İdrar kaçırma ya da idrar tutamama; mesane kontrolünün kaybıdır ve sık görülen, rahatsızlık verici bir sorundur. Ciddiyet, bazen öksürürken veya hapşırırken idrar kaçırmaktan zaman içinde tuvalete çıkamayacak kadar ani ve güçlü bir idrar yapma dürtüsüne kadar değişir. Kişiler yaşlandıkça daha sık ortaya çıkmasına rağmen, idrar tutamama durumu yaşlanmanın kaçınılmaz bir sonucu değildir. Üriner inkontinans günlük aktiviteleri etkiliyorsa, doktora görünmek için tereddüt edilmemelidir. Çoğu insan için basit yaşam tarzı değişiklikleri veya tıbbi tedavi rahatsızlığı azaltabilir veya idrar tutamama durumlarını durdurabilir.
İdrar Kaçırmanın Belirtileri
Birçok insan ara sıra küçük idrar kaçağı yaşayabilirken bazıları da daha az miktarda küçük ila orta derecede idrar kaçırma problemi yaşayabilir. Üriner inkontinans türleri şunlardır:
• Gerilme inkontinansı: İdrar, mesaneye öksürmek, hapşırmak, gülmek, egzersiz yapmak veya ağır bir şey kaldırmak suretiyle baskı yaptığında sızıntı yapar.
• İdrar kaçırma dürtüsü: Ani ve yoğun idrara çıkma, ardından istemsiz idrar kaybı yaşanır. Gece de dâhil olmak üzere, sık sık idrara çıkma gerekebilir. Sıkışma inkontinansı, enfeksiyon gibi küçük bir durumdan veya nörolojik bir bozukluk veya diyabet gibi daha şiddetli bir durumdan kaynaklanabilir.
• Taşma idrar kaçırma: Tamamen boş olmayan bir mesaneden dolayı sık sık veya sürekli idrar kaçırma gerçekleşir.
• Fonksiyonel inkontinans: Fiziksel ya da zihinsel bir bozulma zaman içinde tuvalete gidilmesini önler. Örneğin, şiddetli artrit varsa, pantolonu yeterince hızlı bir şekilde açmak mümkün olmayabilir.
• Karışık idrar kaçırma: Birden fazla idrar kaçırma tipi yaşandığı durumlara denir.
Ne Zaman Doktora Görünmeli?
İdrar kaçırma şikayetinde doktorla görüşmekten rahatsız olunabilir, ancak idrar kaçırma sıksa veya yaşam kalitesini etkiliyorsa, tıbbi tavsiye almak önemlidir. Çünkü idrar kaçırmanın başka sorunlara neden olabilir. Neden olabileceği sorundan birkaç örnek aşağıda verilmiştir;
• Daha ciddi bir altta yatan durumu belirtisi olabilir.
• Faaliyetlerin ve sosyal etkileşimlerin kısıtlanmasına neden olabilir.
• Tuvalete koşarken yaşlı yetişkinlerde düşme riskini artırabilir.
İdrar Kaçırmanın Nedenleri
İdrar kaçırmanın farklı nedenleri olabilir. Nedenlerden en çok görülenleri aşağıdakiler gibidir;
• Kadın üriner sistem: Kadınlarda genetik yatkınlıktan dolayı daha çok görülmektedir. Özellikle, hamilelik, doğum ve menepoz dönemlerinde daha yoğun yaşanabilir.
• Erkek üriner sistem: Üriner inkontinans bir hastalık değildir, bir semptomdur. Günlük alışkanlıklardan, tıbbi durumlardan veya fiziksel problemlerden kaynaklanabilir. Doktor tarafından yapılacak kapsamlı bir değerlendirme inkontinansın arkasında ne olduğunu belirlenmesine yardımcı olabilir.
• Geçici idrar kaçırma: Bazı içecekler, yiyecekler ve ilaçlar gibi diüretikler etkileşim yaparak mesaneyi uyararak idrar hacmini artırabilir. Bu içeçcekler arasında şunlar vardır: alkol, kafein, gazlı içecekler ve maden suyu, yapay tatlandırıcılar, çikolata, şili biberi, baharat, şeker veya asit içeriği yüksek, özellikle de turunçgil meyveleri, kalp ve tansiyon ilaçları, yatıştırıcıları ve kas gevşeticileri, C vitamini dozları
Üriner inkontinans, ayrıca aşağıdaki gibi kolay tedavi edilebilir bir tıbbi durumdan da kaynaklanabilir:
• İdrar yolu enfeksiyonu: Enfeksiyonlar mesaneyi tahriş edebilir, idrara çıkma konusunda güçlü bir dürtü duyulmasına neden olur ve bazen idrar kaçırma yaşanabilir.
• Kabızlık: Rektum mesanenin yanında bulunur ve aynı sinirlerin çoğunu paylaşır. Rektumdaki sert, sıkıştırılmış dışkı, bu sinirlerin aşırı aktif olmasına ve idrar sıklığını artırmasına neden olur.
Kalıcı İdrar Kaçırma
Üriner inkontinans, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere altta yatan fiziksel sorunlardan veya değişikliklerden kaynaklanan kalıcı bir durum olabilir:
• Gebelik: Hormonal değişiklikler ile birlikte fetüsün ağırlığının artması stres inkontinansı sebebi olabilir.
• Doğum: Vajinal doğum yapıldığında mesane kontrolü yapılması için gerekli olan kasların zayıflamasına sebep olabilir. Bununla birlikte mesane sinirlerine ve destekleyici dokulara zarar vererek düşmüş (kayda değer) pelvik tabanlara neden olabilir. Prolapsusla birlikte mesane, uterus, rektum veya ince barsaklar normal konumdan aşağıya itilebilir ve vajinaya taşabilir. Bu çıkıntılar inkontinansla ilişkilendirilebilir.
• Yaşla ilgili değişiklikler: Mesane kasının yaşlanması, mesanenin idrar saklama kapasitesini azaltabilir. Ayrıca istemsiz mesane kasılmaları yaşlandıkça daha sık hale gelir.
• Menopoz: Menopozdan sonra kadınlar daha az östrojen üretir, mesanenin ve üretranın astarının sağlıklı kalmasına yardımcı olan bir hormondur. Bu dokuların bozulması, inkontinansı artırabilir.
• Histerektomi: Kadınlarda rahim ve mesane, aynı bağ ve kasların çoğu tarafından desteklenmektedir. Bir kadında uterusun çıkarılması gibi üreme sistemiyle ilgili herhangi bir cerrahi durum, destekleyici pelvik taban kaslarının zarar görmesine neden olabilir ve bu da inkontinansa neden olabilir.
• Büyümüş prostat: Genellikle orta yaşın üstündeki erkeklerde inkontinans, iyi huylu prostat hiperplazisi olarak tanımlanan bir durum olan prostat bezinin genişlemesinden dolayı oluşabilir.
• Prostat kanseri: Erkeklerde, idrar tutamama dürtüsü veya stres inkontinansı, henüz tedavi görmemiş prostat kanseri ile ilişkili olabilir. Ancak daha yaygın olarak, idrar tutamama durumu prostat kanserinde uygulanan tedavilerin bir yan etkisi olarak ortaya çıkabilir.
• Tümör: İdrar yolu boyunca herhangi bir yerdeki bir tümör normal idrar akışını engelleyerek taşma idrar kaçırma durumlarına neden olabilir. Mesanede oluşan sert, taşa benzer kitleler olan idrar taşları bazı durumlarda idrar tutamamaya neden olur.
• Nörolojik bozukluklar: Parkinson hastalığı, Multipl skleroz, beyin tümörü, inme veya omurilik yaralanması sinir sinyallerini etkileyerek mesane kontrolünü bozabilir, bu da idrar kaçırmaya neden olabilir.
Risk Faktörleri
Üriner inkontinans geliştirme riskini arttıran faktörler aşağıdaki gibidir:
• Cinsiyet: Kadınlar stres inkontinansına sahip olma eğilimindedir. Hamilelik, doğum yapma, menopoz ve kadın anatomisi bu farkı açıklar. Bununla birlikte, prostat bezi sorunu olan erkeklerde dürtü ve idrar kaçırma riski artmaktadır.
• Yaş: Yaşlandıkça, mesanede ki ve üretrar kasları güçlerini kaybeder. Yaşla ilgili değişiklikler, mesanenin idrar tutmayı zorlaştırır ve istemsiz idrar kaçırma şansını artırır.
• Aşırı kilolu olmak: Aşırı kilo, mesanenin ve çevresindeki kaslar üzerindeki baskıyı artırır, bu da onları zayıflatır ve öksürürken veya hapşırırken idrar kaçırmaya sebep olur.
• Sigara içmek: Tütün kullanımı idrar kaçırma riskini artırabilir.
• Aile öyküsü: Yakın bir aile üyesinin idrar problemi varsa, özellikle idrar kaçırma varsa, bu durumu yaşama riski daha yüksektir.
• Diğer hastalıklar: Nörolojik hastalık veya diyabet inkontinans riskini artırabilir.
Komplikasyonlar
Kronik idrar kaçırma komplikasyonları aşağıdaki gibidir:
• Cilt problemleri: Sürekli nemli ciltte döküntüler, yaralar ve cilt enfeksiyonları oluşabilir.
• İdrar yolu enfeksiyonları: İnkontinans, tekrarlanan idrar yolu enfeksiyonları riskini artırır.
• Kişisel yaşamınız üzerindeki etkileri: Üriner inkontinans sosyal, iş ve kişisel ilişkilerini etkileyebilir.
İdrar Kaçırmayı Önleme
İdrar kaçırma her zaman önlenebilir değildir. Ancak, riski azaltmaya yardımcı olacak bazı önlemler vardır. Bu önlemler arasında şunları sıralayabiliriz:
• Sağlıklı kilonun korunması
• Pelvik taban egzersizlerinin uygulanması
• Kafein, alkol ve asitli yiyecekler gibi mesane tahriş edici maddelerden kaçınılması
• İdrar kaçırma nedeni olan kabızlığı önlemek için daha fazla lif tüketilmesi
• Sigaranın bırakılması, bırakılamadığı durumlarda tıbbi yardım alınması
İdrar kaçırma ya da diğer bir adıyla idrar tutamama şikâyetlerinin altında birçok neden olabilir. Birçok kişinin şikâyet konusu olan bu problem yaş ilerledikçe daha sık görülen bir şikâyettir. Bazı idrar kaçırma şikâyetleri tam olarak tedavi edilemese de alınacak problemlerle birlikte iyileşme sağlanması mümkün bir rahatsızlıktır.
Kaynakça:
mayoclinic.com
webmd.com
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu