Yaşam süresi, insanın yaşamı boyunca yaşadığı birçok faktörden etkilenir ve insanların çoğu zaman ne yaptığı, bir kişinin ne kadar uzun ve ne kadar kısa hayatta kalacağını belirler. Yaşam süresi yönetimi, belirli parametrelerin uygulanabileceği ve bir ölçü verilebileceği veya belirli bir süreye eşitlenebileceği bir süreç değildir. Örneğin, bir yıl kolesterolsüz bir diyet uygulandığında, kolesterolsüz döneme eşdeğer yaşama eklenen yılların sayısını ölçmek pratik değildir.
Yaşam süresi yönetiminin olumlu ve olumsuz yönlere sonuç veren belirli faktörlere sahip olmadığını doğrulamak kesindir. Ancak yaşam süresi yönetiminin hem olumlu hem de olumsuz faktörler tarafından tetiklendiğini anlamak önemlidir. Mesela biri zor zamanlardan geçiyorsa ve bu uzun süre devam ediyorsa bu yaşam süresini olumsuz yönde etkiyebilir.
Çevresel faktörler, yaşam süresi yönetimi ihtiyacı için hayati bir rol oynamaktadır. İnsan yerleşimine uygun olmayan bazı ortamlar vardır ve bunların insanların yaşamları için risk oluşturduğu bilinmektedir. Yapay veya doğal olabilirler ve mutlaka riskli değildirler. Ancak bir kişinin çevreye uyarlanabilir doğasına bağlı olarak, her iki şekilde de olumlu veya olumsuz sonuçlanacaktır. Çevresel faktörler olumsuz iklim koşulları olabilir ve bölgede bulunan suyun kalitesi, örneğin bölgedeki suyun yüksek miktarlarda flor içerdiği biliniyorsa, bu durumda insanların dişlerini erken kaybetme olasılığı yüksektir. Hayatlarını 35 yaş kadar genç yaşta kaybedebilirler.
Yaşlı hastalar için beslenme desteği, yaşam boyu yönetimi hizmetlerinin gerekliliğinin bir göstergesidir çünkü insanlar yaşlılıkta çiğneme yoluyla bazı besinlere erişemeyeceklerdir. Önerilen maksimum yaşta yaşamalarını sağlamak için bakım desteğine ihtiyaç duyacaklardır. Öte yandan, insan bedenlerinin rahat olabileceği ve bölgedeki insanların uzun yaşamasını sağlayabileceği ortam çok elverişli olabilir. Özetle, çevresel koşullar insanlarda ya yaşamın kısaltılmasında ya da uzamasında rol oynar. Ancak bu durumda çok kritik olan soru, yaşam süresi yönetiminin normal bir insana ihtiyaç olup olmadığıdır.
Normal bir kişinin durumunun cevabı zor olabilir; normal yaşam durumunda, yaşam süresi yönetimi, muhtaçlar, hastalar için, yaşlı, fiziksel engelli kişiler ve yaşamda belirli bir kalıcı duruma sahip hastalar için bir süreç olarak algılanmaktadır. Yaşam yönetiminin, büyük ölçüde tehlike altında olabilecek birinin yaşamını uzatmayı amaçladığı bir gerçektir, ancak bu, aynı zamanda sağlıklı olan insanları da kapsayacak şekilde genişletilmiştir; sadece gelecek için şüpheli veya umutsuz oldukları için değil, aynı zamanda yaşlandıklarında işleri kendileri için kolaylaştırmak isterler. Nitekim bugün yaptığımız her şeyin gelecek için bir anlamı vardır, her gün ne yediğimiz, giydiğimiz ve yaptığımız şeyler gelecekte nasıl yaşayacağımızı belirleyebilir ve hatta bazen çocuklarımızı etkileyebilir.
Örneğin, bir kişi tütün içerse, o zaman ve gelecekte hayatını etkiler ve yavrularını etkileme olasılıkları yüksektir. Yaşam süresi yönetimi, ihtiyaç sahiplerine ve gelecekte daha iyi bir yaşam sürmek isteyenler için daha önce de belirtildiği gibi yönler alabilen bir süreçtir; belirli bir kişi için gerekli değildir, ancak büyük ölçüde komplikasyonları olanlar için ihtiyaç vardır. Genel olarak uzun ya da kısa bir ömür için insanın yaşam süresini etkileyen faktörler çeşitlidir.
Çevre sorunları, yani çevresinde meydana gelen insan faaliyetleri üzerinde daha fazla ayrıntıya girersek, yerleşim alanlarına ve maden sahalarına yakın olan endüstriler ve çevreye salınan endüstriyel atıklar iyi bir örnektir. Havaya karbonun formu daha sonra canlıların solunum sistemlerine alınır. Bu durum, birkaç insan hakları örgütü tarafından, karbon ve diğer endüstriyel atıklar şeklinde salınan kimyasalların insanlara ciddi zararlar verdiği bildirilmiştir.
Bu önümüzdeki yüzyılda devam edecekse, temelde ölüm oranlarını artıracak ve dolayısıyla insanların yaşam sürelerini büyük ölçüde etkileyecektir. Bu nedenle, çevre koşullarının insan yaşamı üzerinde daha büyük bir olumsuz etkiye sahip olmaması için erken bir aşamada yaşam süresi yönetimine geçme ihtiyacı vardır. Bu, özellikle yetkililer insan sağlığını ve mutluluğunu artırmak istiyorsa, ömür yönetiminin önemli bir parçasıdır. Temiz çevremizin uzun ömürlülüğü ve olumsuz çevresel ve iklim koşullarından uzak bir yaşamı artırmak için etkisi anlayışı, dünyadaki tüm hükümetlerin, iklim bilimcilerin ve çevrecilerin önceliği olmaya devam etmelidir.
Yaşam Süresi Yönetimine İhtiyaç Var mı?
Yaşam tarzı, insan olarak ne kadar yaşayabileceğini belirlemede çok önemli bir rol oynar. Mesela yaşam süresini uzatmayı ana faaliyeti haline getirmiş kişiler vardır. ve sağlıklı yaşam için alışkanlıklar geliştirirler. Bu, egzersiz perspektifinden bakıldığında onlar için iyi olabilir, ancak astım gibi hastalıklara ve diğer spesifik göğüs komplikasyonlarına yol açan vücut organlarına zarar veren olumsuz bir etkiye sahiptir, bu nedenle içinde bulunulan iş türü bir ile sınırlı olmalıdır, ya da ren azından hayatın belli bir döneminde dikkat etmeleri gerekir.
Örnek olarak, kompaktörler ve matkaplar gibi makine işlemleriyle uğraşan bir profesyonel, vücudu uzun süre salladıklarından etkilenme eğiliminde olabilir ve bu kemikler ve kasları etkiler; bu bakımdan vücut parçalanacak ve yaşlılık geldiğinde geçmiş yaşam tarzı faaliyetlerinin bununla ilişkili komplikasyonlara yol açacağını görülebilir. İnsanların bazı faaliyetlere dikkatle girmeleri zorunludur, bunların gelecekte bir anlamı olacağı gerçeğini akılda tutmalıdırlar. Yukarıdakilerden, yaşam süresi yönetimi, gençlik aşamamız sırasında yaptığı önceki faaliyetler tarafından tetiklenecektir.
İnanın yaşam süresi yönetimi perspektifine girmeye sevk edecek olan, uğraştığı şeyin daha geniş bir yönüdür. Basit bir süreç haline getirmek istiyorsa, bu gençlik günlerinden başlamalı; çünkü genç mahalliğimizden kaynaklanabilecek sorunlar yoksa çok daha kolay olacaktır. Örneğin uzun süredir alkolik olan bir kişi için bu kişi, vücuttaki organlar eskisi kadar sağlıklı olmayacağından ömür yönetimi sürecinde zor anlar yaşayabilir. İlaç ve alkol bırakma programı yoluyla ekstra bir ücrete ihtiyaç duyacaklar. Bu bağlamda, yaşam süresi yönetimi sağlık hizmetlerini içerecek ve aynı zamanda diyeti içerir. Her ne kadar yaşam süresi yönetiminin yaşlanma süreci ile birlikte başladığı düşünülse de, ancak vücudun her bölümünün en iyi şekilde çalıştığından emin olmak için iyi bir yaşam süresi yönetimi süreci zihinden başlamaktadır.
Bilinmelidir ki bir insanın yaşamı tek bir şeye bağlı değildir, sadece yemek gibi; memnuniyet getirecek sağlık, ekonomik ve sosyal süreçleri içeren diğer süreçleri gerektirir. Vücudun zorlanması da özellikle bedenin zihinsel kısmı için tehlikeli bir meseledir. Stresli olduğu bilinen bir yaşama girilirse hayatı kısalır, kısa sürede ölüm gelebilir ve bu yeterince erken tespit edilirse bu türden bir kişiye danışmanlık ve umut verme konusu olacaktır. Yaşam süresi yönetiminde bunun ölüme yol açabileceğini zaten bilinmektedir ve sosyal bir zeminde, sahip olduklarından memnun olma ve kendi imkanları dahilinde yaşama yönünü her insanın kucaklaması gerekir.
Yaşam süresi yönetimi, başlamak için belirli bir yaşın gelmesi veya bir sağlık sorunu ile karşılaşmayı beklemek gerekmez. Aslında bilinçli her yetişkinin hayatının bir parçası olması gereken bir şeydir. Aslında, kişi kendi iyiliği için yaptığı her eylemde, yaşam süresi yönetimi olarak anılmalıdır. Çünkü her canlı, yarını görmesini sağlamak için elinden gelenin en iyisini yapar. Bununla birlikte, Amerikan Ağrı Tıbbı Akademisi’nin yaşam süresi yönetimi hedeflerine göre, yaşam süresi yönetimi sürecinin önemli bir nedeni olmamasının nedenlerinden biri olabileceği kadar, yaşamı uzatmak anlamına geldiği varsayılmaktadır. Ana fikir, hayatı rahatlatmak ve vücut organlarının gerektiği gibi çalışmasını mümkün kılmaktır.
Diğer yandan, yaşam süresi yönetimi yalnızca sağlık profesyonelleri tarafından ele alınmamalıdır. Aslında insanlara öğüt verecekler ve bunu kendi başlarına yapacaklar. Örneğin, epilepsi, serebral palsi ve diğerleri ile doğan kişiler, her zaman risk altında oldukları için sürece ihtiyaç duyabilecek kişilerdir ve ölümleri ebeveynleri ve akrabaları tarafından bilinebilir. Dolayısıyla sağlık uzmanlarından nasıl ele alınacağı konusunda tavsiyelerde alabilirler. Çünkü koşullarından dolayı daha uzun ve genel olarak rahat bir hayat yaşayabilmeleri için onlara özen gösterilmesi gerekir.
Bu, bakıcılarla birlikte bir uzmanın tavsiyesini talep eden bir tür yaşam süresi yönetimidir. Bu bağlamda, yaşam süresi yönetiminin hem insanların rahatı için olduğu hem de bir kişinin sağlığını ve ömrünü iyileştirmeyi amaçladığı sonucuna varılabilir. Bu koşullar aynı zamanda yaşam süresi yönetimi ihtiyacının da etkileyicileridir.
Özetle, yaşam süresi yönetimi, bir kişiye yaşamdaki diğer faktörlerden bağımsız olarak kalışını uzun süre sürdürmesi için verilen bir süreçtir ve bu, gözlem üzerine durumu ile yaşamak zorunda olduğu sonucuna varılmış bir kişiye uygulanabilir. Aslında herhangi bir yerden yapılmaz, ancak uzak bir bölgeden yapılabilir ve insanlar geri bildirim kontrollerine gider. Bu bakımdan süreç, sağlık perspektifiyle hastalara ve yaşlılara bu tür hizmetleri sunan kurumlardan kendi kendine yürütülebilir ve üstlenilebilir. Ancak bir ömür yönetimi programının temel amacı, insanoğlunun diğer tüm faktörleri göz önünde bulundurarak, insanın hayatta kalması için bilimsel olarak mümkün olduğu bilinen dönemlerde tam olarak yaşama kabiliyetini ve yaşamını mümkün kılmaktır.
Yaşam süresi yönetimi ihtiyacına yol açan, kişisel olan ve aileden gelen insanların yaşam sürelerinin kalitesi ve süresine göre nasıl yaşadıklarına dayanan başka faktörler de vardır. Tıbbi açıdan, yaşamayan insanların önlenebilir hastalıklar nedeniyle erken öldüğünü gözlemlediği genetik yapıya bağlıdır. Bu örnekte, yaşamları boyunca çoğu zaman hangi yaşta ve ne tür rahatsızlıklarla karşılaştıkları düşünülebilir. Bu, kişinin yaşam süresi yönetiminin temellerini temel alması için önemli bir veridir. Kişi bunun bilincinde olacak ve sonunda, hayatın bir noktasında ne zaman ve hangi sırada bir şey bekleyeceğini bilecektir. Bunun gerçek olduğu hiçbir zaman kanıtlanmamasına rağmen, bazı durumlarda işe yaramaktadır.
Örneğin, belirli bir ailenin üyeleri 100 yıl yaşadıysa, büyük olasılıkla aynı dönemi yaşıyorlar, ancak anlaşılması imkansız olan bir şey, ölen akrabalarının yaşadıkları yaşam tarzını belirlemenin zor olmasıdır. Ve ömürlerinin ötesinde yaşama beklentisiyle yaşam boyu yönetimi için çalışmak önemlidir. Bu, yaşam sürelerinin genetik veya kalıtsal belirleyicisine dayanır. Kalıtsal hastalıklara ve bir nesilden diğerine genetik olarak aktarılan komplikasyonlara bakmayı içerecektir. Böylelikle, önleyici tedbirler, ailenizin gitmiş üyeleri gibi olmayabilmeniz için yeterince erken başlatılabilir. Bu, yaşam süresi yönetimi ile ilgili kişisel bakımın bir parçasıdır.
Kaynakça:
https://www.amazon.com.tr/Successful-Lifetime-Management-Disabilities-Paperback/dp/1930877021
https://www.scientific.net/MSF.473-474.361
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu