Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Güçlendirilmiş ve Zenginleştirilmiş Gıdalar, Faydaları ve Tehlikeleri

0 363

Güçlendirme ve zenginleştirme, bir yiyeceği daha sağlıklı, daha besleyici hale getirmek, insan sağlığına fayda sağlamak için besin maddelerinin (çoğunlukla vitamin ve minerallerin, bazen yağ asitlerinin) eklendiği anlamına gelir. Bu bakımından benzer olsalar da aralarında bazı farklar vardır. Güçlendirme sırasında bir gıdaya orijinal yapısında bulunmayan besleyiciler eklenir. Zenginleştirmede ise gıdalar işlenirken kaybolmuş olan besin ögeleri eklenir.

Gıdaların GüçlendirilmesiGüçlendirilmiş ve Zenginleştirilmiş Gıdalar, Faydaları ve Tehlikeleri

Güçlendirilmiş gıdaların çoğu işlenir ve paketlenir. Kahvaltılık gevrekler, ekmek, yumurtalar, meyve suyu, soya sütü ve diğer süt alternatifleri, süt, yoğurt, tuz yaygın güçlendirilmiş gıdalar arasındadır. Güçlendirilmiş gıdalara vitaminler (folik asit, A vitamini, B6 vitamini, B12 vitamini, D vitamini, E vitamini), mineraller (kalsiyum, demir, iyot ) ve diğer mikro besinleri eklenmiştir. Mikro besinler birçok önemli vücut fonksiyonu için gereklidir. Vücut kendi mikro besinlerini üretemez, bunların alınan yiyeceklerden gelmeleri gerekir. Gıda üreticileri, üretim sırasında ürünlerine mikro besinler ekler.
Gıdalara besin eklemek, diyette ihtiyaç duyulanların kolayca alınmasına yardımcı olabilir. Bu besinlerin tümü et ve sebze gibi diğer gıdalarda bulunur. Maliyet, alerjiler, beslenme tarzı, çevre ve diğer faktörler bu gıdalardan yeterince yararlanılmasını zorlaştırabilir. ABD gıda üreticileri, beslenmeyle ilgili hastalıkları önlemek için 1920’lerden beri gıdaları güçlendirmektedir. Tarihsel olarak, iyotlu tuz veya D vitamini ile güçlendirilmiş süt gibi gıda takviyesi, nüfus genelindeki besin eksikliklerini gidermek için bir halk sağlığı tedbiri olarak hizmet etmiştir. Günümüzde ayrıca kalsiyum ve D vitamini ile güçlendirilmiş meyve suları, omega-3 yağ asitleri ile güçlendirilmiş ekmekler ve bitki sterolleri ile güçlendirilmiş sürülebilir bitkisel yağlar da bulunmaktadır. Vitamin ve mineral içeren kimyasallar yiyeceklere eklendiklerinde fark edilir tatlara, dokulara veya kokulara sahip değildir.

Güçlendirilmiş Gıdaların Sağlığa Faydaları

Güçlendirilmiş gıdaların faydaları şunlardır:
Uygun maliyetlidirler
Bazı besin maddeleri bakımından zengin olan yiyecekler pahalı olabilir. Örneğin, balık harika bir omega-3 yağ asidi kaynağıdır fakat bazı insanların düzenli olarak satın alması çok pahalıya mal olabilir. Yumurta, süt ve diğer ürünler omega-3 yağ asitleri ile güçlendirilebilir. Bu ürünler genellikle daha ucuzdur ve yine de benzer besin değerine sahiptir.
Beslenme ile ilgili hastalıkları önlerler
Yeterli besin alınamadığında, bir eksik ortaya çıkabilir. Güçlendirilmiş gıdalar, raşitizm gibi besin eksikliği ile ilgili hastalıkların oranlarını azaltmaya yardımcı olur. Yine de birçok insan hala besin yetersizliklerine sahiptir. Kişiler hala uzmanların önerdiği kadar besin almıyor olabilir. Besin yetersizlikleri aşağıdaki gibi sağlık sorunlarına neden olabilir:
-Demir eksikliği anemisi
-Tip 2 diyabet
-Osteoporoz (kemik zayıflığı)
-Yorgunluk
Hamilelikte faydalıdırlar
Hamile kadınlar, büyümekte olan bir bebeği besledikleri için normalden daha fazla yiyeceğe ihtiyaç duyarlar. Daha fazla yediğinde bile hala yeterli vitamin alınamayabilir.Güçlendirilmiş gıdalar boşluğu doldurabilir. Örneğin, birçok güçlendirilmiş ürüne folik asit eklenir. Hamilelik sırasında diyette yeterli miktarda folik asit almak doğum kusurları riskini azaltır.
Yaşlı yetişkinleri korurlar
Yaşlandıkça, vücut daha az vitamin ve mineral emer. Güçlendirilmiş gıdalar, kemikleri güçlü tutmak, sindirime yardımcı olmak ve kalp sorunlarını önlemek için sağlıklı mikro besin seviyelerinin korunmasına yardımcı olabilir.
Çocukların büyümesine yardımcı olurlar
Çocuklar yetişkinlerden daha fazla beslenme yetersizliği riski altındadır. Vücutlarının büyümeyi desteklemek için yeterli vitamin ve minerallere ihtiyacı vardır. Güçlendirilmiş gıdalar, dengeli beslenmenin yanı sıra çocukların beslenmesini artırabilir.
Diyet gereksinimlerine yardımcı olurlar
Bazı önemli besinler sadece hayvansal ürünlerde veya alerjik reaksiyonlara neden olan gıdalarda bulunur. Güçlendirilmiş gıdalar, laktoz intoleransı, başka diyet ihtiyaçları veya vejetaryen olanların yeterli besin aldığından emin olmasına sağlar.

Gıdaların ZenginleştirilmesiGüçlendirilmiş ve Zenginleştirilmiş Gıdalar, Faydaları ve Tehlikeleri

Vitamin, mineral veya diğer besin öğeleri gıdalarda doğal olarak bulunur fakat işleme sırasında azalabilirler ya da ortadan kalkabilirler. Zenginleştirme, gıdalara işleme ( rafine etme, paketleme gibi) sırasında kaybolan besinlerin bir kısmının veya tamamının geri eklenmesi anlamına gelir.
Bazı gıdalar doğal olarak bazı mikro besin maddelerine sahiptir ancak bunları pişirme veya depolama sırasında kaybederler. Gıda üreticileri bu besinleri tekrar ekleyerek gıdayı zenginleştirir yani yiyecekleri zenginleştirme işlemi, orijinal besin içeriğini geri yükler.
Gıdalara yaygın olarak eklenen besinler vitaminler, potasyum, demir, proteindir. Vitamin bakımından zenginleştirilmiş gıdalar arasında süt, ekmek ve işlenmiş undan yapılan diğer gıdalar bulunur. Bu gıdalara genellikle D, A, C vitaminleri ve B vitaminleri ailesi de dahil olmak üzere çeşitli vitaminler eklenir. Potasyum, işlenmiş gıdalara sıklıkla eklenen bir diğer önemli besindir. Portakal suyu ve diğer meyve suları genellikle potasyum açısından zenginleştirilir. Yüksek tansiyonu olanlar için potasyum hayati olabilir çünkü bazen hipertansiyon düşük potasyum alımından kaynaklanır. Ekmekler ve makarnalar tipik olarak demirle zenginleştirilmiş gıdalardır çünkü tahılın besin değerinin çoğu beyaz un oluşturmak için çıkarılır. Tam tahıllı ürünlerin orijinal besin bileşimlerini koruma olasılıkları daha yüksektir ve zenginleştirilmeleri pek olası değildir veya daha az elementle zenginleştirilmişlerdir. Proteinle zenginleştirilmiş gıdalar, vejetaryen diyet yapanlar için önemli olabilir ve protein alımını uygun aralıkta tutmaya yardımcı olabilir. Soya ürünleri, özellikle soya bazlı et ikameleri gibi gıdalar genellikle protein açısından zenginleştirilmiştir.

Zenginleştirilmiş Gıdalar Tartışmalıdır

Zenginleştirilmiş tahıllar, kahvaltılık gevrekler, süt ve meyve suyu gibi bazı yiyecekler, çocukların yeterli miktarda besin almalarını sağlamaları açısından önemlidir. Buna rağmen zenginleştirilmiş gıdaların işlenmemiş gıdalar kadar besleyici olup olmadığı konusunda bazı tartışmalar vardır. Birçok beslenme uzmanı, zenginleştirilmiş işlenmiş gıdaların, doğal haldeki gıda ile aynı tür besinsel fayda sağlamadığına inanmaktadır. İşlendikten sonra eklenen vitamin ve mineraller vücut tarafından kolayca emilmeyebilir, bu da onları daha az faydalı hale getirir. Beslenme açısından bakıldığında, diğer bazı uzmanlar ikisi arasında çok az fark olduğuna inanmaktadır. Zenginleştirilmiş gıdaların dengeli bir diyette yeri olsa da, çoğu beslenme uzmanı taze gıdaların daha uygun olduğu konusunda hemfikirdir. Taze meyve ve sebzelerin yanı sıra kepekli tahıllar, kabuklu yemişler, tohumlar ve fasulyelerden elde edilen vitaminler ve diğer besin maddeleri, birçok kişi tarafından vücut tarafından daha kolay emilir olarak kabul edilir.

Zenginleştirme ve Güçlendirmenin Tarihçesi

Çoğu insan besin eksikliğine sahiptir. Çocuklar büyüme ihtiyaçları nedeniyle eksikliklere karşı özellikle savunmasızdır ve kanıtlar yetişkinlerin tipik olarak kalsiyum, magnezyum ve A, D, E ve C vitaminleri bakımından eksik olduğunu göstermektedir. 1920’lerden başlayarak, devlet kurumları ve gıda politikası savunucuları, genel nüfustaki besin eksikliklerini azaltmak için zenginleştirme ve güçlendirmeyi teşvik etmeye başlamıştır. Buradaki amaç beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi değil, zaten tüketmekte olduğu gıdalar yoluyla kişilerin mikro besin alımının arttırılmasıdır. Örneğin, şirketler yüksek guatr (iyot eksikliğine bağlı büyümüş tiroid bezi) insidansı ile mücadele etmek için sofra tuzuna iyot eklemişlerdir. Ek olarak, FDA (ABD Gıda ve İlaç Dairesi) yeni doğan bebeklerde nöral tüp defektlerini (kusurlarını) önlemek için tahıl ürünlerine (tahıllar ve ekmekler gibi) folik asit ekleme talimatını yürürlüğe koymuştur.

Güçlendirme ve Zenginleştirme ile İlgili SorunlarGüçlendirilmiş ve Zenginleştirilmiş Gıdalar, Faydaları ve Tehlikeleri

Gıda ürünlerinin güçlendirilmesi ve zenginleştirilmesi göründüğü kadar masum değildir. Güçlendirme kişilerin vitamin ve mineral alımını artırmış olsa da, besin maddelerinin (folik asit dışında) eklenmesinin sağlığı iyileştirdiğini gösteren çok az kanıt vardır. Aslında, gıdaları güçlendirmenin ve zenginleştirmenin insanlara zarar verebileceğine dair artan endişeler vardır. Güçlendirme ve zenginleştirme ile ilgili bazı sorunlar şunlardır:
Sağlıksız besleyiciler eklenir
Bir gıda ürününün zenginleştirilmiş olması onun sağlıklı olduğu anlamına gelmez. Güçlendirme sırasında gıdalar çoğunlukla yoğun şekilde işlenir. Genellikle şeker, yağ, sodyum ve obezite gibi sorunlara yol açabilecek diğer bileşenler bakımından yüksektir.
Vitaminlerde doz aşım riski yaşanabilir
Şirketler gıdalara genellikle tehlikeli seviyelerde vitamin ekler. Bu seviye, tek bir porsiyonda önerilen günlük miktarın %100’üne kadar çıkabilir ve bu da muhtemelen sınırın aşılmasına neden olabilir. Bu, takviye edilmiş gıdalar yemekten ziyade hap gibi takviyeler alındığında daha olasıdır. Aşırı durumlarda, aşırı takviyeli gıdalar, toksisite aşırı yüküne ve geri dönüşü olmayan organ hasarına neden olabilir.
A, E, B9, B12 vitaminleri, kalsiyum ve demirin aşırı tüketilmesinden kaynaklanan sorunlara örnek olarak şunlar verilebilir:
-Çok fazla eklenen A vitamini yaşlı erişkinlerde kemik yoğunluğunu azaltır, doğum kusurları ve karaciğer hasarı risklerini arttırır ve daha yüksek genel mortalite riski ile ilişkilidir.
-Çok fazla eklenen E vitamini inme riskini artırabilir.
-Çok fazla eklenen folik asit (B9 vitamini) bağışıklığı azaltabilir veya B12 vitamini eksikliğini maskeleyebilir (genellikle vejetaryenlerde görülür).
-Çok fazla kalsiyum eklenmesi böbrek taşlarına neden olabilir.
-Çok fazla demir, hemokromatozisli (hemokromatozlu) bireylerde (vücudun karaciğer, kalp ve pankreasta fazla demir depolamasına neden olan genetik bir durum) diyabet ve kalp problemleri riskini artırır.
Ürün etiketleri kontrol edilmelidir. Herhangi bir besinin günlük önerilen miktarının 200 katından fazlasını içeren yiyecekler tüketilmemelidir. Kişiler mümkün olduğunca meyve ve sebze gibi işlenmemiş gıdalardan besin almaya çalışılmalıdır.
Güçlendirme ve zenginleştirme biyoyararlanımı bozabilir
Vücut, işlenmiş gıdalara eklenen besinleri, işlenmemiş gıdalarda doğal olarak bulunan besinlere kıyasla verimli bir şekilde emmez. Kısacası, işlenmemiş gıdalardaki tüm besinlerin, birbirlerinin alımını ve biyoyararlanımını ( vücut tarafından emilebilecek ve kullanılabilecek miktarı) artırmak için uyumlu bir şekilde çalışan bir amacı vardır. Çoğu gıda şirketi, vücudun doğal, gıda bazlı versiyonlara kıyasla farklı şekilde işleyebileceği (veya hiç işlemeyebileceği) vitaminlerin ve minerallerin sentetik versiyonlarını ekler. Gıdalara eklenen takviyelerin biyoyararlanımı daha azdır.
Basit bir örnek, A ve D vitaminiyle takviye edilen yağsız süttür. Yağsız ve az yağlı süt, yağı çıkarmak için işlenmiştir, böylece yağda çözünen A, D ve K vitaminlerini kaybetmiştir. A ve D vitaminleri geri eklense de, vücut onları yağ aracı olmadan ememez ve K vitamininin yardımı olmadan en iyi şekilde çalışamazlar.
Takviyeler bağışıklık artırıcı maddelerden yoksundur.Güçlendirilmiş ve Zenginleştirilmiş Gıdalar, Faydaları ve Tehlikeleri
Tamamen doğal gıdalar, bilim insanlarının kopyalamak şöyle dursun, henüz tanımlayamadığı bir antioksidan ve bitkisel besin (600+) hazinesi içerir. Birçok üniversitenin halk sağlığı okullarındaki bir grup doktor diyet takviyelerinin çok az potansiyel fayda sağladığını ve bazı durumlarda yardımcı olmaktan çok zararlı olduğunu düşünmektedir.
Takviyeler reçeteli ilaçlarla zararlı etkileşimlere girebilir
Güçlendirilmiş besinler ve takviyeler, reçeteli ilaçlar alan kişiler için diğer mikro besinlerin emiliminin azalması, tedavilerin başarısızlığı ve ölüm riskinin artması gibi belirli riskler oluşturabilir. Örneğin, kalsiyum takviyelerinin bazı kalp ve tiroid ilaçlarıyla tehlikeli bir etkileşime girdiği bulunmuştur.

Kaynakça:
https://www.verywellfit.com/what-are-enriched-and-fortified-foods-2506147
https://sagligabiradim.com/zenginlestirilmis-ve-guclendirilmis-gidalar-nelerdir/
https://www.healthline.com/health/food-nutrition/fortified-and-enriched-foods
https://tr.diphealth.com/759-what-is-enriched-food-3496104-89

Yazar: Müşerref Özdaş

Bunları da beğenebilirsin
Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku