Karın ağrısı, sık karşılaşılan bir ağrıdır. Kendi başına bir hastalık olmayıp başka hastalıklar nedeniyle oluşur. Altı saat içinde aniden başlayan karın ağrısına akut karın denir. Ağrı 2 haftadır varsa akut karın düşünülmez.
Bağırsak iltihapları, aşırı yemek yeme, fazla gaz yapan gıdaları tüketmek, gıda zehirlenmesi karın ağrısına neden olabileceği gibi çok ciddi hastalıklar nedeniyle de meydana gelmektedir. Karın ağrısına apandisit, bağırsak delinmeleri, bağırsak tıkanıklığı, hassas bağırsak hastalığı, dış gebelik rüptürü, böbrek taşı düşürme, akut pankreatit, safra kesesi iltihabı, safra yolları iltihabı, aort damarı yırtılması, fıtık boğulması, karın içi tümörler, karaciğer hastalıkları, adet sancısı, üreme organları hastalıkları, idrar yolu iltihabı, şeker hastalığı, kurşun zehirlenmesi gibi hastalıklar neden olur. 2 haftadan fazla süren ağrılara safra taşı ve bağırsak ülseri örnek verilebilir. Kalp krizi, kaburga kırıklarında, mide-bağırsak kanamalarında ve zatürede de karın ağrısına rastlanabilir.
BULGU, BELİRTİ VE YAKINMALAR
Ağrı karnın sol alt kısmında ise apandisit, dış gebelik, idrar yolu hastalıkları, kalın bağırsak iltihabı akla gelir. Sol üst bölgedeki ağrılarda dalak, pankreas ve aort damar hastalıkları düşünülür. Ağrı sağ üst kısımda ise karaciğer, safra yolları, safra kesesi hastalıkları sebep olabilir. Karnın orta ve üst kısmındaki ağrılarda mide, bağırsak hastalıkları olabilir. Göbekten başlayıp bele kuşak gibi yayılan ağrılarda pankreas rahatsızlıkları akla gelir.
Ağrının başlama şekli önemlidir. Bıçak saplanır gibi birden başlayan kıvrandırıcı, çok şiddetli ağrılarda ülser delinmesi, yemek borusu delinmesi, aort damarı yırtılması, dış gebelik akla gelir. Ani başlangıçlı ağrılarda böbrek taşı düşürülmesi, bağırsak tıkanıklığı, damar problemleri düşünülür. Safra kesesi iltihabı, apandisit, pankreas iltihabında el şiddeti giderek artar.
Ağrının başlangıç yeri sorgulanır. Göbek çevresinde başlayıp kanım sağ alt bölgesine inen ağrılarda akla ilk gelen, akut apandisittir. Bıçak saplanırcasına mide bölgesinden başlayıp karna yayılan ağrılar ülser delinmesi olabilir. Karnın orta bölgesinde kuşak tarzı yayılım gösteriyorsa, akut pankreatit akla gelir. Ağrı şiddetli ve kasık bölgesine yayılıyorsa, böbrek taşı düşürülüyordur. Sırta yayılan şiddetli ağrılar aort damarı yırtıkları olabilir. Sağ kürek kemiğine yayılan ağrılarda safra kesesi hastalıkları araştırılır.
Hastanın dış görünümüne bakılır. Akut apandisitte hasta sağ bacağını bükerek yatar, böylece ağrı hafifletilir. Böbrek taşı düşüren bir hasta ise sürekli hareket halindedir. Pankreas iltihabında hasta öne doğru eğilerek rahatlar.
Muayenede önce bağırsak sesleri dinlenir. Böylece bağırsak tıkanıklığında artmış bağırsak sesleri duyulur.
Karın ağrısı şikayeti ile birlikte bulantı, kusma, ishal, kabızlık, gaz, karında gerginlik, kanlı dışkı, ateş, terleme, nabız artışı, sarılık görülebilir.
Tam kan sayımında iltihap hücrelerinin yüksekliği, apandisit ve iltihabi durumlarda görülür. İdrar tahlili, karın ultrasonu bakılır. Düşünülen hastalığa yönelik tetkikler istenir. Dış gebelik şüphesi varsa beta-HCG bakılır. Pankreatit şüphesinde amilaz istenir. Akciğer iltihaplarını ayırt etmek için akciğer filmi çekilir. Kalp krizi şüphesinde elektrokardiyografi-EKG değerlendirilir. Gerekirse BT çekilerek tanıya gidilir. Karın ağrısında tanı ve tedavi gecikirse ölüme kadar gidebilir.
TIBBİ TEDAVİ
Karın ağrısının tedavisi, sebep olan hastalığa göre değişir. Ani başlayan ve kıvrandırıcı olan karın ağrılarında kesinlikle ağrı kesici içilmez ve en kısa sürede acil servise veya hekime başvurulur. Bazı hastalıklarda tedavi ameliyat ile bazılarında da ağrı kesici-tıbbi tedavilerle yapılır. Karın ağrısının nedeni belirlendikten sonra tedavi verilir. Bazı karın ağrılarının nedeni saptanamaz, bu tür karın ağrılarında diyetin düzenlenmesi ve ağrı kesiciler işe yarayabilir.
DİYET DEĞİŞİKLİKLERİ
İnek sütü çocuklarda ve erişkinlerde karın ağrısına neden olabilir. İnek sütü içeren beslenme mamaları yerine daha az alerjik ürünlere geçiş yapılarak ağrı engellenebilir. Bazı bebeklerde hem süt hem de soyaya karşı alerji olabilir; bu durumda daha yoğun olarak parçalanmış proteinleri içeren beslenme formülasyonları kullanılabilir.
Bebekler emzirilirken oturur pozisyonda emzirilmeli ve sık sık gazı çıkarılmalıdır.
Bebek emziriliyorsa annenin aldığı gıdalar da bebekte alerjik yakınmaları artırabilir. Bazı araştırmalar annenin tükettiği inek sütünün proteinleri emzirmeyle sütün yapısına geçerek bebekte alerjik yakınmaya neden olabileceğini gösterirken, bazı araştırmalarda ise böyle bir ilişki bulunmamıştır. Bebeğin beslenmesinde düşük alerjik formülasyonlu mamaların kullanılması veya annenin diyetinde alerjik reaksiyona neden olabilen bazı proteinlerin kısıtlanmasının bebekte karın ağrılarını azalttığı gösterilmiştir. Bu konuda çocuk doktorundan tavsiye alınarak annenin ve bebeğin beslenmesinde alerji riski düşük gıdalar planlanabilir.
Karın ağrısı döneminde sulu, yumuşak ve pişmiş gıdaların tüketilmesi, gıdaların iyi çiğnenmesi gereklidir. Günlük 8-10 bardak su tüketilmesi ile kan hacminin azalması engellenir ve doku oksijenlenmesi desteklenir. Özellikle çorba, makarna, pilav, balık gibi gıdaların sindirimi daha kolaydır. Meyveler çiğ tüketilmemeli, hoşaf veya komposto yapılarak tüketilmelidir.
Az ve küçük öğünler tüketilmesi, sindirim sistemine fazla yük binmesini engelleyerek ağrının hafiflemesine yardımcı olur.
Kafeinli ve alkollü içecekler tüketilmemelidir.
YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ
Karın ağrısı olan kişiler ağrısı geçene kadar rahat ve gürültüsüz bir ortamda istirahat etmelidir.Sigara içmemelidir.Kıvrandırırır ve ani başlangıçlı olan karın ağrılarında mutlaka doktora başvurulmalı, ilaç kullanılmamalıdır.Dışkı yapamama, ağızdan dışkı gibi kötü kokulu kusma durumunda hemen doktora başvurulmalıdır.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Yetişkinlerde oluşan kolik için:
Günde 300 ml anasın, rezene ve oğul otu çayının ılık olarak ve yudum yudum içilmesi önerilir.
2 damla oğul otu (Melisa) uçucu yağı, 2 damla papatya uçucu yağı, 2 damla buğday rüşeymi yağı, 30 ml organik suya yağı (üzüm çekirdeği veya susam yağı da olabilir) ile karışım hazırlanır ve karın bölgesine saat yönünde masaj yapılarak tatbik edilir. Ardından sıcak havlu ile mide üzerine kompres yapılabilir.
İnfantil kolik için:
Probiyotikler: Bifidobacterium lactis ve Streptococcus thermophilus gibi probiyotik takviyeli bebek mamaları, kolik sıklığını azaltmada etkili bulunmuştur.
Rezene ve havuç birlikte haşlanıp soğuyunca bebeğe verilebilir. Papatya çayı ve rezene çayı kolik sancılarında bebeklerde etkilidir.
%0,1’lik rezene tohumu yağının suda emülsiyonundan oluşan desteğin günde 2-4 defa birer tatlı kaşığı verilmesiyle bebeklerin %65’inde kolik ağrının azaltıldığı, plaseboda ise bu oranın sadece %24 olduğu saptanmıştır.Ayrıca Kimyon yağı ile karın bölgesine masaj yapılabilir.
Kronik meterorizm (aşırı gaz) çay karışımı:
Anason meyvesi, Rezene meyvesi, Kimyon meyvesi eşit miktarlarda alınıp karışım hazırlanır. Çay hazırlamadan önce meyveler kabaca ezilir, 1 tatlı kaşığı karışım 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 20 dakika demlenir ve süzülür. Yemeklerden sonra 1 çay fincanı içilir.
Spazm giderici, rahatlatıcı bitkisel çaylar:
Spazm giderici, krampları rahatlatıcı olarak nane, oğul otu ve papatya çaylarından yararlanılır. 1 tatlı kaşığı drog 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 10 dakika demlenip süzülür. Öğün aralarında, yudum yudum ve sıcakken içilir.
Papatya, meyan kökü, rezene, mine çiçeği ve limon yağı içeren karışımdan hazırlanan 150 ml (yarım fincan) çayın günde en fazla 3 defa tüketilmesi ile plasebodan daha etkili bir şekilde bebeklerde karın ağrısını azalttığı gösterilmiştir.
Bir çorba kaşığı rezene tohumu (15 gram), bir bardak kaynamış suya (240 ml) konup ağzı kapalı bir şekilde 10 dakika beklenir. Sonra süzülerek içine 100 gram bitkisel gliserin eklenerek karıştırılır, buzdolabında tutulur. Karın ağrısı ataklarının her birinde veya emzirmeden 15 dakika önce yarım tatlı kaşığı (2.5 ml) verilir ve fayda sağlar.
Gastrik kolik tentürü:
Belladon tentürü ve valerian tentürü eşit miktarlarda alınır, birkaç damla nane uçucu yağı eklenir. 8-10 damla tentür karışımı 1 bardak su içinde karıştırılır, günde 3 kez içilir.
Meteorizm ile gelişen kramp:
20 gram Rezene meyvesi, 20 gram Kimyon meyvesi Tıbbi papatya ile 100’e tamamlanır. Meyveler çay hazırlanmadan hemen önce kabaca ezilir. Drog karışımından 1-2 tatlı kaşığı alınır. 1 bardak kaynamış su içinde ağzı kapalı olarak 10 dakika demlenir. Yudum yudum, sıcakken içilir.
Nane yaprağı, Anason meyvesi ve Eğir kökü eşit miktar alınıp karışım hazırlanır. 1 tatlı kaşığı drog karışımı ile hazırlanan çay, yemeklerden önce ılık olarak içilir.
ÖNERİLEN BİTKİSEL İÇERİKLİ TAKVİYELER
Bitki çayları yavaş ve ılık olarak içilmelidir. Papatya ve nane çayı içildikten sonra, 10 dakika, bacaklar yukarı doğru tutulup sırt üstü yatılarak, yavaş nefes alınarak istirahat önerilir.
Papatya, nane, melisa (oğul otu) ve mercanköşk ile hazırlanacak olan çaylardan yararlanılır. Ağrı ile birlikte gaz şikayetleri de varsa gaz söktürücü olarak rezene, anason ve kimyondan yararlanılır.
Nane çayı: 2 gram civarı nane yaprağı bir bardak kaynamış su içine eklenir ve 5-10 dakika ağzı kapalı olarak demlenip süzülür. Günde 3-4 kez aç karnına birer çay fincanı içilir.
Papatya çayı: 5 gram civarı (1 çorba kaşığı) papatya bir bardak kaynamış su içine eklenir ve 5-10 dakika ağzı kapalı olarak demlenip süzülür. Günde 3-4 kez öğün aralarında birer çay fincanı içilir.
Melisa çayı: Gaz ve spazmları giderir, hafif yatıştırıcı etkisi olan bir çaydır. 1.5 gram yaprak bir bardak kaynamış su içine eklenir ve 10 dakika ağzı kapalı olarak demlenip süzülür. Günde 3-4 kez birer çay fincanı içilir.
Mercanköşk çayı: Günde 4-5 gram drog kullanılır. Yarım tatlı kaşığı drog bir bardak kaynamış su içine eklenir ve 5-10 dakika ağzı kapalı olarak demlenip süzülür. Günde 3-5 kez birer çay fincanı içilir.
Rezene ve anason meyvesi çayı: 2-5 gram drog bir bardak kaynamış su içine eklenir ve 10 dakika ağzı kapalı olarak demlenip süzülür. Günde 2-4 kez birer çay fincanı içilir.
AROMATERAPİ UYGULAMALARI
5 ml organik soya yağı veya susam yağı, 1 damla papatya veya tıbbi nergis uçucu yağı ile karışım hazırlanır. Masaj yapılarak karın bölgesine uygulanır.
Yazar: Fatih Bolelli