Manuka Balı Nedir, Sağlık Açısından Faydaları Nelerdir?

Manuka balı, her türlü yarada doğal bir merhem olarak kullanılmaktadır. Geleneksel antibiyotiklere direnç olan çağda bir mikrop savaşçısı olarak kullanılmıştır. Ayrıca savunucular Manuka balının sivilceden sinüs sorunlarına kadar diğer koşulları tedavi edebileceğini iddia etmektedirler. Manuka balı, geleneksel bir çare olarak çok uzun süredir kullanılmamaktadır. Adını Yeni Zelanda çalı bitkisinden almaktadır. Avrupa bal arıları bu balı 19. yüzyılın başlarında bölgeye tanıtmışlardır ve bitkiden tozlaştıkları için, standart bal arısı balından daha güçlü bir baldır. Bunun nedeni, daha yüksek bir metilglioksal (MGO) konsantrasyonuna sahip olmasıdır.

Manuka Balının Faydaları

Süper gıdalar söz konusu olduğunda, çiğ bal sağlık yararları ile ilişkilendirilmektedir. Manuka çiğ bal değildir, ancak özeldir. Antibakteriyel ve bakteriyel dirençlidir. Bu, bakterilerin antibakteriyel etkilerine tolerans oluşturmaması gerektiği anlamına gelmektedir. Manuka balının boğaz ağrısından ciltteki lekeleri gidermeye kadar her şeyi tedavi etmede etkili olduğu söylenmektedir. Balın diğer faydaları bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• Kesikleri ve sıyrıkları iyileştirmeye yardımcı olmak
• Enfeksiyonları temizlemek
• Mide ağrılarını hafifletmek
• Sindirimi iyileştirmek
• Bağışıklık sistemini güçlendirmek
• Enerji sağlamak
Bununla birlikte çoğu alternatif tedavinin aksine, Manuka balının iyileştirici faydalarını destekleyen bilimsel kanıtlar bulunmaktadır. Bu iyileştirici faydalar aşağıdaki gibidir:

Yaraları İyileştirme

Diğer ballarda olduğu gibi, Manuka balı da yaraların iyileşmesine yardımcı olabilmektedir. Tüm bal türleri asidiktir ve pH değeri 3,2 ile 4,5 arasındadır. Balın asidik özelliklerinin iyileşmeyi desteklediği gösterilmiştir. Ayrıca asitlik vücudun kendi kendini onarması için ihtiyaç duyduğu proteinleri ve peptitleri parçalayan enzimleri de bloke etmektedir. Baldaki yüksek şeker konsantrasyonu da yaraların korunmasına yardımcı olmaktadır. Balın nemi düşüktür ve bir yaradan sıvı çekmektedir ve bu, iyileşme süreci boyunca israfın giderilmesine ve hıza yardımcı olmaktadır. Bal ayrıca istilacı bakterilerin hücrelerinden su çekmektedir. Bakterilerin büyümesi ve hayatta kalması için suya ihtiyacı vardır. Bu nedenle istilacı bakterilerden suyu çekmek onları ölümüne neden olmaktadır.

Antiviral Özellikler

Her türlü bal çeşidi, yüzyıllar süresince doğal bir antibiyotik olarak kullanılmış bulunmaktadır. Son yıllarda araştırmacılar, balın mikropları öldürme gücünün arı enzimi yardımıyla üretilen hidrojen peroksitten geldiğini keşfetmişlerdir. Manuka balı, mikroplara MGO adı verilen bir maddeyle saldırarak bunu bir adım öteye taşımaktadır. Bazı Manuka bitkilerinin nektarında bulunmakta olan bu madde, hem kronik hem de küçük yaraların iyileşmesinde etkili olmaktadır. Bu nedenle, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), hem tezgah üstü hem de reçeteli satışlar için Manuka balı ile aşılanmış bandajları onaylamıştır. Balda bulunan MGO oranı ne kadar yüksekse, o kadar fazla antibakteriyel ve antiviral özellikleri bulunmaktadır.

Antibakteriyel Özellikler

Düzinelerce bakteri türleri Staphylococcus aureus ve Streptococcus dâhil Manuka balına duyarlıdır. Ayrıca, tedavi edilmesi zor bir organizma olan Clostridium difficile’ye karşı da etkili olduğu görülmektedir. Araştırmacılar, özellikle Manuka balı gibi göründüğü gerçeğiyle ilgilenmektedirler. Saldırı enfeksiyonları bir biyofilm veya ince, kaygan bir bakteri tabakası oluşturmaktadırlar. Bunun nedeni, bir enfeksiyonun bir kez biyofilm oluşturması, tedavi edilemez olduğu düşünülmesidir. Bugüne kadar mikrobiyal direnç için hiçbir rapor yoktur. Bu, dirençli organizmalara ve düzenli antibiyotik tedavisi ile iyileşmeyen uzun süreli yara enfeksiyonlarına karşı başarılı olabileceğini düşündürmektedir. Bu nedenle bal, enfeksiyona karşı son çare olarak kabul edilmektedir.

Manuka Balı Kullanımı

Manuka bal üreticileri, ürünlerini benzersiz bir Manuka faktörü (UMF) derecelendirmesiyle etiketlemektedirler. Bu sayı, MGO seviyelerini ve bir öncü olan dihidroksiasetonu tanımlamaktadır. UMF puanlama aralığı bulunmaktadır ve bunlar aşağıdaki gibidir:
• 0 ila 4: tespit edilemeyen bir miktar mevcut
• 5 ila 9: düşük seviyeler mevcut
• 10-15: kullanışlı seviyeler mevcut
• 16: üstün, yüksek dereceli seviyeler mevcut
UMF sayısı ne kadar yüksekse, bu bileşiklerin seviyesi o kadar yüksektir. En fazla faydayı elde etmek için yüksek UMF’ye sahip bir Manuka balı kullanılmalıdır.

Cilt Bakımı

Manuka balı, akne ile ilişkili iltihabı ve tahrişi azaltabilmektedir. Bunu yapmak için Manuka balını doğrudan cilde uygulanmalıdır. Etkilenen bölgeyi ince bir bal tabakasıyla kapladığından emin olunmalıdır. Bu maske en az 15 dakika açık bırakılmalıdır ve bir saat veya daha uzun süre açık bırakıldığında daha iyi sonuçlar elde etmek mümkündür. Manuka balını egzamayı yatıştırmak için de kullanabilmektedir. Yapılan bir araştırmaya göre, eşit miktarda bal, zeytinyağı ve balmumu karışımı yapılarak uygulanan maske daha yararlı olmaktadır. Ayrıca bu karışımı günde üç kez uygulanması önerilmektedir.

Sindirim ve İmmünoloji

Manuka balının sindirim faydalarından yararlanmak için her gün 1-2 yemek kaşığı tüketilmelidir. Doğrudan yenilebilir veya yiyeceklere eklenebilmektedir. Manuka balını yemek planlara dâhil etmek isteniyorsa, balı bir dilim tam tahıllı tostun üzerine veya yoğurda eklenebilmektedir. Sabah çay tüketiminde bir fincan çaya bir kaşık da eklenebilmektedir. Boğaz ağrısı varsa veya sadece proaktif olmak isteniyorsa, her gün 1/2 ila 1 çorba kaşığı Manuka balı alınmalıdır. Kişi hasta değilse, bu bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve hastalanmasını önlemeye yardımcı olabilmektedir. Kişide zaten boğaz ağrısı varsa, belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilmektedir.

Yara Bakımı

Küçük sıyrıklar ve kesikler Manuka balıyla tedavi edilebilmektedir. Dikiş veya diğer antibiyotik bakımı gerekli olabileceğinden, şiddetli veya derin kesikler doktor tarafından değerlendirilmelidir. Yaradan sızan sıvı miktarını değerlendirerek gerekli bal miktarını belirlemek mümkündür. Sızıntı ne kadar fazlaysa, bölgeyi kapatmak için o kadar çok bal kullanılmalıdır. Bunun için bal bir bandaja sürülmeli ve ardından bandaj yaraya sarılmalıdır, bununla birlikte bal doğrudan yaraya uygulanmamalıdır. Ayrıca bandajı değiştirip daha sık bal sürülmesi gerekebilmektedir. Bunun nedeni, aşırı sızıntının balı seyreltip etkilerini azaltabilmesidir. Sızdırmaz veya su geçirmez pansuman kullanmak, balın bandajlı alanın dışına yayılmasını önlemeye yardımcı olabilmektedir.

Riskler ve Uyarılar

Çoğu kişi için Manuka balı güvenle tüketilebilmektedir. Genellikle ne kadar Manuka balı tüketimi konusunda bir sınır yoktur. Ancak şeker hastalığı olduğunda, Manuka balı tüketilmeden önce bir doktorla görüşülmelidir. Çünkü Manuka balı, diğer ballarda olduğu gibi yüksek şeker içeriğine sahiptir ve bu, kan şekeri seviyelerinin yükselmesine neden olabilmektedir. Bazı araştırmacılar, diyabetli kişilerde kronik yaraların iyileşmesini yavaşlatıp yavaşlatmadığını da sorgulamaktadırlar. Bunun nedeni, tek başına kullanıldığında MGO’nun canlı hücreler için toksik olmasıdır. Bununla birlikte, Manuka balı ile başarılı kronik yara tedavisi hakkında çok sayıda rapor vardır, ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

Manuka Balı Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Manuka balı, çevrimiçi olarak ve bazı sağlıklı gıda mağazalarında yaygın olarak bulunmaktadır. Satın alma işlemi yapılarken, tam olarak ne alındığı anlamak önemlidir ve tüm Manuka balı aynı değildir. Bu tür bal genellikle yanıltıcı olabilen aktif Manuka balı olarak etiketlenmektedir. Bu terim, hidrojen peroksit tarafından üretilen antibakteriyel etkilere karşılık gelmektedir ve bu antibakteriyel etkiler her tür balda bulunmaktadır. Manuka balının benzersiz iyileştirici özelliklerini garanti etmek için, peroksit olmayan antibakteriyel aktivite (NPA) veya bir UMF derecesi referansına bakılmalıdır. UMF derecelendirmesi, balda bulunan NPA miktarını ölçmektedir. Ayrıca Manuka balındaki benzersiz antibakteriyel faktör olan MGO içeren markalara bağlı kalınmalıdır. Ne kadar çok MGO olursa o kadar iyidir.

Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26390910
biomedcentral.com/1756-0500/6/188
healwithfood.org/eczema/manuka-honey-staph-infections.php
dermnetnz.org/topics/honey/

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu