Heterojen ve Homojen Karışımlar

Doğadaki maddeler bileşimleri açısından saf madde ve karışım olarak iki gruba ayrılır. Saf maddeler, bileşen parçacıkları kimyasal özellikleri veya doğaları bakımından aynı olan maddelerdir. Saf maddeler, saf ve tek bir madde biçimidir. Bir element veya bir bileşik olabilen tek tip parçacıklardan oluşur. Örneğin gümüşün her zerresi gümüşün özelliğini gösterecektir. Saf olmayan maddeler, bileşen parçacıkları aynı kimyasal yapıya sahip olmayan maddelerdir. Saf olmayan maddeler genellikle karışım olarak bilinir. Tüm karışımlar iki ya da daha çok saf maddenin (elementler veya bileşikler) kimyasal olarak değişim geçirmeden bir araya gelerek karışmasıyla oluşur. Bir karışımdaki bileşenler ayrı ayrı kimliklerini korur. Bir karışımda elementler ve bileşikler, fiziksel olarak birbirine karışmış halde bulunur, ancak karışımı oluşturan saf maddeler arasında atomik bağlar oluşmaz. Genellikle, bir karışımın hazırlanmasında enerji ne verilir ne de alınır. Karışımın bileşimi her zaman değişir yani maddelerin belirli bir oranda karışması gerekmez. Görünümlerine göre iki ana karışım türü vardır:
1-Homojen karışımlar: Çözeltiler
2-Heterojen karışımlar: Kolloidler, süspansiyonlar, emülsiyonlar, ve aerosoller
Homojen Karışımlar
Homojen (“Homo” kelimesi aynı anlamına gelir) bir karışımda tüm bileşenler eşit olarak dağılmıştır, ayrı ayrı görülemezler. Örneğin meşrubatta tatlandırıcı, karbondioksit ve su gibi bileşenlerin tek bir faz oluşturduğu görülür. Bu nedenle, meşrubat homojen bir karışımdır. Aynı şekilde, tuz ve su karışımı her yudumda tuzlu bir tada sahiptir, bu da tuzun karışımın tüm bölgelerinde eşit olarak dağıldığı anlamına gelir. Atmosferdeki hava da çeşitli gazların ve yaşanan şehre bağlı olarak kirletici parçacıkların homojen bir karışımıdır. Homojen karışımların bileşenleri fiziksel olarak birbirinden ayrılamaz.
Çözeltileri oluşturan bileşenler birbirinden ayırt edilemezler, iyi karışmışlardır. Bu nedenle homojendirler yani karışım boyunca özellik aynıdır, bileşenler karışımın her bölümünde aynı oranda bulunur. Çözeltiler sıvı, gaz ve hatta katı olabilir. Sadece bu da değil, çözeltilerin tek tek bileşenleri maddenin farklı halleri olabilir. Tuzlu su, alkollü su, şarap ve riske homojen karışım (çözelti) örnekleridir. Çözelti arasında herhangi bir bölme yoktur. Örneğin, tuzlu su çözeltisini ikiye bölecek herhangi bir tabaka, köpük veya herhangi bir şey olmadığını görülür.

Heterojen Karışımlar

Heterojen (“hetero” kelimesi farklı anlamına gelir) karışımlar, homojen olmayan ve eşit olarak dağılmayan daha küçük bileşen parçaları içeren karışımlardır. Bileşenleri kolayca tanımlanabilir ve birden fazla faz çıplak gözle görülebilir hatta nispeten kolayca ayrılabilir. Bir bardaktaki gazoz gibi gazlı içeceklerin içine atılan buz küpleri (erimeden önce), süte karıştırılan tahıl gevrekleri, pizzadaki çeşitli malzemeler, deniz suyu, kum, salata, karışık çerez, tavuklu şehriye çorbası, meyveli ve fındıklı kurabiyeler heterojen karışımlar veya basit, adi karışımlardır.
Yağ ile sudan oluşan bir karışımında olduğu gibi birbiriyle karışmayan iki sıvının karışımı da heterojendir çünkü bu iki sıvı farklı yoğunluktadır, bu nedenle eşit dağılamazlar. Yağ üst yüzeyde yüzmeye başlar ve karışımda net iki faz oluşur, fazlar birbirleriyle karışmazlar. Suya bir miktar toz şeker ile kum karıştırılırsa bir süre sonra kumun dibe çöktüğü ve şekerin suda tamamen çözündüğü, karışım iki bölüme ayrılmış olduğu görünür. Tuz (sodyum klorür )ve kum karışımında da aynı durum gözlenir. Kolloidler, süspansiyonlar, emülsiyonlar ve aerosoller heterojen karışımlardır.

Kolloidler

Kolloidler mikroskobik düzeyde heterojen ama görsel olarak homojen ve bulanıktırlar.. Karışımdaki parçacıklar çok küçük olduğundan (1 nanometre ila 1 mikrometre) görsel olarak homojen görünürler. Kolloid bir karışıma bir ışık demeti gönderilirse karışımdan geçerken ışıkta saçılma görülür, geçtiği yol bir iz şeklinde fark edilir. Bu,Tyndall etkisidir, karışımın heterojen olduğu bu şekilde anlaşılır. Kolloidler ve süspansiyonlar arasındaki fark, kolloidlerdeki parçacıkların daha küçük olması, asılı kalması, zamanla çökmemesidir. Tıraş kremi, ketçap, krem şanti, jöle, mürekkep, şampuan, sıvı deterjan, sabunlu su, kan ve süt kolloid karışımlardır.

Süspansiyonlar

Süspansiyon, çökelme için yeterince büyük katı parçacıklar içeren heterojen bir karışımdır. Çok fazlıdırlar. Katı parçacıklar sıvı çözücü içinde çözünmezler, tebeşir tozu ve su karışımında olduğu gibi askıda kalırlar ve serbestçe yüzerler. Bunlar 1 mikrometreden daha büyüktürler ve genellikle çıplak gözle görülebilecek kadar büyüktürler. Sudaki kum, çamurlu su, ayran (su ve yoğurt karışımı), Türk kahvesi, yeni sıkılan meyve suyu, talaş ile su karışımı, çorba, su ile demir tozu karışımı süspansiyon örnekleridir. Süspansiyonların önemli bir özelliği, asılı parçacıkların rahatsız edilmeden bırakılırsa zamanla çökmesidir.

Emülsiyonlar

Birbiri içinde çözünmeyen iki sıvının karışımıdır. Mayonez, süt, yumurta sarısı, tereyağı (içinde su bulunduğu için), zeytinyağlı su, su ile benzin ya da su ile petrol, su ile karbon tetraklorür karışımı birer emülsiyondur.

Aerosoller

Bir katı ya da sıvı bir gaz içinde dağılırsa aerosol denilen karışımlar oluşur. Sis, spreyli parfümler, deodorantlar, oda spreyleri, spreyli böcek ilaçları, sprey boyalar sıvı aerosollere, toz, bacalardan çıkan duman ve volkanik kirlilik ise katı aerosollere örnektir.
Not: Aerosollerin ve emülsiyonların bazı örnekleri kolloid yapıdadır.

Kaynakça:
https://www.diffen.com/difference/Heterogeneous_vs_Homogeneous
https://www.geeksforgeeks.org/homogeneous-and-heterogeneous-mixtures/
http://www.bingol.edu.tr/documents/VI%20ve%20VII%20Hafta.pdf

Yazar: Müşerref Özdaş