Kısaltılmış şekliyle “DVT” denilen derin ven trombozu, bacakların veya pelvik bölgenin büyük damarlarında bir kan pıhtısı veya trombüs oluşumuyla ortaya çıkar. Bazı DVT’ler ağrısız olabilir, bazıları ise oldukça acı vericidir. Hızlı tanı ve tedavi ile DVT’lerin çoğu hayatı tehdit edici olmaz. Bununla birlikte görünmeyen “derin damarlarda” oluşan kan pıhtısı hayatı tehdit edicidir. Büyük, derin damarlarda oluşan bir pıhtının serbest kalması ve damar içinde dolaşma olasılığı daha yüksektir. Buna emboli denir. Bir 
emboli bacaklardan veya pelvik bölgelerden geçerken bir akciğer arterine yerleşirse durum hemen teşhis edilip tedavi edilmezse, potansiyel olarak ölümcül bir durum olan “pulmoner emboli” veya PE oluşur.
DVT Belirtileri
DVT’li hastaların yaklaşık yarısı tanınabilir belirtilere sahip değildir. En sık görülen belirti baldır kaslarındaki bacak ağrısı ve hassasiyettir. Ayrıca bacakta şişlik veya bir bacağın renginin mor veya maviye dönüşmesi de gözlenebilir. Bu işaret ve belirtiler aniden ortaya çıkabilir veya kısa bir zaman içinde gelişebilir. Bu belirtilerden biri gözlemlenirse derhal bir doktora başvurulmalıdır. Oluşan pıhtı kopar ve akciğerlere gider, pulmoner (akciğer) emboliye neden olursa belirtiler daha farklı olur. Pulmoner emboli (PE)’nin belirtileri göğüs ağrısı, nefes darlığı, hızlı nabız veya öksürük şeklindedir. Ayrıca hastada endişe hissi, terleme veya bayılma görülebilir. Bu belirtiler sadece PE’ye özgü değildir, zatürree, kalp krizi ve diğer tıbbi rahatsızlıklarla da ortaya çıkabilir. Bütün bunlar her zaman acil tıbbi müdahale gerektiren kritik belirtilerdir.
DVT’nin En Yaygın İşaret ve Belirtileri
Aşağıdaki belirtiler yavaş veya aniden gelişebilir ve herhangi biri fark edilirse hemen hastaneye gidilmelidir.
*Bir uzuvdaki ani şişlik
*Ağrı veya hassasiyet
*Dokunulduğunda cildin sıcak hissedilmesi
*Derinin hemen altındaki damarlarda dolgunluk
*Renk değişikliği (mavi, kırmızı veya çok soluk)
Pulmoner Embolinin Yaygın Belirtileri
PE ölümcül olabilir. Aşağıdaki belirti veya bulgular yaşanırsa PE’den şüphe edilmeli derhal tıbbi yardım istenmelidir.
*Nefes darlığı
*Ani göğüs ağrısı
*Endişe hissi
*Ani kolaps
*Öksürük
*Terleme
*Kanlı balgam (kan tükürme)
Derin ven trombozu ve pulmoner emboli belirtileri kişilere ve olaylara göre değişebilir. Bazı kişiler ayrıca baş dönmesi, sırt ağrısı veya hırıltı gibi nadir belirtilerle karşılaşılabilir.
Nasıl Teşhis Edilir?
Yakınmaları DVT’yi düşündüren hastalara tanı koyabilmek için venografi, kompresyon ulrtasonografisi, MR, BT gibi görüntüleme araçları kullanılır. 
Bu yöntemler basit, ağrısızdır, güvenli ve yaygın bir şekilde kullanılır. Yeni bir pıhtılaşma belirtisi olan “D-dimer” ölçümü için özel bir kan testi de mevcuttur. Bu test negatif ise DVT ekarte edilir. Pulmoner emboli teşhisi için de farklı testler yapılmaktadır.
DVT Nedenleri
DVT’ye, genellikle altta yatan iki veya üç temel koşulun bir birleşimi neden olur.
*Derin venlerde yavaş kan akışı
*Kanının hızlı bir şekilde pıhtılaşma eğilimi
*Venlerin iç duvarında tahriş, iltihaplanma veya yaralanma
Anormal pıhtılaşma sürecini ortaya çıkarabilen çeşitli sebepler vardır. Bunlar sürekli yatmak zorunda kalınması (inme veya kalp krizi gibi nedenlerden dolayı ya da cerrahi bir operasyon sonrası), hava ya da kara yoluyla yolculuk sırasında uzun süre yürümeden, hareketsiz kalınmasıdır. Ebeveyn ya da kardeşleri daha önce kan pıhtılaşması yaşamış olan kişilerde benzer öyküler yaşanabilir. Aktif kanserli kişilerde veya kanın pıhtılaşmasına neden olabilecek kanser tedavisi görenlerde de ortaya çıkabilir.
Özellikle kalçasından ve dizinden ortopedik ameliyat geçiren veya uzun süreli yatak istirahati gerektiren bir cerrahi işlem geçirenlerin kanı pıhtılaşmaya yatkındır. Bir bacak veni (toplardamarı) büyük bir kaza 
sebebiyle veya tıbbi prosedürle yaralanırsa tahriş veya iltihap oluşur. Konjestif kalp yetmezliği, şiddetli obezite, kronik solunum yetmezliği, sigara içme öyküsü, varisli damarlar, hamilelik ve östrojen tedavisi gibi mekanizmalar DVT riskini artırır. Risk altında olabileceğinden endişe duyanlar zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna gitmelidir.
DVT Tedavisi
Hem DVT hem de PE kan inceltici ilaçlarla tedavi edilir. Tedavide asıl amaç akciğer embolisi oluşumunu önlemektir. Antikoagülan (kan inceltici) adı verilen ilaçlar kanın pıhtılaşma yeteneğini azaltır, pıhtının büyümesini önler. İlaç kullanımı ayrıca yeni pıhtıların oluşmasını da önler ancak hâlihazırda oluşmuş olan pıhtıları parçalamaz. Vücudun doğal sistemleri pıhtıyı değişik derecelerde çözmeye yardımcı olur.
Antikoagülan tedavi, pıhtıların oluşmasını önlemeye yardımcı olur ve pulmoner emboli riskini azaltır. Bu tedavi intravenöz olarak veya daha sık olarak subkutan enjeksiyonla verilebilen heparinden, ardından oral olarak verilen ve ayaktan tedavi bazında sürdürülebilen warfarin’den oluşur.
Sağlık hizmeti verenler ayrıca pıhtıları çözen bir intravenöz ajan kullanarak tromboliz önerebilir. Bu prosedürle bir kateter pıhtı içinden geçirilir ve pıhtı çözen ilaçlardan biri enjekte edilir. Pıhtı çözücü, derin ven trombozlu alana çok sayıda küçük delik bulunan bir kateterden yavaşça enjekte edilir. Bazen yumuşatılmış pıhtı küçük bir vakumla emilir. Pıhtı 
gittikten sonra, daralmış veni açmak için balon anjiyoplasti veya stentleme gerekir ancak bu yalnızca pelvik bölgede bulunan iliak damarlarda yaygındır. Bu yaklaşımla hastanın mevcut pıhtısı çözülürken yeni kan pıhtısı oluşumunu önlemek için antikoagülan ilaçlara (heparin) ihtiyacı olacaktır.
Pıhtı gidermek için geçerli nedenleri olan ancak pıhtı çözen ilaçların kullanılamadığı birkaç hastada pıhtının kasıktan küçük bir kesi ile çıkarılması önerilir. Her iki yaklaşım da pıhtıyı gidermek ve venöz sistemi normale döndürmek için kullanılır ancak ek risk ve masraf içerir. Bu nedenle uygun damar uzmanları tarafından uygulanır. Her iki teknikle pıhtının alınması genellikle daha ciddi ilişkili bir hastalığın bulunmadığı durumlarda, sadece bacak venlerinde büyük pıhtıları olan hastalara uygulanır.
Bazen şişlikleri tedavi etmek ve DVT nedeniyle oluşacak ven hasarından kaynaklanan cilt değişikliklerini önlemek için hastalardan reçeteli bir çorap giymeleri (varis çorabı) istenir. Deri değişiklikleri dermatit, cilt renginin değişmesi, nedbe ve ülserlerdir. Bu duruma “post-trombotik sendrom” 
denir. Uzun varis çorapları venlerin ve bacakların şişmesini, dolayısıyla DVT’yi önler.
DVT Önlemek İçin İpuçları
*Uzun süre oturmayın
*Bir süre oturmanız gerekiyorsa bacaklarınızı yükseltin
*Dört saatten fazla uçaktaysanız ayağa kalkın ve koridorlarda yürüyün, ayağınızı yukarı ve aşağı hareket ettirin, sigara kullanmayın
*Uçuyorsanız bol miktarda alkolsüz içecek için
*Su içmeyi ihmal etmeyin, günde altı bardak su için
*Uzun uçak yolculukları için ilaç ihtiyacı veya dereceli elastik basınç çorapları konusunda doktorunuzla konuşun
*Varisli damarlarınız varsa (özelikle hamile iseniz) destek çorabı kullanın
*Bacakların veya belin etrafını daraltan, baskı yapan giysiler (elastik bantlar ve jartiyerler) giymeyin, rahat kıyafetler tercih edin
Kaynakça:
https://vascularcures.org
http://thd.org.tr
Yazar: Müşerref Özdaş