Son yıllarda, bilim adamları potansiyel olarak kan basıncını düşüren ilaçlar sınıfı olan ACE inhibitörleri gibi çalışan çok sayıda doğal bileşik bulmuşlardır, ancak araştırma hala tam olarak gelişmemiştir. Ön araştırma, ACE inhibitörleri olarak işlev görebilecek farklı doğal maddeler tanımlanmıştır, ancak bu, kan basıncını düşürmede etkili oldukları anlamına gelmemektedir. Sağlık üzerindeki etkilerini araştırmak için daha fazla araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Araştırmalar, lisinopril ve diğer bazı kan basıncını düşüren ilaçların çalıştığı gibi anjiyotensin dönüştürücü enzimi (ACE) inhibe etme konusunda ümit veren doğal bileşikleri sürekli olarak araştırılmaktadır. 6.000’e yakın giriş içeren potansiyel doğal ACE inhibe edici bileşiklerin bir veritabanı bulunmaktadır. Bu bileşikler, balık, mantar, süt ürünleri, et ve bitkiler gibi çok çeşitli kaynaklardan gelmektedir. Mesele şu ki, bu doğal bileşiklerin çoğu insanlarda değil, hayvanlarda incelenmemiştir ve bu nedenle herhangi bir sağlık durumu için önerilememektedir. Klinik çalışmalarda en iyi çalışılan doğal alternatifleri içermektedir. Çalışmaların çoğu kan basıncı üzerindeki etkilerine odaklanmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir.
1) Sarımsak
Hücreler ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, sarımsağın lisinopril’e benzer bir ACE inhibitörü olarak hareket edebileceğini düşündürmektedir. Aynı zamanda sarımsak antioksidan, antienflamatuar olarak işlev görmektedir ve hepsi kalp sağlığına yardımcı olabilecek nitrik oksidi artırmaktadır. 7 klinik çalışmanın yakın tarihli bir derlemesinde sarımsağın kan basıncı üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Sarımsağın ortalama olarak hem sistolik kan basıncını (SBP – üst sayı) hem de diyastolik kan basıncını (DBP – alt sayı) yaklaşık 7 puan azalttığı bulmuşlardır. Kan basıncını düşürmenin yanı sıra, araştırmalar ek kalp koruyucu dâhil olmak üzere etkileri ortaya çıkarmıştır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Enflamasyonu azaltmak
• Arteriyel sertliğin arttırılması
• Kolesterolün düşürülmesi
• Arterlerde plak birikmesini önlenmesi (ateroskleroz)
Ayrıca pişmiş sarımsak, yararlı bileşikleri inaktif hale getirmektedir ve bu çiğ sarımsağın daha güçlü olduğu anlamına gelmektedir. Bununla birlikte sarımsak türü de önemli olmaktadır. Yaşlı siyah sarımsak, taze, çiğ sarımsakla karşılaştırıldığında daha güçlü antioksidan etkilere sahiptir. Öte yandan, yaşlı siyah sarımsak daha düşük antienflamatuar, anti-kan pıhtılaşması ve bağışıklık etkilerine sahiptir.
2) Peynir Altı Suyu Proteini
Peynir altı suyu peynir yapım sürecinin bir yan ürünüdür. Protein, vitamin ve mineral karışımı içermektedir. Genellikle vücut geliştirme takviyesi olarak kullanılan peynir altı suyu proteini kalp sağlığını da iyileştirmektedir. Peynir altı suyu içindeki çeşitli proteinler ACE inhibe edici özellikler göstermiştir. 38 kişilik küçük bir klinik araştırmaya dayanarak SBP’yi ~ 4 puan ve DBP’yi 2,5 puan azaltmaktadır. Diğer çalışmalar da benzer kan basıncını düşürücü etkileri bulunmuştur. Bunun üzerine, 9 klinik çalışmanın gözden geçirilmesi, peynir altı suyu proteininin aşırı kilolu ve obez hastalar üzerindeki etkisi incelenmiştir. Hepsi kalp hastalığı için risk faktörleri olan vücut ağırlığı, kolesterol ve kan basıncında iyileşmeler bulunmuştur.
3) Kazein
Peynir altı suyu proteine benzer şekilde kazein, peynir üretiminin bir yan ürünüdür. Kazein proteinler ve besinler açısından da zengindir, ancak içinde bulunan amino asitler peynir altı suyundan farklıdır. Araştırma kazein içinde ACE’yi bloke edebilen birçok peptidi tanımlamıştır. Bir derlemede kazein kullanılan 30 farklı klinik çalışma incelenmiştir. Ortalama olarak SBP’yi 3 puan, DBP’yi 1,5 puan düşürmüştür. Bu etki Japon bireylerde daha güçlü ve Avrupalılarda daha zayıftır. Başka bir çalışma, kalsiyum kazeinatın (kazein içindeki bileşiklerden biri) yemekten sonra trigliseritleri hafifçe azalttığı bulunmuştur.
4) Piknogenol
Piknogenol, Fransız deniz çamı kabuğunun özlerinden yapılan bir ekin markasıdır. % 65-75 prosiyanidin, antioksidan ve antienflamatuar etkileri olan bileşikler içermektedir. ACE inhibisyonu dâhil olmak üzere birkaç farklı şekilde çalışmaktadır. Aynı zamanda kan damarlarının gevşemesine yardımcı olan nitrik oksidi arttırmaktadır. 9 klinik çalışmanın büyük bir derlemesi, Piknogenol ‘ün kan basıncı üzerindeki etkisini analiz etmişlerdir. Ortalama olarak, hem SBP hem de DBP’yi (alt ve üst sayı) yaklaşık 3 puan azalmıştır. Bu etki, 12 haftadan uzun süre takviye alanlarda daha da fazladır. Bu çalışmaların birçoğunun ekin üreticisi tarafından desteklendiğini belirtmek önemlidir, bu nedenle bu çalışmalarda yanlılık potansiyeli vardır.
55 kişilik bir başka küçük çalışmada, Piknogenol ‘ün lisinopril’e benzer bir ACE inhibitörü olan ramipril ile birlikte etkileri incelenmiştir. Bu kombinasyonun kan basıncını sadece ramiprilden daha iyi düşürdüğü bulunmuştur. Ayrıca kombinasyon böbrek akışını ve fonksiyonunu da iyileştirmiştir. Ayrıca Piknojenol, kan basıncını düşüren ilaç olan nifedipinin neden olduğu şişmeyi (ödemi) azaltmaktadır. Bu etki kan damarlarını yaralanmaya karşı korumaktadır ve hastaların ilaçlarının dozajını azaltmalarına yardımcı olmaktadır.
5) Nar
Nar meyvesinin potansiyel kalp koruyucu etkileri de dâhil olmak üzere birçok şaşırtıcı sağlık yararı bulunmaktadır. Narın kabuğu ve suyu, lisinopril gibi ACE aktivitesini bloke etmektedir. Bir derleme 8 klinik çalışmayı analiz etmiştir ve nar suyunun SBP’yi 5 puan ve DBP’yi 2 puan azalttığını bulmuştur. Nar çekirdeği yağı içindeki bir bileşik olan pikik asit, kan damarlarında (ateroskleroz) plak birikimini de önlemektedir. 50 kişiyle yapılan küçük bir çalışma, nar çekirdeği yağının trigliserit düzeylerini düşürebileceğini göstermiştir.
Yukarıdaki gıdalar ve maddeler tıbbi tedavinin yerini almamaktadır. Bu gıdaları önemli miktarda almak, kişi kendi başına yapmaması gereken ilaçlarının dozajının ayarlanmasını gerektirmektedir. Günlük rutininde büyük değişiklikler yapmadan önce doktoruyla görüşmelidir.
Kaynakça:
researchgate.net
scielo.br
bhf.org.uk
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu