Gece gölgesi sebzeleri, Latince adı Solanaceae olan bitki ailesine aittir. Bu sebzeler patates, domates, biber ve patlıcan gibi yüksek lektin seviyelerine sahip, yaygın tüketilen sebzelerdir. Birçoğu zengin besin kaynaklarıdır ve çeşitli kültürler için temel gıda görevi görmektedirler. Bununla birlikte, bazı uzmanlar bazı insan grupları için patlıcangilleri tüketmeyi kesinlikle yasaklamanın daha iyi olabileceğine inanmaktadır. Çünkü bu sebzelerde bulunan zararlı maddelerin iltihaplı bağırsak hastalığına ve diğer otoimmün hastalıklara katkıda bulunabileceğini iddia edilmektedir. Bu yazıda gece gölgesi sebzelerinin ne olduğu ve sağlık üzerine etkileri üzerine bilgiler bulunmaktadır.
Gece Gölgesi Sebzeleri Nedir?
Gece gölgesi sebzeleri, Solanaceae familyasına ait çiçekli bitkilerin yenilebilir kısımlarıdır. Nighthades(Gece gölgesi) isminin kökeni belirsizdir, ancak karanlık ve mistik geçmişleriyle ilgili olabilir. Bazı gece gölgelerinin daha önce narkotik ve halüsinojen olarak kullanıldığı bildirilmektedir ve yüksk lektin seviyelerine sahiptirler. Gece gölgesi ailesi 2.000’den fazla bitki türü içerir, ancak bunların çok azı aslında yemek olarak tüketilmektedir. Belladonna gibi bazıları zehirlidir. Bununla birlikte, patlıcangiller, yüzlerce yıldır birçok toplumun temel gıdası olan sebzeleri de içermektedir. En sık tüketilen patlıcangillerden bazıları şunlardır:
• Patlıcan
• Biberler
• Patates
• Tütün
• Küçük domates
• Domates
Bu sebzelerden kırmızı biber, ezilmiş kırmızı biber, kırmızı biber tozu ve kırmızı biber dahil olmak üzere birçok bitki ve baharat da elde edilir. Siyah ve beyaz biber, patlıcangiller familyasından olmayan karabiberlerden elde edilir. Ek olarak, çeşitli çeşniler ve diğer yaygın gıda maddeleri, acı sos, ketçap, marinara sosu ve salsa gibi malzemeler olarak patlıcangiller içermektedir. Genelde sebze olarak adlandırılsalar da, domates, patlıcan ve biber gibi birçok patlıcan botanik olarak meyveler olarak kabul edilirler.
Gece Gölgesi Sebzeleri Besin Değerleri Zengin midir?
Birçok sağlık uzmanı, yüksek besin yoğunluğu nedeniyle sizi patlıcangiller yemeye teşvik etmektedir. Bu, daha az kalori ile çok fazla besin barındırdıkları anlamına gelir. Besin değerlerini belirtmek gerekirse şu şekilde tanımlanabilir:
• Domates: Domates A ve C vitamini bakımından zengin bir kaynağıdır. Ayrıca likopen adı verilen bir antioksidan içermektedir. Bu besinler, iltihap belirtilerini azaltabilir ve birkaç kronik hastalık riskini azaltabilir.
• Biber: Biber, demir emilimini artırmaya yardımcı olmak da dahil olmak üzere birçok sağlık yararı sağlayabilen inanılmaz miktarda C vitamini içermektedir.
• Acı biberler: Acı biberler, bibere ısıveren kapsaisin içerir. Kapsaisin tozu ile takviye etmenin mide ekşimesi semptomlarını hafifletmeye yardımcı olduğu ve kalori alımını azaltmaya yardımcı olarak kilo verme çabalarına fayda sağlayabileceği bulunmuştur
• Patlıcan: Patlıcan, 2,5 gram lif ihtiva eden( fincan başına) zengin lif 
kaynağıdır. Bu önemli besin, bağırsak hareketlerinin dengelenmesinde yardımcı olmaktadır ve ayrıca kalp hastalığı riskini azaltabilmektedir.
• Patates: Kabuğu üzerinde patates, makul miktarda potasyum, B6 vitamini ve manganez içermektedir. Bununla birlikte, çoğu abur cuburun aksine, patates nişastalı bir sebzedir. Küçük bir patates yaklaşık 30 gram karbonhidrat içermektedir. Şeker hastası veya kan şekerini düşürmek isteyen bazı kişilerin çok fazla patates yemekten kaçınmaları gerekebilir.
Gece Gölgesi Sebzeleri Otoimmün Hastalıklar Açısından Zararlı mıdır?
Patlıcangiller zengin bir besin kaynağı olmasına rağmen, birçok insan zararlı olduklarını ve bundan kaçınılması gerektiğini iddia etmektedir. Bu iddiaların çoğunun, alkaloidler adı verilen patlıcangiller içinde bulunan bir grup madde etrafında döndüğü görülmektedir. Alkaloidler, tipik olarak patlıcangillerin yapraklarında ve saplarında bulunan nitrojen içeren maddelerdir. Genellikle çok acıdırlar ve doğal bir böcek kovucu olarak işlev görürler. Ancak bu bitkilerin yenilebilir kısımları da bazı alkaloidler içermektedir. Sonuç olarak, otoimmün hastalıkları olan birçok insan, sağlık sorunlarına katkıda bulunduklarına inanarak patlıcangilleri diyetlerinden çıkarmaktadırlar. Bununla birlikte, araştırmalar henüz patlıcangillerdeki sebzelerin otoimmün hastalıklara katkıda bulunduğu yönünde bir kanıt bulamamışlardır.
Gece Gölgesi Sebzeleri ve Enflamatuar Bağırsak Hastalığı
İnflamatuar bağırsak hastalığı (IBD), sindirim sistemi iltihabı ile karakterize bir grup otoimmün hastalıktır. Örnekler Crohn hastalığı ve ülseratif kolittir. IBD’li kişilerde, bağırsağın koruyucu astarı düzgün çalışmaz ve bakteri ve diğer zararlı maddelerin kan dolaşımına girmesine izin vermektedir. Bu bazen artan bağırsak geçirgenliği veya sızdıran bağırsak olarak adlandırılmaktadır. Bu olduğunda, vücudun bağışıklık sistemi zararlı maddelere saldırarak bağırsakta daha fazla iltihaplanmaya, ağrıya, ishal ve emilim bozukluğu gibi birçok olumsuz gastrointestinal semptomlara yol açmaktadır.
Bununla ilgili araştırmalar sınırlı olsa da, hayvanlarda yapılan birkaç çalışma, patlıcangillerdeki alkaloidlerin IBD’li kişilerin bağırsak zarını daha da kötüleştirebileceğini göstermektedir. IBD’li fareler üzerinde yapılan iki ayrı çalışmada, patateslerdeki alkaloidlerin bağırsak geçirgenliğini olumsuz etkilediği ve bağırsak iltihabını arttırdığı bulunmuştur. Bu çalışmalardaki alkaloidlerin normal bir porsiyonda bulunan miktardan çok daha yüksek konsantrasyonlarda olduğuna dikkat etmek önemlidir. Ek olarak, iki test tüpü çalışması, domateslerde pektin ve biberlerde kapsaisin adı verilen bir lifin bağırsak geçirgenliğini artırabileceğini göstermektedir. Test tüpleri ve hayvanlarda yapılmış bu sınırlandırılmış araştırma çalışması, IBD’li bireylerin patlıcangilleri tüketmemesi veye tüketimini azaltması durumunda fayda göreceğini göstermektedir. Ancak, daha kesin öneriler yapılmadan önce insanlarda araştırmaya ihtiyaç vardır.
Gece Gölgesi Sebzeleri Diğer Otoimmün Hastalıklar Üzerindeki Etkileri
Patlıcangillerin farklı otoimmün hastalıklar üzerinde ne tür etkiler yaratacağı konusunda henüz az bilgi vardır. Bununla birlikte, bağırsak geçirgenliğinde artış veya bağırsak sızdırması ile birlikte multipl skleroz, çölyak hastalığı ve romatoid artrit gibi otoimmün sağlık koşullarıyla bir ilişkisi olabilir. Bazı uzmanlar, sızdıran bağırsakların tüm vücutta hastalık semptomlarını kötüleştiren daha yüksek inflamasyon seviyelerine katkıda bulunabileceğine inanmaktadır. Bu inanca dayanarak, bazıları, patlıcangillerin bağırsak geçirgenliğini artırabileceğini ve bu otoimmün koşulların semptomlarını da şiddetlendirebileceğini öne sürmektedirler. Bu hastalıkları olan birçok kişi, patlıcangilleri diyetlerinden çıkarmakta ve semptomlarda iyileşme bildirmektedirler, ancak şu anda bu önerinin kanıtı esas olarak anekdottur ve üzerinde çalışılması gerekmektedir.
Duyarlılıklar ve Alerjiler
Otoimmün hastalıkları olmayan başka insan grupları, patlıcangilleri ortadan kaldırmanın sağlıklarını önemli ölçüde iyileştirdiğini iddia etmektedirler. Bu insanların genellikle abur cuburlara karşı hassasiyetleri olduğu söylenmektedir. Bu gruplardan biri artritli kişileri içerir, çünkü bazıları patlıcangilleri ortadan kaldırmanın ağrıyı hafiflettiğini iddia etmektedir. Patlıcangiller eklem ağrısı ve diğer artrit semptomlarına katkıda bulunabilecek kalsiyum birikimlerine neden olan bir D vitamini formu içerdiğine dair daha eski bir teori bulunmaktadır. Patlıcangiller ailesi üyelerinde D vitamini benzeri bir madde keşfedilmiştir. Ve bazı araştırmalar, bu bitkileri tüketen hayvanların yumuşak dokularda sağlık problemlerine sebep olan kalsiyum birikmesi geliştirdiğini bildirilmektedir.
Bununla birlikte, patlıcangillerde D vitamini olduğu ya da bu sebzeleri tüketen bireylerde kalsiyum birikmesine, artrit belirtilerine ya da farklı ilgili sağlık problemlerine sebep olduğuna dair bulgular yoktur. Gece gölgesi hassasiyetlerine ek olarak, nadir durumlarda, bazı insanların belirli patlıcangil sebzelere alerjisi vardır. Alerjinin semptomları değişiklik gösterse de, deri döküntüleri, kurdeşen, boğazda kaşıntı, şişme ve nefes almada güçlük bu semptomlar arasında gösterilmektedir. Kişi belirli bir patlıcangil sebzesini yediğinde bu semptomlardan herhangi birini yaşarsa, o belirli yemeği yemeyi bırakması ve daha ileri testler için tıbbi yardım alması akıllıca bir hareket olacaktır. Gece gölgesi hassasiyetlerine sahip olduklarını iddia eden insanlar, bunu destekleyen hiçbir araştırma olmamasına rağmen, bunlardan kaçınarak semptomlarda rahatlama bulmaktadırlar. Bazı kişiler ise gece gölgeleri sebzelerine karşı nadir alerjiler geliştirmektedirler.
Gece gölgesi sebzeleri önemli besinler içerir ve birçok sağlık yararı bulunmaktadır. Bu yüzden çığu sağlık uzmanı bu sebzelerin tüketilmesini tavsiye etmektedir. Bunun yanında bazı kişiler yaşadıkları hassasiyetler nedeniyle gece gölgeleri sebzelerinden kaçınmayı seçebilirler. Kişi şayet patlıcangiller için duyarlı olduğunu düşünüyorsa, sağlıklı bir diyetin parçası olarak tüketebileceği alternatif birçok meyve ve sebze vardır ve bunları tercih edebilir.
Kaynakça:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/321745
https://www.healthline.com/nutrition/nightshade-vegetables
https://www.today.com/health/what-are-nightshade-vegetables-fruits-should-you-eat-them-t162691
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu