Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Endokrinoloji Nedir?

0 813

Endokrinoloji, tıpın hormonlarla ilgili hastalıkları inceleyen alanıdır. Bir endokrinolog, hormon problemlerini ve bunlardan kaynaklanan komplikasyonları teşhis ve tedavi eder. Hormonlar metabolizmayı, solunumu, büyümeyi, üremeyi, duyusal algıyı ve hareketi düzenler. Hormon dengesizlikleri, çok çeşitli tıbbi durumların altında yatan nedendir. Endokrinoloji, hem hormonlara hem de onları üreten birçok bez ve dokuya odaklanır.

Endokrin Sistemi Nedir?

İnsan endokrin sistemi, birçok farklı işlevi kontrol etmek için hormonları serbest bırakan bir dizi bezden oluşur. Hormonlar salgı bezleri tarafından salgılandığında kan dolaşımına katılırlar ve vücudun tüm organ ve dokularına taşınırlar.

Adrenal Bezleri

Endokrinoloji hormonlara tıbbi bir odaklanma anlamına gelir. Hormonlar vücudu şekillendirir ve sistemlerini çalıştırır. Böbrek üstü veya böbrek üstü bezleri böbreklerin üstünde bulunur. İki bölgeye ayrılır, sağ bez üçgen şeklindedir ve sol bez ise hilal şeklindedir.
Adrenal bezleri şunları salgılar:
•Kortikosteroidler, stres tepkilerine katılan steroidler, bağışıklık sistemi, iltihaplanma ve daha fazlası
•Strese karşısında katekolaminler olan epinefrin ve norepinefrin ve gibi
•Böbrek fonksiyonunu etkileyen aldosteron
•Androjenler veya testosteron dâhil olmak üzere erkek seks hormonları.
•Hem erkeklerde hem de kadınlarda androjen vardır, ancak erkeklerde androjen daha yüksek seviyelerdedir. Androjenler, yüz kılı ve daha derin bir ses gibi, erkeklerle ilişkili özelliklerin gelişimini kontrol eder.

Hipotalamus

Hipotalamus, talamusun altında ve beyin sapının hemen üstünde bulunur. Bu bez, solunum, kalp atış hızı, iştah, uyku, sıcaklık ve sirkadiyen döngüleri veya günlük ritimler dâhil, istemsiz vücut fonksiyonlarını aktive eder ve kontrol eder. Hipotalamus, sinir sistemini, ekli hipofiz bezi yoluyla endokrin sistemine bağlar.

Yumurtalıklar ve Testisler

Yumurtalıklar kadınlarda uterusun her iki yanında bulunur. Östrojen ve progesteron hormonlarını salgılarlar. Bu hormonlar cinsel gelişimi, doğurganlığı ve adet görmeyi destekler. Testisler skrotumda, erkeklerde penisin altında bulunur. Genel olarak testosteron olmak üzere androjen salgılarlar. Androjenler cinsel gelişimi, ergenliği, yüz kılı, cinsel davranışı, libido, erektil fonksiyonu ve sperm hücrelerinin oluşumunu kontrol eder.

Pankreas

Karın bölgesinde bulunan pankreas hem endokrin bezdir hem de sindirim organıdır. Pankreasın salgıladığı hormonlar şunlardır;
İnsülin: Vücuttaki karbonhidrat ve yağ metabolizması için önemlidir
Somatostatin: Sinir sistemi ve endokrin fonksiyonlarını düzenler ve büyüme hormonu, gastrin ve insülin gibi çeşitli hormonların salgılanmasını kontrol eder.
•Glukagon: Çok düşük olduklarında kan şekeri seviyesini yükselten bir peptid hormonudur.
Pankreas polipeptidi: Bu, pankreas tarafından üretilen maddelerin salgılanmasının kontrolüne yardımcı olur.
•Pankreasta sorun varsa diyabet ve sindirim sorunları ortaya çıkabilir.

Paratiroid Bezleri

Endokrinoloji Nedir?Boyunda bulunan bu küçük endokrin bezleri kandaki kalsiyum ve fosfatı düzenleyen paratiroid hormonu üretir. Kaslar ve sinirler ancak bu kimyasallar doğru seviyelerde olduğunda güvenli ve etkili bir şekilde çalışabilir.

Pineal Bez

Bu, beynin derinliklerinde bulunan küçük bir endokrin bezidir. Melatonini salgılar, vücudun uyku düzenini ve ılımlı üreme hormonu seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olur.

Hipofiz Bezi

Beyin tabanında hipotalamusa bağlı bir endokrin bezidir. Bazen ana endokrin ana bezi olarak da adlandırılır, çünkü büyüme ve diğer vücut fonksiyonlarının yanı sıra diğer bezlerin fonksiyonlarını düzenleyen hormonları salgılar. Ön hipofiz, cinsel gelişimi, tiroit fonksiyonunu, büyümeyi, cilt pigmentasyonunu ve adrenokortikal fonksiyonu etkileyen hormonları salgılar.
Eğer ön hipofiz yetersizse, çocukluk çağında kısa bir büyümeye ve diğer endokrin bezlerinde yetersizliğe neden olabilir. Posterior veya arka hipofiz, böbrekleri suyu yeniden emmeye teşvik eden rahim ve antidiüretik hormonun (ADH) kasılmalarını artıran bir hormon olan oksitosini salgılar.

Timüs Bezi

Timus, göğüs kemiğinin veya sternumun altında bulunan bir endokrin bezidir. Bir tür immün hücre olan T lenfositleri, erken yaşlarda timus bezinde olgunlaşır ve çoğalır. Ayrıca ergenlikten sonra, bez küçülür. Timus bezi, vücudu hastalık ve enfeksiyonlara karşı koruyan bağışıklık sisteminde rol oynar.

Tiroid Bezi

Boynundaki adem elması’nın hemen altında yer alan kelebek şeklinde bir bez olan tiroit, kan basıncını, vücut ısısını, kalp atış hızını, metabolizmayı ve vücudun diğer hormonlara nasıl tepki vereceğini düzenlemede kilit rol oynayan hormonları üretir. Tiroit bezi hormonları oluşturmak için iyot kullanır. Ürettiği iki ana hormon tiroksin ve triiyodotironindir. Aynı zamanda kemikleri güçlendirmeye yardımcı olan ve kalsiyum metabolizmasını düzenleyen kalsitonin üretir.

Hastalıklar

Hormon dengesizliği, genetik veya çevresel faktörlerden kaynaklanabilir. Bazı bebekler yavaş büyüme gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilecek hormonal problemlerle doğarlar. Plastik gıda kaplarında kullanılan pestisitler, kurşun ve ftalatlar gibi endokrin bozucu kimyasallar bazen hormonal sorunlara neden olabilir. Üç geniş endokrin bozukluğu grubu vardır, bunlar aşağıdaki gibidir:
•Bir bez hormonlarını yeterince üretmediğinde bu endokrin bezi hiposekresyonu olarak bilinir.
•Bir salgı bezi, aşırı salgı olarak da adlandırılan hormonlarının çok fazlasını üretir.
•Endokrin bezlerinde tümör geliştiği durumlarda endokrin bozukluğu olabilir. Bu kötü huylu veya kanserli olabileceği gibi iyi huylu veya kanserli de olabilir.

Endokrin Bozukluğu Durumunda Neler Olur?

Endokrinoloji Nedir?Endokrin hormonunun çok fazla veya çok az salgılanması durumunda neler olabileceğine dair bazı örnekler aşağıdaki gibidir.

Böbreküstü Bezi

•Aşırı duyarlılık aşırı sinirlilik, terleme, tansiyon yükselmesi ve Cushing hastalığına neden olabilir
•Hiposekresyon, Addison hastalığına, Mineralocorticoid eksikliğine, kilo kaybına, enerji kaybına ve anemiye yol açabilir.
Pankreas
•Aşırı salgı hiperinsülinizme, çok fazla insülin kan şekeri düşüklüğüne yol açabilir
•Hiposekresyon bir tip diyabete neden olabilir.

Paratiroid Bezi

•Aşırı salgı üriner sistemdeki taşların yanı sıra kolayca kırılan kırılgan kemiklere yol açabilir
•Hiposekresyon, plazmadaki düşük kalsiyum seviyelerinin neden olduğu istemsiz kas kasılmalarına veya tetanyuma neden olabilir.

Tiroid Bezi

•Hipertiroidi en sık Graves hastalığından kaynaklanır. Hızlandırılmış metabolizma, terleme, aritmi veya düzensiz kalp atışı, kilo kaybı ve sinirliliğe yol açabilir.
•Hipotiroidi yorgunluk, kilo alımı, depresyon, anormal kemik gelişimi, gelişimsel gecikme ve bodur büyümeye yol açabilir.

Hipofiz Bezi

•Aşırı salgı devasalığa veya aşırı büyümeye neden olabilir
•Hiposekresyon yavaş kemik büyümesine ve kısa boylanmaya neden olabilir.

Timüs Bezi

•Aşırı salgı algılanan tehditlere aşırı tepki veren aşırı aktif bir bağışıklık sistemine neden olabilir. Bu otoimmün bir hastalıkla sonuçlanabilir.
•Hiposekresyon, vücudun enfeksiyonla mücadele edemediği, virüslere, bakterilere ve diğer patojenlere kolaylıkla bulaştığı zayıf bir bağışıklık sistemine yol açabilir.

Endokrinolog Nedir?

Doktor tıbbi bir durumun altta yatan nedeninin hormon üretimi ile ilgili olduğundan şüpheleniyorsa, hastayı endokrinoloji konusunda uzmanlaşmış bir doktor olan bir endokrinologa yönlendirebilir. Doktorlar, bezleri ve hormonları etkileyen hastalıkları teşhis etmek ve yönetmek için eğitilmiştir. Bir endokrinolog, vücudun sistemleri içindeki hormon dengesini geri kazanmayı amaçlar. Endokrinologlar genellikle aşağıdaki koşulları tedavi eder:
•Şeker hastalığı
•Osteoporoz
•Menopoz
•Metabolik bozukluklar
•Tiroit hastalıkları
•Aşırı veya yetersiz hormon üretimi
•Bazı kanser türlerini
•Boy kısalığını
•Kısırlık

Bir Endokrinolog Ziyareti

Bir endokrinolog, hormon dengesizlikleri ve problemleriyle ilgili çeşitli koşulların tanı ve tedavisinde uzmanlaşmıştır. İlk ziyaret sırasında, doktor tanıya ulaşmak için hastaya bir dizi soru soracaktır. Bu sorulardan bazıları şu şekildedir:
•Mevcut ilaçlar kullanıp kullanılmadığını
•Aile öyküsünde hormonal problemlerin olup olmadığını
•Alerjiler dahil diğer tıbbi durumları
•Yeme alışkanlıklarını
Endokrinoloji Nedir?Ziyaretten önce mevcut semptomların listelenmesine yardımcı olabilir. Endokrinolog, ilişkili görünmeyen veya gereksiz görünen belirtiler hakkında soru sorabilir. Bunun nedeni, hormon seviyelerinin vücuttaki o kadar çok farklı sistemi etkilemesidir ki bir bezdeki sadece küçük değişiklikler bezlerin kendi bölgelerinin uzağında vücudun bazı kısımlarını etkileyebilir.
Hastanın kalp atış hızını ve kan basıncını kontrol ederler ve cilt, saç, diş ve ağız durumlarına bakarlar. Kan ve idrar örnekleri alınabilir. Teşhisten sonra, endokrinolog bir tedavi planı önerecektir. Bu, altta yatan hangi hastalığın belirtilere neden olduğuna bağlı olacaktır.
Kısaca; hormonlar vücuttaki fonksiyonları etkiler ve hormonlarda ki bir dengesizlik çok çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Bir aile doktoru, bir hormon probleminin bir sağlık probleminin altında yatan sebep olduğundan şüpheleniyorsa, hastayı endokrinologlara yönlendirebilir.

Kaynakça:
• hormone.org
• ncbi.nlm.nih.gov

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku