Doğum yaralanmaları genellikle doğum sırasında fiziksel hasar veya hastalıktan kaynaklanmaktadır ve bebekleri aylar, yıllar ve hatta tüm yaşamları boyunca zihinsel özürlü veya fiziksel olarak engelli bırakabilmektedir. Tedaviler doğum yaralanmalarının uzun vadeli sağlık etkilerini yönetilebilmektedir ve yaşam kalitesini artırabilmektedir. Doktorlar ve tıbbi personel bu yaralanmaları önlemekle yükümlüdür, eğer yapmazlarsa tıbbi olarak ihmal edilebilmektedirler.
Doğum Yaralanması Tanısı
Bazı doğum yaralanmaları doğumdan hemen sonra teşhis edilebilirken, bazıları bebek birkaç ay veya yaşına kadar teşhis edilmeye bilmektedir. Ebeveynler ve doktorlar doğum yaralanmasından ancak çocuğun önemli gelişimsel kilometre taşlarını kaçırmasından şüphelene bilmektedirler. Bir bebeğin doğumdan hemen sonra mı yoksa birkaç yıl yolda mı teşhis edileceği, teşhis testleri doğum yaralanmasının nedenini açıklamaya yardımcı olabilmektedir.
Doğum Yaralanması İstatistikleri
USA Today’e göre, Birleşik Devletler doğum yapmak için gelişmiş ülkeler arasında en tehlikeli ülkedir daha sonra bu doğum yaralanması riski getirmektedir. Bazı önemli doğum yaralanması istatistikleri bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Nationwide Çocuk Hastanesi, kırık bir köprücük kemiğinin en yaygın doğum yaralanması türü olduğunu bildirmektedir.
• New York Üniversitesi (NYU) Winthrop Hastanesi’nde doktorlar tarafından yayınlanan 2019 raporuna göre, fiziksel doğum yaralanma oranları ABD’de düşüş göstermektedir.
• Stanford Çocuk Sağlığı’na göre, erken doğan veya yüksek doğum ağırlıklı bebeklerin doğum yaralanma riski daha yüksektir.
• Düşük gelirli veya tıbbi bakım hizmetlerine sınırlı erişimi olan kırsal topluluklarda doğan çocuklar daha yüksek doğum yaralanması riskine sahip olabilmektedirler.
Doğum Kusurlarında Tanısal Test
Doğum yaralanmasını teşhis edilmesi için doktorların vücudun hangi bölümlerinin etkilendiğini ve nedenini incelemek için bir dizi test yapabilmektedirler. Doğum test yaralanmalarını teşhis etmek için bazı testler kullanılabilmektedir ve bunlar aşağıdaki gibidir:
Apgar Skoru
Bir bebek doğduğunda, doktorlar bebeğin yaşamsal belirtilerini ölçmek için bir Apgar testi yapılmaktadır. Test beş faktöre bakmaktadır, bu kalp atış hızı, kas tonusu, refleksler, nefes, cilt tonu bakmaktadır ve her birine puan vermektedir, daha sonra puan değeri toplanmaktadır. Yüksek Apgar skoru, bebeğin sağlık durumunun iyi olduğu anlamına gelmektedir.
HIE Tanısı için beyin görüntüleme
Hipoksik iskemik ensefalopatiyi (HIE) teşhis etmek için doktorlar beyin hasarını kontrol etmek için bir MRI kullanmaktadırlar. Bir elektroensefalogram (beynin elektriksel aktivitesinin bir kaydı) nöbetleri ve anormal beyin fonksiyonlarını aramak için de kullanılabilmektedir.
Göbek kordonu kan gazı analizi
Göbek kordonu, hem oksijen açısından zengin kan hem de karbondioksit gibi atık ürünler içeren kan damarları içermektedir. Doğum sırasında göbek kordonu kan gazını analiz ederek, bebeğin doğum sırasında HIE veya diğer sağlık sorunlarından muzdarip olup olmadığını gösterebilmektedir. Bir tanı konulduktan sonra, doktorlar ameliyat gibi acil tedavi veya devam eden tedaviler gibi atılacak sonraki adımları önerebilmektedir.
Doğum yaralanması prognozu
Doğum yaralanması prognozu, doğum yaralanmasının alacağı beklenen ilerlemedir. Bir doktor bu prognozu teşhisleriyle sağlamaktadır. Semptomlar ve doğum yaralanmalarının ciddiyeti büyük ölçüde değişebilmektedir, bu nedenle prognoz çocuğun özel yaralanmalarının derecesine bağlıdır. Örneğin, yeni doğan sarılık veya Erb felci ile doğan çocuklar genellikle tamamen iyileşmektedir. Öte yandan, serebral palsi ve omurilik yaralanmaları kalıcı bozulmaya neden olmaktadır ve ömür boyu tıbbi tedavi gerektirmektedir. Bir prognoz çocuğun spesifik doğum hasarına bağlı olduğundan, ailelerin doktorlarıyla düzenli temas halinde olmaları önemlidir. Bu şekilde, çocuklarının tıbbi tedaviye nasıl tepki verdiğine bağlı olarak daha doğru bir prognoz alabilmektedirler.
Doğum yaralanması ömrü beklentisi
Bir prognoz gibi, ortalama yaşam beklentisi doğum yaralanmasının tipine ve şiddetine bağlıdır ve bebek yaş aldıkça iyileşebilmekte veya kötüleşebilmektedir. Bazı çocuklar ilk yaşam beklentilerini karşılayabilmektedir. Buna iyi bir örnek serebral palsi olan bir sağlık koçu olan Steph Hammerman’dır. Doktorlar başlangıçta ailesine asla yürümeyeceğini, okumaya, yazmaya veya konuşmayacağını söylemişlerdir. Steph tanısını aşmış, koltuk değneği ile yürümeyi ve bir Master derecesi kazanmayı öğrenmeye devam etmiştir. Aileler, yüksek kaliteli tıbbi tedavi aldıklarından emin olarak çocuklarının yaşam beklentilerini artırabilmektedirler. Doğum yaralanmaları tedavi edilemese bile, tıbbi tedaviler semptomları yönetmeye yardımcı olabilmekte ve bazı durumlarda kötüleşmesini önleyebilmektedir.
Doğum Yaralanması Tedavisi
Tıbbi tedaviler bebeğin doğum yaralanmasından ve bununla ilişkili semptomlardan kurtulmasına veya yönetmesine yardımcı olabilmektedir. Hangi doğum yaralanması tedavilerinin en iyi işe yarayacağını belirlemek için, aileler uygun tedavileri önerebilecek pediatrik uzmanlarla görüşmelidir. Dikkate değer doğum yaralanması tedavileri bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• İlaçlar
• İş terapisi
• Fizik Tedavi
• Konuşma terapisi
• Ameliyat
Yaralanmaya bağlı olarak, bebeğin sadece belirli bir süre tedaviye ihtiyaç duyabilmekte veya hayatının geri kalanında günlük bakıma ihtiyaç duyabilmektedir.
Doğum Kusurları ve Yaralanmasıyla Yaşamam
Doğum yaralanmaları ilk başta korkutucu gelse de, doktorlar ve terapistler çocukların tam ve aktif yaşam sürmelerine yardımcı olmak için ebeveynlerle birlikte çalışabilmektedirler. Örneğin, fizyoterapistler, kas bozukluğu olan çocukların aile üyelerine, evde öğrenilen terapinin becerilerini güçlendirmek için nasıl egzersiz yapılacağını öğretmektedirler. Ayrıca doktorlar yemek yeme veya yutma güçlüğü çeken bir çocuk için bir beslenme planı önerebilmektedir. Tekerlekli sandalye veya konuşma yardımı gibi uyarlanabilir ekipmanlar, çocukların fiziksel aktivitelere katılmalarına ve daha etkili iletişim kurmalarına yardımcı olabilmektedir. Uzun vadeli bir plan geliştirerek, tıbbi uzmanlar ve ebeveynler, ciddi bir doğum yaralanmasına rağmen çocukların sağlıklı ve mutlu kalmasına yardımcı olabilmektedir.
Doğum Kusurlarını ve Yaralanmalarını Önleme
Doğum yaralanmalarını tamamen önlemenin bir yolu olmasa da, riskleri azaltmak için bazı adımlar atılabilmektedir. Doğum yaralanmaları riskini azaltmak için ebeveynlerin yapabilecekleri bazı uygulamalar vardır bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kendileri ve fetüsler için düzenli kontroller düzenmek
• Doktorlarına genetik tarih gibi olası risk faktörlerini sormak
• Diyabet gibi mevcut sağlık sorunlarını yönetmek
• Bebek doğmadan önce olabildiğince fiziksel olarak sağlıklı kalmaya çalışmak
Bu faktörlerin dışında, doğum yaralanması riskini azaltmanın harika bir yolu, güvenilir ve deneyimli bir tıbbi ekiple çalışmaktır. Tıp uzmanları anneleri ve fetusları doğum yaralanmaları açısından izleyebilmektedir ve bunları önlemek için çalışmaktadırlar. Bebeğin doğum yaralanmasından kurtulma olasılığı bebeğin yaralanma derecesine bağlıdır. Çocuklar hafif doğum yaralanmalarından kurtulurken, ciddi beyin ve omurilik hasarı onları kalıcı olarak devre dışı bırakabilmektedir. Zihinsel engel, bir kişinin kendi kendine uygun düşünme, iletişim kurma ve bakım yeteneğini etkileyen her türlü bozukluktur. Doğum yaralanmaları bebeğin beynini etkileyebileceğinden, yaşamın ilerleyen dönemlerinde zihinsel engelleri olabilmektedir. Engelliler Özel Olimpiyatlar organizasyonuna göre, ABD’de 6,5 milyon insanın zihinsel bir engeli bulunmaktadır.
Tıbbi İhmalin Neden Olduğu Doğum Yaralanmaları
Birçok ebeveyn, çocuklarının doğum yaralanmalarının önlenip önlenemeyeceğini merak etmektedirler ve bebeklerine verilen zarardan dolayı kendilerini suçlamamaktadırlar. Herhangi bir nedenle tıbbi ihmal doğum yaralanması oluşmuş ve doktor önlenebilir tıbbi hata iken önleyememişse hastada zarar oluşabilir. Tıbbi ihmalin yaygın örnekleri bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Annenin veya fetüsün ciddi bir hastalığa yakalanması
• Hamilelik sırasında yanlış ilaç verilmesi
• Çocuk doğurmak için çok fazla güç kullanmak
Kaynakça:
https://www.abclawcenters.com/practice-areas/types-of-birth-injuries/
https://www.birthinjuryguide.org/birth-injury/types/birth-trauma/
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu