Bilgiustam
Bilgiyi ustasından öğrenin

Ham Değerli Taşlar Nasıl Belirlenir?

0 2.114

Ham haldeki kıymetli taşlar mücevherlerde kullanılan cilalı taşlarla karşılaştırıldığında daha çok kayalara benzemektedirler. Ham değerli taşları aramak ve tanımlamakla ilgilenen herkes, öncelikle resimli bir rehber satın alarak veya çevrimiçi olarak ham değerli taşların resimlerine bakarak başlamalıdır. Bulunduğu yerde ve bölgesinde bulunan değerli taşları, mineralleri ve kayaları sergileyen bir müze varsa, ziyaret etmek ayrıca bu taşlar konusunda bilgi sağlamayı sağlayabilir. Ham bir değerli taşı belirlemek için, mineral özellikleri gözden geçirilmeli, çizgileri ve parlaklığı incelenmelidir. Her değerli taşın, tanımlamaya yardımcı olmak için kategorize olduğu kendine özgü nitelikleri vardır.

Ham Değerli Taşların Mineral Nitelikleri

Ham değerli taşlar, kesilip cilalandığında parıldayan ve ışıldayan tipik kristal yapılardır. Mineraller beş temel şekil kategorisine ayrılmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

  • Belirli bir şekli olmayan masif mineraller
  • Üzüm salkımına benzeyen botryoid mineraller
  • Hematit taşı gibi böbrek şeklini andıran reniform şekilli mineraller
  • Düz kristal şekle sahip tablo şeklinde mineraller
  • İnce, iğneye benzer kristaller gibi görünen asiküler mineraller

Bununla birlikte ham bir kıymetli taşın izini kontrol etmek için, taşı seramik bir karo veya benzeri sırsız malzemenin arkasına sürülmelidir. Taşın geride bıraktığı renkli toza bunun çizgisi denmektedir. Taşın çizgisi genellikle, ancak her zaman değil, kıymetli taşın rengiyle aynıdır. Örneğin, hematit taşı cilalandığında siyahtır, ancak sırsız porselen veya seramik üzerinde kırmızı bir çizgi bırakmaktadır.

Yüzey Parlaklığı

Bir değerli taşın parlaklığı, ışığı yansıttığı zaman taşın yüzeyini ifade etmektedir. Değerli taşlar tereyağı gibi donuk veya yağlı görünebilmekte ancak cam kadar parlak olmayabilmektedir. Parlak ve cama benzeyen, metalik veya ipeksi ve yansımasız da olabilmektedirler. Örneğin, Brezilya’dan gelen ham mavi safirler aynen mavi-gri kayalara benzemektedir, fakat Afrika’dan gelen mavi bir safir açılı yüzeylere ve parlak gece yarısı mavisinde kristal bir görünüme sahiptir.

Soğuk Bölünme

Kaya izinde bölünme, taşın bir yüzey boyunca kırılma şeklini ifade etmektedir. Değerli taşlar birkaç yoldan biriyle kırılmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:

  • Yassı pullar tek parça halinde kırılmaktadır
  • Birkaç düzlemde çapraz açılarda eşkenar dörtgen kırılma meydana gelmektedir
  • Kübik yongalar, üç düzlemde dik açılarla kırılan taşları ifade etmektedir
  • Uzun bloklar iki düzlemde kırılmaya neden olmaktadır

Ham Değerli Taşlar Nasıl Belirlenir?Taşın Rengi

Taş rengi, taşın içinde saklanan mücevherin en iyi göstergesi değildir, ancak bazen taşı tanımlamak için rengi kullanabilmektedir. Örneğin, kaba kaplan gözleri küçük dikdörtgen çok renkli bantlı bloklara benzemektedir. Ham hematit, bir araba yolunda 3/4 inçlik çakıl gibi görünebilmektedir, gri veya köşeli şekillerde donuk katı siyah olabilmektedir. Kaba turkuaz, aksi takdirde anonim görünen bir kayada turkuaz mavisi bir bant olarak görünebilmektedir. Bununla birlikte dünyada bulunan ham değerleri taşlar bulunmaktadır ve bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

Amazonit

Amazonit, bir potasyum alüminyum silikat olan bir alkali feldispat mineralidir, sertliği 6 ile 6,5 arasında olup, yeşil veya mavi-yeşil triklinik prizmatik kristallere sahiptir. Adını Brezilya’daki Amazon nehrinden almaktadır ve ayrıca Colorado, Hindistan, Madagaskar, Namibya ve Rusya’da da bulunabilmektedir.

Ametist

Ametist, kuvars ailesinin bir üyesidir, sertliği 7’dir ve trigonal kristallere sahiptir. Doğal olarak veya ışınlanmış morun her tonunda olmaktadır. Ametist, Brezilya, Bolivya, Meksika, Afrika, Kanada, Rusya, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri dâhil olmak üzere dünyanın birçok yerinde bulunmaktadır.

Aventurin

Aventurin, sertliği 7 olan kuvars ailesinin bir üyesidir. Trigonal (altıgen) yapıya sahip silikon dioksit mineralidir ve kripto-kristaldir. İsmi, 1700’lerde keşfedilen bir cam türü olan İtalyanca a ventura kelimesinden gelmektedir. Yanardönerlik ve a ventura camına işaretler açısından çok benzemektedir,  Rusya, Hindistan ve Brezilya’daki büyük tortularda bulunmaktadır.

Kalsit

Kalsit, dünyadaki en bol kristallerden biri olan kalsiyum karbonat mineralidir, 3 sertliği ile çeşitli şekil ve renklerde bulunmaktadır. Kalsit kristalleri her kıtada vardır, ancak Meksika’da büyük depolar bulunmaktadır. Testere dişi kalsit nadirdir ve Florida’da bulunmaktadır. Bununla bir birlik bu taş, genellikle kabaşon haline getirilmektedir veya mücevherat için telle sarılmaktadır.

Sitrin

Sitrin, kuvars ailesinin bir üyesidir ve bir silikon dioksit mineralidir. Sertliği 7’dir ve trigonal kristal sisteme sahiptir. Sitrin sarıdan koyu kehribar rengine kadar her tonda bulunabilmektedir. Adı, limon anlamına gelen Fransızca ağaç kavunu kelimesinden türemiştir. Sitrin yatakları Brezilya, Afrika, Madagaskar, İspanya, Rusya, Fransa, İskoçya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır.

Kuvars kristali

Kuvars kristali, bir silikon dioksit kristalidir,  sertliği 7 ve üç köşeli (altıgen) kristal sisteme sahiptir. Dünyadaki en bol mineraldir, her kıtada ve hemen hemen her ülkede bulunabilmektedir. Bazıları suda asla çözülmeyecek kadar sert donmuş olduğu düşünüldüğü için, Yunanca buzdan adını almıştır.

Yakut ve Safir

Yakut ve safir, korendon çeşitleridir ve sertliği 9 olan alüminyum oksittir. Üçgen (altıgen) kristal yapıya sahiptirler ve korendonun tüm renkleri safirdir, kırmızı yakut hariç. Korendon sertliği nedeniyle elmastan sonra aşındırıcı olarak kullanılmıştır ve hala kullanılmaya devam edilmektedir. Yakut ve Safirler Hindistan, Sri Lanka, Kamboçya, Tayland, Madagaskar, Tanzanya, Pakistan, Afganistan, Doğu Afrika, Avustralya, Brezilya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır.

Zümrüt

Zümrüt, Beril ailesindendir ve sertliği 7,5 ile 8 arasında değişen berilyum alüminyum silikat mineralidir. Üçgen (altıgen) kristal yapıya sahiptir ve adı, yeşil taş anlamına gelen Yunanca smaragdos’tan gelmektedir. Zümrütler Columbia, Brezilya, Rusya, Afrika ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır.

Ham Değerli Taşlar Nasıl Belirlenir?Florit

Florit, bir kalsiyum florür kristalidir, sertliği 4’tür ve desenlerde kübik veya oktahedral büyümektedir. Renksiz, yeşil, mor, beyaz, sarı, kırmızı, pembe ve siyah gibi çeşitli renkleri vardır. Florit ultraviyole ışık altında canlı bir şekilde parlamaktadır ve adını buradan almaktadır. Almanya, İngiltere, Çin, Arjantin ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır.

Garnet

Hemen hemen tüm garnet’ler alüminyum silikat çeşitleridir. 6,5 ila 7,5 arasında sertliğe ve çeşitli kristal yapılara sahiptirler. Garnetlerin altı türü vardır: Rodolit, Almandine, Spessartine, Grossular, Andradite ve Uvarovite. Garnet adı Latince granatum kelimesinden ve nar anlamına gelmektedir. Granat çeşitleri Afrika, Sri Lanka, Brezilya, Madagaskar, İsveç, Meksika, Grönland ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunabilmektedir.

Siyenit

Siyenit bir alüminyum silikat mineralidir. Kristal ekseni boyunca ölçülen sertlik 4,5’tir, ayrıca kristal boyunca ölçülen sertlik 6 ila 7’dir. Triklinik kristal yapıya sahiptir ve düz, bıçak benzeri kristalleri mavi, çivit, yeşil, siyah, pembe, beyaz, sarı veya gri arasında değişen renklerde olmaktadır. Brezilya, Güney Afrika, İsviçre, Burma, Kenya, Meksika ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır.

Mermer

Mermer, ağırlıklı olarak kalsit, dolomit veya serpantin minerallerinden oluşan kristalin bir kayadır. 3-4 sertliğe sahiptir ve  renkleri, mermerin içindeki safsızlıklara bağlı olarak değişmektedir. Safsızlıklar mermerin yeşil, kırmızı, mavi, sarı vb. olmasına neden olabilmektedir. En yüksek dereceli kalsit mermer saf beyaz, hematit içeren mermer kırmızı, serpantin içeren mermer yeşil ve limonit içeren mermer sarıdır. Mermer çok kolay parlamaktadır, tezgâhlar, heykeller, oymalar, bina sütunları, duvar parçaları, merdivenler ve döşeme için kullanılmaktadır.

Mika

Mika, mükemmel bir bazal bölünmeye sahip bir mineraldir ve mika adı verilen ince tabakalara bölünebilmektedir. Kimyasal olarak kompleks alüminyum silikat ve hidroksil içeren alkaliler içermektedir. Monoklinik bir sistemde kristalleşmektedir, bazı çeşitler demir, magnezyum, lityum, nadiren flor, baryum, manganez ve vandiyum içerebilmektedir. Mika pegmatitlerinin, çoğunlukla lens şeklinde oluşan çeşitli şekil ve boyutlarda oluştuğu bulunmuştur.

Muskovit

Muskovit, tüm mika formlarının en yaygın olanıdır. Sac mika, farklı şekil ve boyutlarda bir dizi elektrikli ve elektronik cihazda kullanılmaktadır. Muskovit, tüm dünyada bulunan yaygın bir mineraldir. Muskovit kelimesi, Muscovy-glass olan bir tür cam için eski bir Rusça kelimeden gelmektedir ve Latince parlaklık anlamına gelen micare kelimesinden türetilmiştir.

Aytaşı

Aytaşı bir potasyum alüminyum silikat feldispat mineralidir. Sertliği 6 ile 6,5 arasındadır ve monoklinik ve prizmatik kristaller oluşturmaktadır. Adını ayın ürettiği mavi-beyaz parlaklığın ardından almıştır. Sri Lanka, Madagaskar, Burma, Avustralya, Hindistan ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır.

Opal

Opal, sertliği 5,5 ila 6,5 olan hidratlanmış silika malzemelerdir. Mikroskopik silika küreleri, opal oluşturmak için su ve ek silika ile birbirine bağlanmaktadır. Bazı Opaller, küçük silika kürelerin ışık kırınımına neden olacak kadar düzenli bir oluşum içinde paketlenmesinden kaynaklanan bir renk oyunu olan ateş sergilemektedirler. Latin opalusu ve Sanskritçe upala Opal adını doğurmuştur. Opaller Meksika, Avustralya, Peru, Brezilya, Guatemala, Honduras, Japonya, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır.

Peridot

Peridot bir magnezyum demir silikat mineralidir ve sertliği 7 olup ortorombik kristal yapıya sahiptir. Peridot, Peridot, Chrysolith ve Olivin olmak üzere üç adla anılmaktadır. Peridot, bolluk vermek anlamına gelen Yunanca Peridona kelimesinden türemiştir ve Chrysolith kelimesi Yunancada altın taşı anlamına gelmektedir. Pirit

Pirit, bir demir sülfit mineralidir. Kübik, piritohedral veya oktahedral kristal deseniyle 6 ila 6,5 sertliğe sahiptir. Pirit, büyük altın külçelerine benzediği için takma adı aptal altınıyla da bilinmektedir. Pirit adı, ateşe çarpan taş anlamına gelen Yunanca pyrites lithos kelimelerinden türetilmiştir. Pirit tüm dünyada, ancak İtalya, İspanya ve Peru’da büyük tortularda bulunmaktadır.

Ham Değerli Taşlar Nasıl Belirlenir?Jasper

Jasper, kuvars ailesinin bir silikon dioksit üyesidir, sertliği 6,5 ila 7 arasındadır ve üç köşeli (altıgen) kristal desenlere sahiptir. Jasper, adını benekli taş anlamına gelen Yunanca bir kelimeden almıştır. Jasper, % 20’ye kadar yabancı maddeler içerebilmektedir ve bu da ona farklı renkler verebilmektedir. Jasper dünyanın her yerinde bulunmaktadır.

Pembe Kuvars

Pembe kuvars, bir silikon dioksit kristalidir ve kuvars ailesinin üyesidir. Sertliği 7 ve üç köşeli (altıgen) kristal sisteme sahiptir.  Brezilya, Madagaskar, Hindistan ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunmaktadır, ayrıca genellikle kabaşonlarda oyulmakta ve kesilmektedir.

Dumanlı Kuvars

Dumanlı kuvars, kuvars ailesinin silikon dioksit üyesidir, sertliği 7 ve üç köşeli (altıgen) kristal desenlidir. Doğal olarak ışınlanmış ve dumanlı renk veren şeffaf kuvarstır. Brezilya, Avustralya, Madagaskar, İsviçre ve Amerika Birleşik Devletleri dâhil birçok ülkede bulunmaktadır.

Sodalit

Sodalit, klorik bir sodyum alüminyum silikattır, sertliği 5,5 ila 6 arasındadır ve eşkenar dörtgen dodekahdrandan oluşan izometrik kristal sistemine sahiptir. Sodalite adı, sodyum içeriğini ifade etmektedir. Brezilya, Kanada, Namibya, Hindistan ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunabilmektedir.

Topaz

Topaz, bir alüminyum silikat florür hidroksit kristalidir ve sertliği 8 olup ortorhoimbik kristal yapıya sahiptir. Topaz adı, Kızıldeniz’deki bir adanın da adı olan topazos kelimesinden türemiştir, ancak Peridot o adada Topaz’da bulunmamaktadır. Topaz altın, mavi, pembe, kahverengi, turuncu ve açık renklerde olmaktadır ve genellikle mavi bir renk elde etmek için ışınlanmaktadır.

Turmalin

Turmalin, karmaşık bir borosilikattır, sertliği 7 ila 7,5 arasındadır ve üç köşeli (altıgen) kristal sisteme sahiptir. Siyah Turmalin, Schorl olarak da bilinmektedir. Herhangi bir değerli taştan en geniş renk yelpazesine sahiptir ve Brezilya, Pakistan, Afrika, Afganistan ve Amerika Birleşik Devletleri’nde bulunabilmektedir.

Kaynakça:
https://www.mobileminingexperience.com/full%20site/Identification%20pages/rough_gemstones__minerals_ID.html
http://www.gemmineonline.com/about.html
https://www.gemsociety.org/article/how-gems-are-identified/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu

Cevap bırakın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.

Bu web sitesi deneyiminizi geliştirmek için çerezleri kullanır. Bununla iyi olduğunuzu varsayacağız, ancak isterseniz vazgeçebilirsiniz. Kabul etmek Mesajları Oku