Alkol bazlı el dezenfektanının kullanımı basit, kullanışlı ve genellikle bulunması kolaydır. El dezenfektanlarını kullanırken, faydalarından maksimum düzeyde yararlanmak için doğru bir şekilde kullanılması gerekir. Hatta bu konu günümüzde yaşanılan kovid-19 salgını sebebiyle hayati önem taşıyan bir olgu haline gelmiştir. Bu ürünün doğru kullanımı yanında ne zaman kullanılacağını bilmek de aynı derecede önemli bir durumdur. El dezenfektanı mikropları öldürmeye yardımcı olabilir, ancak tüm mikroplar üzerinde etkili değildir ve ellerde olabilecek bazı maddeler için de etkili olmayabilir. Bu yazıda dezenfektan kullanımında dikkat edilmesi gerekenler hakkında bilgiler bulunmaktadır.
Dezenfektan Etkili midir?
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinin laboratuvar çalışmaları,% 60 etanol ve% 70 izopropanolden yapılan alkol bazlı el dezenfektanlarının COVID-19 ile genetik olarak ilişkili virüsleri etkisiz hale getirebildiğini göstermektedir. CDC, ellerinizi mümkün olduğunca sık sık (ve her zaman eller gözle görülür şekilde kirlendiğinde) sabun ve suyla temizlenmesini önerir. El dezenfektanı buna ek olarak veya yıkama seçeneği olmadığında kullanılabilir. Dezenfektanın kullanılması gereken yerler şu şekilde sıralanabilir:
• Sabun ve suyla yıkanamazsın
• Yıkadıktan sonra ek koruma yapmak için
• Sabun ve suyla yıkama yerine
• Eller gözle görülür şekilde kirlendiğinde
• Ellerde kimyasallar atıklar varsa
Dezenfektan Nasıl İşlev Görür?
Dezenfektanlar ilk çıktığında, faydaları, dezavantajları ve ne kadar faydalı olduğu konusunda çok az araştırma vardı, fakat bu durum günümüzde değişmiştir. Daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir, ancak bilim adamları her zaman daha fazlasını öğrenmek için sürekli araştırmalar yapmaya devam etmektedir. Özellikle günümüzde bu çok aktif bir çalışma alanıdır. El dezenfektanlarındaki aktif bileşen, izopropil alkol (tuvalet ispirtosu), benzer bir alkol formu (etanol veya n-propanol) veya bunların bir kombinasyonudur. Alkollerin, koruyucu dış protein katmanlarını çözerek ve metabolizmalarını bozarak mikropları öldürdüğü uzun zamandır bilinmektedir.
CDC’ye göre araştırmalar, el dezenfektanının mikropları ellerden sabun ve suyla yıkamak kadar etkili bir şekilde öldürdüğünü göstermektedir. Özellikle ellerde gözle görülür şekilde kirli veya yağlı değilse bu etkisi daha yüksektir. Ayrıca potansiyel olarak zararlı kimyasalları temizlemek için yeterli değillerdir. El dezenfektanları ayrıca bazı yaygın mikropları öldürmez. Bu mikroplardan bazıları şunlardır:
• Cryptosporidium
• Clostridium difficile
• Nörovirüs
Dezenfaktının Bakteri ve Virüs Koruması
ABD Gıda ve İlaç Dairesine (FDA) göre bazı el dezenfektanları salmonella, gibi virüslerde tam etkili olmadığını açıklamıştır. Bununla birlikte, araştırmalar alkol bazlı el dezenfektanlarının bu mikropların bazılarını öldürmede etkili olabileceğini öne sürmektedirler. (Öyle bile olsa, onları yapan şirketler bu kullanımlar için henüz FDA onayı almamış ve bu amaçla herhangi bir iddiayı yasadışı hale getirmiştir.) Sağladığı faydalar ile ilgili yapılan araştırmalardan bazılarının sonuçları şu şekildedir:
• Hastane kaynaklı enfeksiyonlar üzerine 2019 yılında yapılan bir araştırma, dezenfektanların sağlık çalışanlarına el hijyenini iyileştirmeleri için hızlı, kolay ve kullanışlı bir yol sağlayarak MRSA ve diğer enfeksiyonların yayılmasını yavaşlatmaya yardımcı olabileceğini göstermektedir.
• 2015 yılında yayınlanan araştırma, alkol bazlı dezenfektanların salmonella ve E. coli popülasyonlarını azaltabildiği sonucuna varılmıştır.
• Japonya’da bir grip salgınına yanıt olarak yoğun el dezenfektanı kullanımı, kısa vadeli norovirüs oranlarını düşürmüş olabilir.
• İlkokullarda yapılan bir çalışmada, el dezenfektanları hastalık nedeniyle devamsızlığı% 26 azaltmıştır. Ve oldukça bulaşıcı influenza A virüsünden doğrulanmış hastalık vakalarını % 52 azaltmıştır. Bununla birlikte, influenza B virüsüne karşı daha az etkili olduğu tespit edilmiştir.
• Gündüz bakım merkezleri üzerine 2018 yılında yapılan bir araştırma, merkez el dezenfektanları ve eğitimli personel, çocuklar ve ebeveynleri doğru kullanımları konusunda tanıttığında genel hastalık nedeniyle kaçırılan günlerde bir düşüş olduğu tespit edilmiştir.
Ancak, araştırmanın tamamının kesin olmadığını hatırlamak önemlidir. Aslında, uzun vadeli sağlık hizmetleri tesisleri üzerine yapılan bir araştırma, çalışanların sabun ve su yerine dezenfektanları tercih etmelerinin norovirüs salgınlarına katkıda bulunmuş olabileceğini öne sürmüştür. Dahası, bu sonuçlardan bazılarının nüansları kafa karıştırıcı olabilir. Örneğin, 2019’da yayınlanan bir araştırma, etanol bazlı bir el dezenfektanının, virüsle kısa süreli temas olduğunda norovirüs enfeksiyon riskini % 85 azalttığını belirtmektedir. Bununla birlikte, bir yolcu gemisinde veya uzun süreli bakım tesisinde bulabileceği gibi yüksek kontaminasyon koşullarında, dezenfektan hiçbir şekilde koruma sağlamadığı tespit edilmiştir.
Dezenfektan Nasıl Olmalıdır?
CDC, en az % 60 alkol içeren dezenfektanları önermektedir. Çoğu ürün % 60 ile % 95 arasında içerir, ancak yüzdelerin ne kadar yüksek olursa o kadar etkili olacağını varsayılmamalıdır. En yüksek verimlilikte fayda sağlayabilmesi için bu ürünlerin ayrıca bir miktar su içermesi gerekmektedir. Piyasadaki bazı ürünler elleri sterilize ettiğini iddia etmektedir ve bu ürünler incelendiğinde çok az alkol veya hiç alkol içermediği görülmektedir. Bu ürünler muhtemelen yeterli koruma sağlamayacaktır.
Dezenfektan Nasıl Kullanılır?
Kullanılan el dezenfektanının işe yaraması için birkaç faktöre dikkat edilmelidir. Bu faydalar, hangi ürünü kullandığına ilave olarak şu özelliklere dikkat edilmelidir:
• Ne kadar kullanılıyor
• Uygun teknikle kullanılıyor mu?
• İstikrarlı olarak kullanılıyor mu?
El dezenfektanı kullanımının uygun olabileceği bazı durumlar arasında, toplu taşıma araçları kullanıldığında, el sıkışıldığında veya bir hayvana dokunulduğunda, bir alışveriş arabasına dokunduktan sonra gibi alanlar gelebilir. El dezenfektanını kullanırken şu üç adım uygulanmalıdır:
• Üretici talimatlarında önerilen miktar bir elin avucuna alınır
• Eller birbirine sürülerek ovuşturulur ve parmakların arasını da içerecek şekilde tüm ele sürülür.
• Dezenfektanla ovma işlemi ancak cilt kuruduktan sonra bırakılmalıdır.
Alkol bazlı el dezenfektanı jelini küçük çocukların erişemeyeceği yerlerde tutmaya özen gösterilmelidir, çünkü yutulması çok tehlikeli olabilir. Yüksek alkol içeriği, küçük bir çocuk için hatta ölümcül bile olabilir.
Dezenfektan Ne Zaman Kullanılmamalıdır?
El dezenfektanı şu durumlarda sabun ve su yerine kullanılmamalıdır:
• Yıkama yapılacak ortam varsa dezenfektan kullanılmamalıdır
• Eller yağlı veya gözle görülür şekilde kirli ise
• Ellerde kimyasallar varsa
• El dezenfektanı tarafından öldürülmeyen bulaşıcı ajanlara maruz kalmış olunduğunda şüpheleniliyorsa
• Yüksek enfeksiyon durumunda
Bir hastalığın tedavisinden daha da önemli olan bir konu vardır o da o hastalığa yakalanmamaktır. Bunu için önerilen hijyen talimatlarına uyulmalıdır. Kişi kendini veya ailesinin sağlıklı olmasını istiyorsa, tuvaleti kullandıktan veya yemek hazırladıktan sonra ellerinizi temizlemek özellikle önemlidir. Ellerin 20 saniye boyunca ılık su ve sabunla kuvvetli bir şekilde yıkanması el hijyeni için en etkili çözümdür. Fakat yıkama imkanı olmayan durumlarda, toplu taşıma, market aracı, alışveriş merkezi gibi alanlarda dezenfektan su ve sabundan sonra etkili bir hijyen aracıdır. Hatta bazı kişiler su ve sabun ile yıkadıktan sonra bile kullanmayı tercih edebilir. Kullanılacak ürünün belirlenen sağlık kriterlerine uyması ve doğru şekilde kullanılmadı da ayrıca etkisini artıracak durumdur.
Kaynakça:
http://solutionsdesignedforhealthcare.com/solutions/products/disinfectants/how-select-right-disinfectant
https://ohsonline.com/Articles/2014/08/01/Proper-Use-of-Disinfectants.aspx
https://www.cleanlink.com/cleanlinkminute/details.aspx?id=24073
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu