Fruktoz, vücudun enerji ihtiyacını karşılamak için kullandığı bir monosakkarittir (basit şeker). Glisemik indeksi düşük olup kandaki şeker düzeyini aşırı derecede arttırmadığı için, ilk başlarda sakkarozun yerine geçebilecek iyi bir şeker olarak düşünülmüştür. Ancak fruktozun özellikleri zaman içerisinde daha fazla aydınlatılınca bu algı değişmiştir.
Fruktoz iyi mi kötü mü?
Pekmez ve bal gibi faydalı olarak bildiğimiz ve bu yönüyle tükettiğimiz gıdalarda ve meyve ve sebzelerin büyük birçoğunda fruktoz doğal olarak bulunan bir şeker türüdür. Bu ürünlerde doğal olarak bulunan fruktoz aşırı miktarlarda alınmaması halinde zararlı değildir hatta vücudun glikozu işlemesi süreçlerine katkıda bulunur. Ancak aşırı miktarlarda tüketilmesi vücudun işleyebileceği kapasitenin üzerine çıkar. Bu nedenle tüketilen miktar çok önemlidir ve kontrol altında tutulmalıdır.
Çok fazla fruktoz tüketilirse ne olur?
Tükettiğimiz karbonhidratların birçoğu glikoz zincirlerinden oluşmaktadır. Glikoz kana karıştığı zaman vücut bunu düzenlemek için insülin hormonu salgılar. Diğer taraftan da fruktoz karaciğerde işlenmektedir. Basitçe bu durumu özetlersek: Aşırı miktarda fruktoz karaciğere geldiği zaman, karaciğer vücudun şeker olarak kullanabilmesi için bu fruktozu yeterince hızlı işleyemez. Bunun yerine fruktozdan yağ oluşumuna başlayarak bunu trigliserit formunda kana karıştırır.
Bu durum neden kötüdür?
Bu durum en az aşağıdaki üç temel konu üzerinde potansiyel risk taşır.
– Kandaki yüksek trigliseritler kalp krizi riskini arttırmaktadır.
– Fruktoz vücut içersindeki gezintisi esnasında iştah sinyal sistemine de uğramaktadır. Bu nedenle iştah-düzenleyici hormonlar işlevini düzgün bir şekilde göremez. Fruktozun yüksek kilo ile ilişkilendirilmesinin nedenlerinden biri de bu durumdur.
– Aşırı fruktoz insülin direncini azaltarak 2. tip diyabete neden olabilir. Ancak bu etki genellikle gazlı içeceklerdeki fruktozun vücuda alınması ile gözlenmiş olup nedeni gazlı içeceklerdeki diğer kimyasallarla fruktozun reaksiyonunun sonucu olduğu düşünülmektedir.
Temel Fruktoz kaynakları nelerdir?
Birçok meyve ve sebzede vücuda alınmasında herhangi bir problem oluşturmayacak düzeyde fruktoz şekeri bulunmaktadır. Asıl problem yaratacak gıdalar, son dönemde teknolojide kaydedilen ilerlemenin gıda sektörüne de büyük ölçüde el atmasıdır. Çünkü piyasada diğer şekerlere oranla çok daha ucuza bulunabilen mısır şuruplarının çok büyük bir bölümünün, henüz nasıl etkiler yaratacağı tam olarak kestirilemeyen GDO’lu yani genetiği değiştirilmiş ürünlerden elde edilmesidir. Üstelik bu tarz şuruplar gıda katkı maddesi veya tatlandırıcı olarak günlük tükettiğimiz ürünlerin birçoğuna girmiş ve kullanımı her geçen gün daha da artmıştır.
Mısır şuruplarında bulunan fruktoz, diğer gıdalarda doğal olarak bulunan fruktozdan farklı mı?
Bu sorunun cevabı aslında teknik olarak neyden üretilirse üretilsin (şeker kamışı, mısır şurubu, şeker pancarı, çilek, soğan veya domates vb.) Fruktozun vücutta göstereceği etki aynıdır. Ancak bunlardan alınan miktarlar arasında büyük farklılıklar bulunmaktadır. Örneğin bir bardak doğranmış domates sadece 2.5 gram civarında fruktoz bulundururken, gazlı içeceklerde bu miktar yaklaşık 10 kat artmaktadır.
Hangi gıdalar yüksek fruktoz ve diğer şekerleri içermektedir?
Günümüzde neredeyse tüm paketlenmiş gıdalara farklı formlarda şeker katkısı yapılmaktadır ve bunların neredeyse tümü fruktozdur. Konserve bir ürün aldığınızda, ürün etiketindeki içindekiler kısmına bakarak bunu test edebilirsiniz. Özellikle kültürümüzde şifalı olarak da tabir edilen bal yüksek şeker içeriği olan gıdalardan biridir. 100 gram doğal balda yaklaşık 30 gram fruktoz ve bir o kadar da glikoz bulunur. Çam ballarında bu oran % 25 oranında daha azdır.
Meyve suyu konsantreleri (özellikle elma, vişne, armut vb.) ve pekmez de yüksek şeker içeriğine sahip olup; içerdikleri fruktoz ve diğer şekerlerin miktarları türe göre değişiklik göstermektedir. Ancak bu ürünlerin hepsinde sahtecilik oranı yüksektir ve dışarıdan katılan şuruplar ürünlerdeki fruktoz miktarlarını arttırmaktadır.
Kaynakça:
http://lowcarbdiets.about.com/od/nutrition/a/fructosedangers.htm
Yazar:Nihat Keleş
insulin direncinin artmasi tip 2 diyabete sebep olmuyor mu?