluşturmak gerekir. Fenotipik bilgiyi bir şüpheli için bir arama modeli olarak düşünmek ve onu soyunun bilgileriyle takip etmek etik ve ahlaki açıdan tartışmaya açıktır. Bu alanın geliştirilmesi için yapılması gereken çok iş vardır.
Sonuç olarak, cinsel saldırı soruşturmalarının geliştirilmesindeki sağlam temeller, adli tıp araştırmacısının bilgisi ile desteklenen delillerin incelenmesi, seçilmesi ve ayrımcılığını içerir. İnsanlığın en temel haklarına, yaşama ve özgürlüğe yönelik tehdidin ortasında adaletin korunmasına katkıda bulunmak olan adli bilimlerin amacının gerçekleştirilmesinde hayati bir role sahip olanlar araştırmacılardır.
Kaynakça:
ncjrs.gov/pdffiles1/nij/grants/251036.pdf
bmchealthservres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12913-018-3205-8
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu