Damiana Güney Teksas, Güney Kaliforniya, Meksika, Batı Hint Adaları ve Güney Amerika’ya özgü küçük çiçekli bir çalıdır. Geleneksel olarak, damiana yaprakları, sapları çaylarda, tatlandırıcı likörlerde ve genel sağlığı geliştirmek için bir tonik olarak kullanılmıştır. Bir afrodizyak olarak uzun bir tarihe sahiptir. Azteklerin, Mayaların ve Guaycura’nın damiana’yı sevdiğini öne sürülmektedir. Onlar için bu bitki sadece bir afrodizyak değil aynı zamanda anksiyete, depresyon, sindirim problemleri, adet düzensizlikleri ve yatak ıslatma sorunları için bir çare olarak görülmüştür. Tavsiye edilmese de, bazı kişiler tarafından dinlendirici ve uyarıcı olarak paradoksal olarak tanımlanan yüksek bir seviyeye ulaşmak için damiana içilmektedir.
Potansiyel Aktif Bileşikler
Tüm Damiana’nın bileşenleri henüz tanımlanmadıysa da, en az 35 bileşik keşfedilmiştir. Bu bileşenler arasında şunlar bulunmaktadır:
• Apigenin dahil olmak üzere antioksidan flavonoidler ve fenolikler. Kombinasyonları muhtemelen afrodizyak etkisini taşımaktadır.
• Terpenoidler (sinerjik bileşikler)
• Siyanojenik glikozitler
• Alkaloitler (anti-anksiyete)
• Bitki steroidleri (antienflamatuar)
• Saponinler (antikanser)
• Tanenler (hem besin hem de besin karşıtı)
• Kafein
Aktif bileşikler, yapraklar, gövdeler ve çiçekler gibi bitkinin havaya maruz kalan kısımlarında konsantre olmaktadır. Damiana bitkileri, yetiştirildikleri şartlara bağlı olarak çeşitli miktarlarda uçucu yağlar ve antioksidanlar üretmektedirler.
Damiana’nın Sağlığa Faydaları
Afrodizyak etkileri olabilir: Damiana’nın bilinirliğinde popüler olan kısım, afrodizyak etkisidir. İnsanlar sayısız bitkisel bileşime damiana ekleyerek keyifli, libido geliştirici bir coşku yakalamayı umut etmektedirler. Ancak gerçekte, insanlar üzerine de yapılan çalışmaları tamamen eksiktir. Bu iddiaların tamamen kanıtlanması için mevcut hayvan çalışmalarına başvurulmalıdır.
Farelerde damiana, boşalma sağlayabilen fare sayısını arttırmış ve cinsel olarak yavaşlayan iktidarsız erkek farelerde boşalma sonrası aralığı azaltmıştır. Yapılan bir çalışma damiana’nın sildenafil’e (Viagra) benzer şekilde çalıştığını keşfedilmiştir. Damiana motor becerilerini etkilemez veya diazepam gibi ilaçlar gibi sedasyona neden olmaz. Bu nedenle anksiyete karşıtı etkisi, cinsel performansı arttırmada kullanımında bir avantajdır.
Damiana’nın etkileri kadınlar için de geçerli olabilir. Cinsel istek eksikliği olduğunu bildiren, yaşları 22-73 yaşları arasında değişen 108 kadın üzerinde yapılan klinik bir çalışma da ArginMax’ın etkileri incelenmiştir. ArginMax, damiana, L-arginin,ginseng,ginkgo, multivitaminler ve mineraller içeren bitkisel bir tamamlayıcıdır. Takviye, genel cinsel yaşamdan cinsel arzu ve memnuniyeti arttırmıştır. Çok bileşenli takviyelerdeki damiana etkisini ayırmak neredeyse imkânsızdır. Ve daha fazla çalışma ortaya çıkana kadar, Damiana’nın afrodizyak etkisi üzerindeki iddialar kanıtsız kalacaktır.
Zihinsel ve fiziksel dayanıklılığı artırabilir: Damiana’nın zihinsel veya fiziksel dayanıklılığını arttırmasını destekleyecek çalışmalar yoktur. Bununla birlikte, damiana, dünya çapında en yaygın kullanılan uyarıcı olan kafein içerir. Damiana ve Panax ginseng, bilişsel arttırıcılar olarak kabul edilir. Yapılan bir çalışma, hipokampusu (bellek göbeği) hücre ölümünden koruyarak çalışıp çalışmadıklarını belirlemeye çalışmıştır. Ancak yapılan hayvan çalışmasında da hiçbirinin etkisi olmamıştır.
Kaygıya yardımcı olabilir: Birçok hayvan çalışmasında, damiana, diazepam (Valium) ile kıyaslanabilecek açık bir anti-anksiyete etkisine sahiptir. Motorluk becerilerini halsizliğe neden olacak şekilde olumsuz etkilememiş, organlara zarar vermemiştir. Bu yararın arkasındaki birincil bileşik apigenindir. Potansiyelin üründen ürüne değişebileceğini not etmek önemlidir. Homeopatik ürünler, standart takviyelere kıyasla hiç aktif bileşen içermez veya hiç olmazlar. Anti-anksiyete etkileri üzerine yapılan bir çalışmada, üç farklı homeopatik üreticinin tentürlerini kullanmıştır. Aynı etkiye ulaşmak için gereken dozu çok çeşitli bulmuşlardır.
Damiana özü, farelerde belirgin bir antidepresan etki göstermiştir. Hücre bazlı bir çalışma, çeşitli bitkilerin monoamin oksidaz A’yı (MAOA) inhibe etme kabiliyetine bakılmıştır. Bu enzim, dopamin ve serotonin gibi önemli nörotransmiterleri parçaladığı için ruh hali düzenlemesi için çok önemlidir. Damiana, duygu durum arttırıcı etkilerini açıklayabilen MAOA’yı engelleme konusunda güçlü bir potansiyele sahiptir.
Kilo verdirme potansiyeli: Yapılan klinik bir çalışma, iki farklı amaç ile yerba maté , guarana ve damiana içeren bir ürün test edilmiştir. Kombinasyon midenin boşalmasını ve kilo kaybına neden olup olmadığı kontrol edilmiştir. Çalışmanın ilk bölümünde, kombinasyon yedi sağlıklı gönüllüde midenin boşalmasını geciktirmiştir. İkincisi, 47 kişide 45 gün içinde kilo kaybını 10 ila 12 lb arttırmıştır. 58 kişiden oluşan bir denemede, aynı bitkisel bileşime sahip patentli bir ekstrakt açlığı ve yemek yeme arzusunu büyük ölçüde azaltmıştır. Bununla birlikte, araştırmacılar kilo verme etkisini tespit edememişlerdir.
Baş ağrısını ve diğer ağrıları azaltabilir: Bir halk ilacı olarak, damiana’nın baş ağrısını hafiflettiği, bu yararı destekleyecek çalışmaların olmadığı bildirilmiştir. Bununla birlikte, damiana, doğal ağrı hafifletici gibi görünmektedir.
Kabızlık ve Mide Ağrısı
Bilimsel literatürde kabızlığı giderici damianadan söz edilmez. Fakat Damiana ülser önleyici aktiviteye sahiptir. Yapılan bir hayvan çalışmasında Damiana’da bulunan bileşik Arbutin, mideyi ülsere neden olan kimyasallardan korumuştur.
Kadın Sağlığı Etkisi
Damiana genellikle dişil bir bitki olarak tanımlanır. Akşam çuha çiçeği yağı damiana, ginseng ve arı sütü içeren Leydi 4, 120 kadında yapılan bir çalışmada menopoz semptomlarını anlamlı şekilde iyileştirmiştir. Libido artırma potansiyeli bu faydayı artırabilir. Bazı bitkisel uzmanlar damiana’nın vajinal kuruluğu rahatlattığını ve menopoz sonrası kadınlarda istenmeyen östrojenik etkilere neden olmadan cinsel tatmini arttırdığını iddia etmektedirler. Damiana’nın bu amaç için ağızdan değil vajinal olarak bile uygulanabileceği belirtilmektedir. Ancak bu sağlık faydasını teyit etmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Sonuçta, Damiana’yı denemekte büyük olasılıkla hiçbir zararı yoktur ancak kanıtlara dayanarak çalışıp çalışmadığını söylemek imkânsızdır.
Obezite ve Diyabetle Mücadele Edebilir
Yerba maté, guarana ve damiana bitkisel karışımı, bir hücre çalışmasında yağ birikimini önlemiştir. Bu, hem tip 2 diyabeti olan kişilerde hem obezite ile mücadele hem de metabolik problemlerle ilgili bir deneme de bu sonuç alınmıştır. Ek olarak, damiana, geçici olarak artmış kan şekeri seviyelerine sahip tavşanlarda kan şekeri azalmıştır. Damianadan izole edilen bir bileşik, diyabetik hayvanlarda, hem insülin yapabilen ve yapamayanlarda kan şekerini düşürmüştür. Paralel şekilde tip 2 diyabet hastaları genellikle yeterince insülin yapabilirken tip 1 olanlar ise yapamazlar Bu, bu bitkinin, her iki diyabet tipinde kan şekerini yönetmeye yardımcı olabileceği anlamına gelmektedir. Ancak diğer iki hayvan çalışması da Damiana’nın kan şekerini düşürme yeteneğinden şüphe etmektedir. Çalışmalardan biri, antioksidanlarının, yüksek kan şekeri nedeniyle böbrek hasarını önlediğini ortaya koymuş, bu da diyabet komplikasyonlarını azaltma potansiyelini vurgulamıştır.
Uyarılar ve Sınırlamalar
Damiana hakkında çok fazla çalışma yoktur. Olan çalışmalar ise çoğu hücre bazlı ya da hayvanlar üzerinde olan çalışmalardır. Ek bir komplikasyon olarak, mevcut insan çalışmaları kombinasyon ürünler üzerindedir ve bu da damiana etkilerini belirlemeyi zorlaştırmaktadır.
Damiana Güvenliği ve Yan Etkileri
Damiana tipik dozlarda yan etkilere neden olma eğiliminde değildir. Bununla birlikte, klinik çalışmaların eksikliğinden dolayı güvenliği büyük oranda bilinmemektedir. Damiana ile birlikte diyabetik ilaçlar kan şekeri düşüklüğüne yol açabilir. Diyabetik hastalar damiana almadan önce sağlık uzmanlarıyla konuşmalıdır. Damiana, anti-aromataz etkiye sahip olabilir. Bu, güvenlik verilerinin eksikliği ile birleştiğinde, hamile ve emziren kadınlar için Damiana’yı güvensiz hale getirir. Doğrudan çalışılmamasına rağmen, damianadaki tanenler ve fenolikler demir emilimini azaltabilir. Demir eksikliği olan kişilerde damiana ile özel dikkat gösterilmelidir.
Damiana içerisindeki aktif bileşenlerin konsantrasyonu, formülasyona bağlı olarak değişebilir. En iyi bahis, yüksek kaliteli bir ürün elde etmek ve etiketteki talimatları izlemektir. İnsanın tek başına damiana çalışması olmadığı için, doz önerisi belirlenemez. Hayvan çalışmalarında kullanılan dozajlar, ekstrenin nasıl yapıldığına bağlıdır. Geleneksel dozaj ve takviye etiketlerine bağlı olarak, aşağıdakiler kaba bir dozaj kılavuzu olarak kullanılabilir:
• Çay: Günde üç kereye kadar kurutulmuş yapraklardan bir ila iki çay kaşığı (2-4 g).
• Tentür: 1 ml (~ 20 damla)/güne kadar düşer.
• Yaprak özü: 1,500-1,600 mg, günde 2-3 kez. Daha güçlü ekstreler daha düşük dozaj gerektirir.
Halüsinasyonlar bildirildiği için yüksek damiana dozlarına karşı dikkatli davranılmalıdır. Damiana’da bu etkiyi neyin getirebileceği tam olarak bilinmemektedir. Damiana’nın halüsinojenik etkileri bilimsel olarak doğrulanmamıştır.
Damiana, afrodizyak ve öforik bir bitki olarak oldukça ün kazanmıştır. Ancak damiana tipik dozlarda güvenlidir. Endişeyi azaltabilir ve özellikle diğer bitkilerle birlikte kişiye enerji verebilir. Takviye almaya karar verilirse, düşük dozlarda başlanmalıdır. Özellikle ilaç kullanılıyorsa veya kişinin sağlık sorunları varsa, önce bir tıp uzmanına danışılmalıdır.
Kaynakça:
rxlist.com
indigo-herbs.co.uk
verywellhealth.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu