Mercanlar, çeşitli deniz canlıları için habitatlar yaratırken, mercanların ağarması bu deniz yaşamını riske atabilir. Mercan resifleri dünyanın %1’inden daha azını kaplamaktadır. Fakat yiyecek kaynağı olarak yaklaşık 1 milyardan fazla insanın mercan resiflerinden faydalandığı tahmin edilmektedir.
Renkli mercanlar şayet saf beyaz renge dönüyorsa birden oluşan bu değişikliğin ciddi bir neden vardır. Ağarmış bir mercanın beyaz iskeleti tamamen açığa çıkar ve hayvanın ölü görünmesine neden olur. Ağarmış mercanlar hala hayattayken, oluşan renk değişikliği yoğun stresin bir belirtisidir ve bu hareketsiz bir canlının hayatta kalmak için verdiği son mücadeledir.
Mercan Ağarmasına Ne Sebep Olur?
Sağlıklı bir mercanın kahverengimsi bir ana rengi vardır, bu renk zooxanthellae olarak bilinen küçük bitki benzeri organizmalardan gelir. Bu renkli canlıların her birinin boyutu 1 milimetreden küçük olsa da, tipik olarak mercanın her santimetre karesinde bir milyondan fazla zooxanthella yaşar. Bu organizmalar, birleşik renklerinin dış dünya tarafından görülebildiği mercanın şeffaf poliplerinde toplanırken, yine de zooxanthellae’nın renkleri, yiyecek sağlamak için mercanın ana işlevinin bir yan etkisidir.
Algler Mercanlara Nasıl Yiyecek Sağlar?
Zooxanthellae esas olarak bitkiler ve diğer deniz yosunları gibi küçük alg parçalarıdır, yiyecek üretmek için fotosentez yoluyla güneşten enerji alır. Mercanlara kahverengi tonlarını veren klorofil kullanarak ışığı yakalarken, mercanın sağladığı barınak ve karbondioksit karşılığında, zooxanthellae mercanın tek başına elde etmesi zor olan bazı besinleri paylaşır.
Bir mercanın zooxanthellae’sından aldığı yiyecek miktarı, bazı mercan türlerinde oldukça farklılıklar gösterebilir. Bu bağımsız mercanlar hayvan ve yiyecek yakalamak için tamamen poliplerine güvenmelidir. Minik deniz anemonları gibi mercanın polipleri, yüzerken yiyecekleri yakalamak için yapışkan dokunaçlar kullanır. Bazı mercanlar gündüz dokunaçlarını kullanırlarken, genellikle çoğunluğu tropikal mercan poliplerini sadece geceleri uzatıp kullanmaktadırlar.
Mercanlar, zooxanthellae ile ortak olacak şekilde evrim geçirmiştir, dolayısıyla % 100 bağımsız beslenme stratejilerine sahip olan türler ile rekabetinde avantajı daha fazladır. Miktar mercan türleri arasında büyük farklılıklar gösterse de, organizmaları ile çalışan mercanlar, günlük beslenme ihtiyaçlarının %90’ından fazlasını doğrudan fotosentez yapan sakinlerinden karşılayabilir. Ne yazık ki mercan ağarma, bu rekabet gücünü, iş paylaşımı yapan mercanlar için feci bir zayıflığa dönüştürebilir.
Ağarmış Mercanlar Zooxanthellae’larından Yoksun
Ağarmış bir mercan, renkli, fotosentetik sakinlerinden yoksundur, mercanı çıplak beyaz iskeleti ve şeffaf polipleriyle baş başa bırakır. Bu organizmalar olmadan ağarmış bir mercan, yiyecek için kendi dokunaçlarına kullanmalıdır. Oysa yiyeceklerinin büyük bir kısmını kendileri temin etmeye alışan mercanlar için bu durum oldukça zorlayıcı bir koşul oluşturabilir. Çünkü normalde zooxanthellae ile sıkı sıkıya bağlı bir ilişkisi olan mercanlar için, bu fotosentetik müttefiklerin kaybı, bu mercanların rekabet avantajlarını ortadan kaldırmakla kalmaz, aynı zamanda fotosenteze bağımlı bu mercanları da tehlikeye atar.
Mercan ve zooxanthellae arasındaki uygun olmayan ayrım, hayvan yoğun stres altındayken mercan sahibi tarafından başlatılırken, çoğu zaman, bu stres anormal derecede ılık su şeklinde kendini gösterir. Bilinen diğer suçlular arasında , alışılmadık derecede soğuk su, aşırı güneşe maruz kalınması, aşırı besin yükü ve deniz suyunun tuzluluğundaki düşüşler sayılabilir. Bu stresli durumların mercanın zooxanthellae’sine ciddi zararlar vererek alglerin düzgün bir şekilde fotosentez yapmasını engellediği düşünülmektedir.
Normal süreçte mercan, hayvanın doğal bakım döngüsünde hasarlı olan zooxanthellae’yı tolera edebilmektedir, fakat büyük bir kısmı zarar gördüğünde, bu durumu tolera edemez. İşlevsel olmayan zooxanthellae’nın birikmesi, mercanın kendisine zarar verebilirken, kendini korumaya yönelik umutsuz bir girişimde alg sakinlerini zorla salmasına neden olabilir. Ayrıca mercan dokularına başka doğrudan zarar veren faktörün ısı stresi olduğu düşünülmektedir. Bu stresli koşullundaki mercan konaklarının da görünüşte sağlıklı zooxanthellae saldığı bilinir. Gıda üreten bu sağlıklı alglerin uzaklaştırılması ise ısı stresinin kasıtsız bir yan etkisi olabilir.
Sıcaklık stresi zooxanthellae’ye zarar vermenin yanı sıra mercanın kendi dokularının mercan iskeleti üzerindeki tutuşunu kaybetmesine neden olur. Bu nedende mercanın içindeki sağlıklı zooxanthellae ile kendi hücrelerini kaybetmesine yol açabilir. Bu şekilde mercan ağarma, sadece koruyucu bir önlem değil, aslında bir stres belirtisi olabilir. Mercan ağarmasının arkasındaki mekanizmalar henüz tam olarak anlaşılmamış olsa da, bu durum mercanın stresinin kaynağına bağlı olarak değişebilir ve yine de, zor zamanlarda bir mercanın bembeyaz olduğu açıktır.
Mercan Beyazlatmanın Geniş Kapsamlı Etkileri
Mercan hayvanının kendisine zarar vermesine ek olarak mercan ağarma, yiyecek veya barınak için mercanlara bağımlı olan balıkları büyük ölçüde etkiler. Çünkü mercan resifleri arasında nerdeyse bilinen bütün balık türlerinin yaklaşık dörtte biri yaşamaktadır. Yapılan birçok çalışmada, mercan ağarma olaylarını takiben resif balıklarının bolluğunda ve çeşitliliğinde kayıplar olduğu belgelenmiştir. Esas olarak veya yalnızca mercanlar ile beslenen balıkların, mercan ağarma olaylarına en duyarlı olduğu düşünülürken, geniş beslenme alışkanlıklarına sahip balıkların, büyük bir ağarma olayını takip eden yıllarda aslında bolca arttığı gösterilmiştir.
Mercanlar içinde yaşayan balıkların da, yırtıcıların saldırılarına karşı daha duyarlı hale geldikleri için, mercanın stres tepkisinin ağırlığını aldıkları düşünülmektedir. Benzer şekilde, mercan yapısı içinde yaşayan yengeçler ve diğer deniz hayvanları, ağarma sırasında ani ve şiddetli düşüşler yaşarlar. Mercan resifleri ana besin kaynağı olarak değerlendirildiğinde, mercan ağarmasının neden olabileceği yıkıcı etkiler insanlara da uzanmaktadır. Mercan resifleriyle bağlantılı turizm, pek çok ekonominin üzerine inşa edildiği tahmini 36 milyar dolarlık bir endüstri oluşturmaktadır.
Mercanlar tarafından oluşturulan karmaşık, 3 boyutlu yapı, gelen dalgaların etkisini azaltarak bitişik kıyı şeritlerini de korur. Mercan resifleri ağardığında, bu faydalar büyük ölçüde azalırken, ağarmış bir resifte insan tüketimi için daha az balık bulunur. Aynı şekilde, çeşitli deniz yaşamından ve dünyaca bilinen renklerinden yoksun olan resifler, turizm sektörü içinde büyük bir kayıptır.
Mercan Resifleri İyileşebilir mi?
Mercan ağarma ilk olarak 1970’li yıllarda belgelenmiştir ve o zamandan beri, dünyanın mercan resifleri için yaygın bir fenomen haline gelmiştir ve genellikle büyük mercan ölümleriyle bağlantılı olduğu bilinmektedir. Araştırmacılar mercan ağarma verilerini analiz ederken mercan ağarma başlangıcının önceki yıllara göre daha yüksek sıcaklıklarda meydana geldiğini bulmuşlardır. Bilim adamları bunu, bazı mercanların iklim değişikliğine uyum sağladığını gösteren bir işaret olarak yorumlamaktadır.
Bilim adamları ayrıca Great Barrier Reef’teki mangrov mercanları da dâhil olmak üzere aşırı sıcak sulara adapte olmuş mercan cepleri keşfetmişlerdir. Bu mercanlar zaten aşırı ortamlarda yaşarlar ve bu da onları okyanus sıcaklığındaki artışlara uyum sağlama konusunda bu durumun lideri yapar. Umut, günümüzün ana resif inşa eden mercan türlerinin iklim değişikliğine yeterince hızlı uyum sağlayamaması durumunda, bunun gibi önceden uyarlanmış, ısıya dayanıklı mercanların gelecekteki mercan resiflerini doldurabilecek olmasıdır.
Bununla birlikte, dünyadaki mercan resiflerinin uzun ömürlü olmasını ve bu mercanlara dayanan birçok resif canlısının geçimini sağlamak için yapılacak en iyi eylem, iklim değişikliği nedeniyle mercan resif ortamlarının değişme hızını yavaşlatmaktır. Mercanlar bulunduğu ortama uyum sağlayabilir, ancak yalnızca yok edilmeden önce evrimin gerçekleşmesi için yeterli zamana ihtiyaçları vardır.
Kaynakça:
fisheries.noaa.gov/national/habitat-conservation/shallow-coral-reef-habitat#:~:text=Coral%20reefs%20years.
flowergarden.noaa.gov/education/coralbasics.html
sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/coral-polyps
floridakeys.noaa.gov/corals/coralseat.html
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu