Küçük Çocuklarda Ekran Kullanımı O Kadarda Zararlı Değil!

2015’ten bu yana, küçük çocuklardaki ekran kullanımı önemli ölçüde artış göstermektedir. Bunun yanında özellikle, COVID-19 karantinalarından bu yana bu artış daha da belirgin hale gelerek göze çarpmaktadır. Bu eğilimi kabul eden Londra’daki Birbeck Üniversitesi’nden araştırmacılar, ekran kullanımın yürümeye başlayan çocukların beyin gelişimi üzerinde ne gibi bir etkisi olabileceğini ortaya çıkarmaya yönelik araştırmalar yürütmektedirler. Peki, çocuklarda telefon veya tablet ekran kullanımı sanıldığı gibi zararlı mı? Bilinenin aksine ya faydaları varsa…

Çocuklarda Ekran Kullanımı ve Ebeveyn Kaygıları

Araştırmacılar, ekran kullanımı fazla olan küçük çocukların, ekran başında bir görevi tamamlamaya çalışırken, daha az ekran kullanan küçük çocuklara kıyasla dikkat dağıtıcı faktörlerden kaçınmakta zorlandıklarını tespit etmiştir. Bununla birlikte, ekran başında daha fazla zaman geçiren çocukların, tablette görünen gösterişli nesneleri fark etme konusunda daha hızlı tepki süreleri olduğu da belirlenmiştir.
Araştırmacı Dr Ana Portugal’a göre, mobil dokunmatik ekranlı medya, aile yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır. Ancak bu konuda ailelerin herhangi bir korku veya aldatmaca yaşayabileceklerine dair destekleyecek deneysel kanıt olmamasına rağmen, ebeveynlerin bu konuda çok fazla endişe duymaktadır. Bu nedenle, araştırmacılar yaşamın erken döneminde dokunmatik ekran kullanımı ile bilişsel gelişim arasındaki ilişkileri araştırmak için bir çalışma yapmaya karar vermiştir.

Çocuklarda Ekran Kullanımı Üzerine Yapılan Çalışmalar ve Sonuçları

Nature Scientific Reports’ta yayınlanan çalışma, dokunmatik ekran kullanımının gelişmekte olan yürümeye başlayan çocuk beyni üzerindeki etkisini değerlendirmek için 12 ay ila 3,5 yaş arasındaki 40 çocuğu izlenmiştir. Bu çalışmaya katılan çocukların ebeveynler, çocukların dokunmatik ekranlarda geçirdikleri süreyi bildirmişler ve çocuklar ekran başında geçirdikleri süreye göre çok kullanan ve az kulanlar olarak sınıflandırılmışlardır.
Yapılan üç araştırma incelemesinin her birinde (12 ay, 18 ay ve 3,5 yaş) çocuklara bilgisayar ekranında görüntüler gösterilmiş ve ekranda beliren uyaranlara tepki olarak göz hareketleri takip edilmiştir. Araştırmacılar; çocukların baktığı şeyin hızına ve sıklığına bağlı olarak, çocuğun uyaranlara otomatik olarak mı yoksa gönüllü olarak beklenti içinde mi yanıt verdiklerini belirlemişlerdir. Ayrıca çocukların dış etkenlerden mi yoksa iç etkenlerden mi tepki verdiğini izlemişlerdir.
Sonuçlar, yüksek düzeyde dokunmatik ekran kullanan çocukların dikkat dağıtıcı uyaranlara yanıt verme reflekslerinin daha hızlı olduğu belirlenmiştir. Ancak, nereye baktıklarını ve neye baktıklarını gönüllü olarak daha az kontrol etmişlerdir. Özetle dokunmatik ekran kullanımının motivasyon ve dikkat dağınıklığına neden olduğunu söylenemez, çünkü belirli dikkat profillerine sahip çocukların dokunmatik ekranlara daha fazla ilgi duyması da söz konusu olabilir.

Bu Araştırma Sonuçları Ne Anlama Geliyor?

Sonuçlar, yüksek dokunmatik ekran kullanımı olan küçük çocukların, daha az kullananlara göre daha fazla dikkatlerinin dağılabileceğini gösteriyor. Ancak araştırmacılar, ebeveynlerin bu sonuçlar hakkında endişelenmesine gerek olmadığını öne sürmektedirler. Çünkü yapılan çalışma dokunmatik ekranların doğrudan dikkat dağınıklığına neden olduğunu göstermiyor, sadece yüksek saatler dokunmatik ekran kullanımı ile dikkat dağınıklığı arasında bir çeşit bağlantı olduğunu göstermektedir.

Araştırmada Tespit Edilen Dikkat Dağınıklığı Neden Göründüğü Kadar Kötü Değildir?

Pek çok insan dikkati dağılan bir çocuğu şöyle tanımlar: Bir göreve odaklanamayan ve ilginç bir uyarıcı faktör şey tarafından kolayca dikkati dağılabilen bir çocuk. Bu durum çocukların okul ödevlerine odaklanmasını sağlamaya çalışırken veya küçük bir çocuğu ayakkabılarını giyecek kadar hareketsiz tutmaya çalışırken zorlu bir durum gibi görünse de oysa o kadar da kötü değildir.
Bu durumun kötü olarak değerlendirilmemesini destekleyen fikrin ise altında yatan şudur: Çevremizdeki yaşam giderek daha fazla ekran kullanımını içerdiğinden, ekranda yeni ortaya çıkan uyaranları fark etme yeteneği faydalı olabilir. Örneğin, mikrocerrahi genellikle bir bilgisayar ekranı ve robotik aletler kullanılarak gerçekleştirilir. Cerrah mikrocerrahi bölgesine odaklanırken, ekranın köşesinde meydana gelen bir durum hemen fark etmezse bu durum oldukça riskli ve zararlı olabilir.
Çalışma yazarları ayrıca bir hava trafik kontrolörü örneğini sunar. Dikkati ekrandaki olaylara hızlıca çevirebilmek, rol için sadece faydalı değil, aynı zamanda hayati önem taşımaktadır. Yapılan çalışmaya göre çocuğun mizacı bir çocuğun ekrana yakınlaşmasında anahtar bir faktör olabilir.

Çocukların Gerekli Olan İşe Odaklanmalarına Nasıl Yardımcı Olunabilir?

Araştırmada kanıtlandığı gibi dikkat dağınıklığının potansiyel faydaları olmasına rağmen, hayatta küçük çocukların en azından bir süreliğine odaklanmasını gerektiren birçok durum vardır. Bu evden çalışan bir ebeveynin online katıldığı bir toplantıyı tamamlayabilmesi ya da çocuğun saçı kesilirken, işlemin tamamlanması için gereken süre oturmasının sağlanması için gereklidir. Ya da alışveriş anında ebeveynlerini rahat ettirecek bir süre odaklanması gerekir. Çocukların dikkat dağınıklığının önüne geçerek gereken kadar odaklanmasını sağlamanın yolu oysa herkesin bildiği eski usul ve oldukça basittir.
Danışman Psikolog Dr Stacey Haynes, çocuklar ve ailelerle çalışma konusunda uzmanlaşmış bir araştırmacıdır ve yeni yürümeye başlayan çocukların odaklanmasına yardımcı olmak için ebeveynlere verdiği ipuçları değerlendirilmeye değerdir. Sunduğu öneriler şu şekildedir;
• Küçük çocukların eline lego tarzı veya iç içe geçmeli küçük mekanizmalar verilmesi, bu çocukların oldukları yerde kalmalarını sağlarken, odaklarını o işe vermelerini sağlayabilir;
• Çocuklar özellikle boya kalemleri ve oyun hamurları ile şekillendirme yapma konusunda meraklıdırlar. Boyama kitapları ve kalemler bu konuda oldukça etkili bir yaklaşım olabilir.
• Bir zamanlayıcı ayarlayarak, onunla belirlenen sürede sabit kalmasına yönelik bir oyun tasarlanabilir. Böylelikle hem keyifli bir zaman geçirir, hem de uzun süre bu oyuna odaklanır.
• Odaklandığı iş veya eyleme ara verip, rahat zaman geçireceği mola alanları tasarlanmalıdır. Çünkü hiç kimse sonsuza kadar aynı yerde oturamaz.
• Çocuklar yaptıkları işlere hep birilerinin eşlik etmesini ister. Ebeveynlerin çocukları bir işe odaklanırken yanlarında oturmaları, onların o işe daha uzun süre odaklanmasını sağlar.

Çocukların Ekran Kullanımına Yönelik Yapılan Araştırmaların Geleceği

Araştırmacılar, bu dokunmatik ekran araştırmasının sadece başlangıç olduğunu ve ebeveynlerin dokunmatik ekran kullanımıyla ilgili bilimin hala ilk günlerde olduğunu anlamaları gerektiğini belirtmektedir. Ve bu konuda ele alınması gereken daha birçok soru olduğundan dolayı, elde edilen bu araştırma sonuçlarının kesin olarak olumlu mu yoksa olumsuz mu olduğunu söylenemez.
Araştırmacılar, dokunmatik ekran kullanımının olumlu veya olumsuz sonuçlarını ve herhangi bir nedensel etkiyi değerlendirmek için bu konuyu incelemeye devam etmeyi amaçlamaktadırlar Çünkü nedensel bir ilişki henüz kanıtlanmamıştır ve gerçekte, bir çocuğun gelişimi çok daha karmaşıktır. Yani dokunmatik ekranlardan daha fazlası vardır ve birçok faktör içerir içermektedir.
Özet olarak bu araştırmadan çıkan çıkarımlar şu şekilde sıralanabilir;
• Dokunmatik ekranları sıklıkla kullanan küçük çocukların dikkati daha fazla dağılabilir.
• Dikkat dağınıklığının hem faydaları hem de dezavantajları vardır.
• Çocuklar basit tekniklerle odaklanmaya teşvik edilebilir.

Kaynakça:
Birbeck Üniversitesi’ Araştırmaları

Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu