Kanda ki yüksek kalsiyum seviyeleri olan hiperkalsemi, düşük seviyeler kadar yaygın bir durum değildir.Ancak genellikle ciddi tıbbi durumlara işaret etmektedir. Ayrıca Hiperkalseminin en yaygın nedenleri hiperparatiroidizm ve kanserdir. Hiperkalsemi kanda aşırı kalsiyum seviyeleridir (hiper=yüksek, kalsemi=kanda kalsiyum). Kronik hiperkalsemi, kötü böbrek fonksiyonu, kalp hastalığı, koma ve hatta ölüm gibi çeşitli sağlık riskleri taşımaktadır. Hiperkalsemiye en sık altta yatan bir hastalık neden olmaktadır. Yiyeceklerden ve takviyelerden daha fazla kalsiyum almak, kan seviyesini önemli ölçüde yükseltmemektedir. Kabızlık gibi başka sorunlara neden olabilirken, diğer minerallerin demir ve çinko dâhil emilimini azaltabilmektedir. Ancak kalsiyum vücutta en bol bulunan mineral olduğundan, seviyeleri diyet alımından bağımsız olarak sıkı bir şekilde kontrol edilmektedir.
Belirtileri
Yaygın hiperkalsemi seviyelerinin belirtileri vardır ve bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
• Karın ağrısı
• Bulantı kusma
• Aşırı susuzluk
• Sık idrara çıkma
• Kas ağrıları
• Karışıklık
• Koma
Ayrıca Hipokalsemi tehlikeli olabilir ve kişi listelenen belirtileri yaşarsa acil tıbbi yardım almalıdır.
Kalsiyum Kan Testi
Kalsiyum testi kandaki kalsiyum seviyelerini ölçer. Çoğunlukla, test toplam kalsiyum seviyesini hesaplar ve aşağıdakileri içermektedir:
• Proteinlere bağlı kalsiyum, çoğunlukla albümin yaklaşık % 40
• Fosfat ve sitrat ile komplekslenmiş kalsiyum yaklaşık % 10
• İyonize kalsiyum, ayrıca serbest veya aktif kalsiyum yaklaşık % 50 olarak da bilinmektedir.
Kalsiyum kan testi genellikle rutin bir metabolik panelin parçası olarak yapılmaktadır. Temel metabolik panel (BMP), kan şekeri, kalsiyum ve elektrolitlerin yanı sıra böbrek fonksiyonlarını da kontrol etmektedir. Kapsamlı metabolik paneli (CMP) ayrıca kolesterol, protein seviyeleri ve karaciğer fonksiyonlarını içermektedir. Ayrıca doktor iyonize (serbest) bir kalsiyum testi isteyebilmektedir. İyonize kalsiyum vücudun aktif kalsiyum şeklidir. Kesin yüzde değişebilmesine rağmen, toplam kan kalsiyumunun yaklaşık % 50’si olduğu varsayılmaktadır. İyonize kalsiyum seviyeleri genellikle toplam kan kalsiyum ve albümin seviyelerine göre hesaplanır. İyonize kalsiyum testi çok daha hassastır, ancak özel ekipman gerektirir ve pahalı bir işlemdir.
Yüksek Kalsiyum Seviyeleri
Kan kalsiyum normal aralığı 10.5 mg/dL 8.5’dir. Bu değerler laboratuvardan laboratuvara biraz değişebilmektedir. Hiperkalsemi, 10,5 mg/dL üzerindeki toplam kan kalsiyum olarak tanımlanmaktadır.
• 10.51 – 12 mg/dL hafif hiperkalsemi olarak kabul edilir ve genellikle semptomlara neden olmamaktadır.
• 12 – 13 mg/dL orta derecede hiperkalsemi olarak kabul edilmektedir.
• 13 mg/dL ve üzeri şiddetli hiperkalsemi olarak kabul edilmektedir.
Nedenleri
Hiperkalsemi’nin bazı nedenleri vardır ve bu nedenler aşağıdaki gibidir:
1) Hiperparatiroidizm: Kalsiyum kan seviyeleri çoğunlukla paratiroid hormonu (PTH) tarafından kontrol edilmektedir. Paratiroit bezinde ki hücreler ve tiroin hemen arkasında boyunda bulunan, kalsiyum kan seviyelerinde bir düşüş algıladıklarında PTH salgılamaktadır. PTH, bağırsaklardan ve böbreklerden kalsiyum emilimini artırarak kan kalsiyum seviyesini yükseltir. Ayrıca bu hormon, kemiklerden kalsiyum ve fosfatı harekete geçirir: yani, düşük kalsiyum seviyelerini telafi etmek için kemiklerin mineral içeriğini parçalara ayırarak serbest bırakır. Bu süreç aynı zamanda kemik rezorpsiyonu olarak da bilinmektedir. PTH kalsitriol olan aktif formuna dönüştürülen D vitamini miktarını arttırır ve ayrıca aktif D vitamini bağırsakta kalsiyum emilimini arttırmaktadır.
PTH seviyeleri çok yükselirse, kalsiyum seviyeleri de yükselir. Hiperparatiroidizm veya aşırı aktif paratiroit bezi, hiperkalseminin en sık nedenidir. Bu, bir veya daha fazla paratiroit bezinin iyi huylu veya kanser nedeniyle genişlemesiyle ortaya çıkabilmektedir. Bu durum, kalsiyum seviyeleri çok yüksek olsa bile (10.5 mg/dL’nin üzerinde), birincil doktorlar tarafından sıkça cevapsız kalmaktadır. Yapılan bir çalışmaya göre, vakaların % 58’inde aralık üstü kalsiyum seviyeleri gözden kaçırılmış veya göz ardı edilmiştir. Hem kalsiyum hem de PTH aralığın üzerindeyken bile, vakaların % 28’inde tanı atlanmamıştır. Kadınların semptomlarını görmezden gelmeleri erkeklerden daha olası bir durumdur.
Yapılan başka bir çalışmada ise, hem kalsiyum hem de PTH normal sınırların ötesine yükseldiğinde bile, vakaların % 40’ında hiperparatiroidizm tanısının gözden kaçtığı bulunmuştur. Hiperkalsemi genellikle diüretikler (% 12), kalsiyum takviyeleri (% 12), dehidratasyon (% 5) ve böbrek fonksiyon bozukluğu (% 3) dâhil olmak üzere, hiperparatiroidizm dışındaki diğer nedenlere atfedilmiştir.
2) Kanser: Paratiroit bezinin kanserinin yanı sıra, diğer kanser türleri de PTH’yi taklit eden bir protein salgılayarak hiperkalsemiye neden olabilmektedir. Bunlar arasında akciğer, yumurtalık ve böbrek kanseri bulunur. Kemiklere yayılan ve kemik hücrelerine zarar veren kanser, kandaki kalsiyum seviyelerini aşırı yükseltebilmektedir.
3) Bazı ilaçlar: Bazı ilaçlar hiperkalsemiye neden olmaktadır veya katkıda bulunmaktadır. Bu ilaçlar aşağıdaki gibidir:
• Lityum
• Teofilin
• Yüksek tansiyon tedavisinde kullanılan tiazid diüretikler
• Meme kanseri tedavisinde kullanılan androjenler
• Doğum kontrol haplarında olduğu gibi östrojenler
• Meme kanseri ve hormonal anormallikleri tedavilerinde kullanılan Anti-östrojenler
• Meme kanserine karşı kullanılan Tamoksifen (Nolvadex)
• Tums gibi mide ekşimesi için antasitler
4) Aşırı doz D vitamini: Aşırı doz D vitamini hiperkalsemiye neden olmaktadır ve bu durum hipervitaminozu D olarak bilinmektedir. D vitamini kalsiyum seviyesini artırabilir çünkü bağırsakta emilen kalsiyum miktarını arttırmaktadır. Literatüre göre, bu sadece bunun gerçekleşmesi için en az bir ay boyunca günde 20.000 – 100.000 IU alınırsa meydana gelmektedir ve bu, D vitamini için maksimum güvenli dozu 2-10X’tir (10.000 IU). Bilinmesi gereken, güneşe maruz kalmak tehlikeli derecede yüksek D vitamini veya kalsiyum almaya neden olmamaktadır. Çok fazla güneşe maruz kalınsa bile, güneş ışığı fazla miktarda D vitamini düşürür ve hipervitaminozu önlemektedir. Ayrıca doz aşımı riski, megadozif D vitamini takviyesinden kaynaklanmaktadır.
5) Aşırı doz A vitamini: A vitamini doz aşımı da hiperkalsemiye neden olmaktadır. Bu genellikle yalnızca uzun süre yüksek dozda A vitamini takviyesi alınırsa gerçekleşmektedir. Ne kadar fazla olduğu konusunda aşırı yüksek dozlarda akut zehirlenmelere neden olmaktadır (25.000 IU/kg vücut ağırlığı). Bununla birlikte, kronik toksisite daha incedir; daha uzun bir süre boyunca önerilen günlük ödeneğin (~ 7,000 IU/gün) yaklaşık 10 katı yüksek dozlarda ortaya çıkmaktadır. Takviyeler genellikle zehirlenme neden olmaktadır. Ancak sürekli olarak sığır eti karaciğer gibi A vitamini üzerinde yoğun miktarda yiyecek tüketilmesi de riskli olmaktadır. Bu konuda özellikle hamile kadınlar dikkatli olmalıdır. Yetişkinler için A vitamini BKA’sı 900 mcg RAE’dir.
5) Addison hastalığı: Adrenal yetmezlik olarak da bilinen Addison hastalığı, hiperkalseminin bir başka nedenidir. Bilim adamları hala tam mekanizmayı araştırmaya devam etmektedirler, ancak böbreklerin kalsiyum giderimin de daha az etkili olmaları muhtemel bir durumdur. Aynı zamanda kemiklerden daha fazla kalsiyum salınmaktadır.
6) Hipertiroidi: Aşırı aktif bir tiroit (hipertiroidizm) bazen hiperkalsemiye de neden olabilmektedir ve mekanizma iyi anlaşılmamıştır. Bazı kanıtlar, hipertiroidizm de değişikliklerin meydana geldiğini göstermektedir. Bu değişikler aşağıdaki gibidir:
• Kemiğin PTH’ye artan duyarlılığı
• Artmış interlökin-6 (IL-6) düzeyleri ve duyarlılık
• Adrenal hormonların düzensizliği
Ayrıca bu değişikliklerin sonucu kemiklerden kalsiyum ve fosfatın mobilizasyonunun artmasıdır
7) Sarkoidoz: Hiperkalsemi, vücuttaki çeşitli organlara saldıran inflamatuar bir hastalık olan sarkoidozun bir komplikasyonudur. Sarkoidozda, aktif D vitamini üretimi kontrolden çıkarken paratiroit hormon seviyeleri de arttırılabilir. Bu kalsiyum seviyelerinin yükselmesine neden olmaktadır.
8) Diğer: Yüksek kalsiyum seviyeleri bazı rahatsızlıklara neden olmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Tüberküloz
• Böbrek hastalığı
• HIV/AIDS
• Dehidrasyon
• Uzun süre yatalak kalma (immobilizasyon)
9) Çok fazla kalsiyum tüketmek: Belirtildiği gibi, bu nadir fakat mümkün bir durumdur. 
Süt, bikarbonat veya antasitler gibi alkali maddelerle birlikte günde 4-60 g yüksek dozlarda kalsiyum karbonat alan kişilerde bildirilmiştir. Sistem boğulmuş hale gelir ve kalsiyumu yeterince hızlı salgılayamaz. Bu fenomen süt-alkali sendromu olarak bilmektedir.
Kalsiyum için tolere edilebilir üst giriş seviyeleri (UL’ler) aşılmaması gereken maksimum günlük kalsiyum seviyeleri belirlenmiştir. Bu, besinlerin yanı sıra takviyeleri de içeren kalsiyum içermektedir. Bu seviyeyi kısa bir süre için aşmak herhangi bir soruna yol açması muhtemel değildir, ancak uzun süre uygulamak güvensizdir. Aşılmaması gereken maksimum günlük seviyeler aşağıdaki gibidir:
0-6 ay 1.000 mg 1.000 mg
7-12 ay 1.500 mg 1.500 mg
1-8 yıl 2.500 mg 1.500 mg
9-18 yıl 3.000 mg 3.000 mg 3.000 mg 3.000 mg
19-50 yıl 2.500 mg 2.500 mg 2.500 mg 2.500 mg
+51 yıl 2.000 mg 2.000 mg
Yeterli Magnezyum Almanın Önemi
Magnezyum, kandaki kalsiyum seviyelerini düzenlemek için gereklidir. Aynı zamanda D vitamini üretiminde ve aktivasyonunda yardımcı bir faktördür. Kalsiyumun magnezyum’a oranı önemlidir ve çoğu kişi kalsiyumla karşılaştırıldığında yeterli magnezyum elde etmemektedir. Kanıt, optimal oranın 2:1 olduğunu, bunun da magnezyumdan iki kat daha fazla kalsiyum alınması gerektiği anlamına gelmektedir. Bu arada, bundan daha fazlasını elde etmek örneğin, magnezyumdan 4 kat daha fazla kalsiyum sayısız kronik hastalıkla ilişkilendirilmiştir. Modern yaşam tarzının dengeyi kalsiyum lehine değiştirdiği ortaya çıkmıştır. Her iki mineralde de doğru miktarda kişi kendi için dikkatli ve dengeli bir diyet oluşturması son derece önemlidir. Alternatif olarak, magnezyum ile de takviye edilmektedir.
Kedi ve Köpeklerde Hiperkalsemi
Ayrıca köpekler ve kediler, insanlarla aynı nedenlerden dolayı hiperkalsemi olabilmektedir. Köpek ve kedilerde sık görülen hiperkalsemi semptomları vardır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Aşırı susuzluk
• Sık idrara çıkma
• Anoreksi
• Letarji
Kişi kedisinin veya köpeğinin hiperkalsemisi olduğundan şüpheleniyorsa, en kısa zamanda bir veterinere götürmelidir.
Hiperkalsemi Tedavisi
Kronik veya şiddetli hiperkalsemi her zaman doktor tarafından tedavi edilmelidir. Kişinin kaçırmak istemediği ciddi altta yatan tıbbi durumları olabilir. Kişinin hafif veya geçici hiperkalsemisi varsa, atabileceği birkaç adım vardır. Birincisi her şeyden önce, mide ekşimesi için reçetesiz satılan ilaçlar (örneğin Tums) dâhil olmak üzere kalsiyum içeren takviyeleri kullanmaktan kaçınmalıdır. Ayrıca D vitamini takviyesi almayı da bırakmalıdır. İkincisi, kalsiyum oranı yüksek yiyecekleri azaltmalıdır. Bunlar süt ürünleri, soya peyniri, 
güçlendirilmiş tahıllar ve yeşil yapraklı sebzelerdir. Bunların yerine düşük kalsiyumlu gıdaları tüketmelidir. Bazı düşük kalsiyumlu gıda seçenekleri arasında zeytinyağı, dayanıklı nişasta, pirinç, elma, domates, patlıcan, çilek ve kuşkonmaz vardır. Yüksek kan kalsiyum seviyeleri genellikle altta yatan bir hastalıktan kaynaklanmaktadır. En yaygın iki neden, aşırı aktif paratiroit bezi ve kanserdir. Doktor, gerekirse diğer belirteçlerle birlikte bir kalsiyum kan testi yaparak seviyeleri belirler. Bazı ilaçlar, yüksek A vitamini ve D vitamini alımının yanı sıra, hiperkalsemiye de neden olmaktadır.
Çok fazla kalsiyum tüketiminin kan seviyesini yükseltmesi pek mümkün değildir. Bununla birlikte, yüksek kalsiyum ve magnezyum düşük diyetler kronik hastalık riskini artırmaktadır. Kişi yiyecek ya da takviyelerden yeterince magnezyum aldığından emin olmalıdır. Ayrıca kan kalsiyumu yüksekse, tıbbi yardım almalıdır. Bol su içmeli, kalsiyum içeren ve D vitamini takviyesi almayı bırakmalı ve diyetine kalsiyumdan düşük besinler eklemelidir.
Kaynakça:
labtestanalyzer.com
hormone.org
chemocare.com
ncbi.nlm.nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu