Sigara içmeyen kişilerde görülen akciğer kanseri düşünülen aksine daha yaygın bir durumdur. Amerika Birleşik Devletleri’nde ölüm nedenleri sıralamasına bakıldığında, sigara içmeyen kişilerde ölüm nedeni olarak kanser 6. Sıradadır. Akciğer kanseri sigara içen ve sigara içmeyen kişilerde göz incelendiğinde sigara içmeyenlerde akciğer kanseri birçok yönden farklı bir hastalıktır. Bu farklılıklardan bazıları şunlardır:
İstatistik Değerlendirme
Genellemeye bakıldığında akciğer kanserleri görülme oranlarının yüzde 10 ila 15’i sigara içmeyenlerde tespit edilmiştir. (Eski sigara içicilerinde yüzde 50 oranında bir daha yaşanmamaktadır.) Sigara içmeyenlerin akciğer kanseri olanların üçte ikisi kadındır ve kadınlarda akciğer kanserlerinin yüzde 20’si hiç sigara içmeyen bireylerde görülmektedir. Bu oran Asyalı kadınlarda anlamlı olarak daha yüksektir.
Nedenleri
Akciğer kanserinin tütünle ilgili olmayan sebeplerinden bazıları şunlardır:
• Radon: Evlerde radon gazına maruz kalmak sigara içmeyenlerde akciğer kanserinin önde gelen nedenidir.
• İkinci el duman: İkinci el duman ABD’de yıllık yaklaşık 3.000 akciğer kanseri ölümünden sorumludur
• Asbeste maruz kalma: İş yerindeki asbeste maruz kalmak, akciğer zarının kanseri olan mezotelyomanın önemli bir nedenidir.
• Pişirme esnasında maruz kalınan aerosolize yağlar: Wok pişirmeden çıkan duman, Asya ülkelerinde kadınlarda akciğer kanserinin önemli bir nedeni olarak kabul edilir.
• Diğer çevresel koşullara maruz kalmalar
• Diğer meslek maruziyetleri
• Genetik yatkınlık: Ailesi akciğer kanseri öyküsü olan bireylerin akciğer kanseri geliştirmesi daha olasıdır.
• İnsan papilloma virüsü (HPV) HPV, akciğer kanseri hücrelerinde bulunmuştur, ancak bunun akciğer kanserinin bir nedeni olduğunu gösterip göstermediği hala bilinmemektedir.
Türleri
Akciğer kanserleri olanların yarısından fazlasının ise sigara içenler olarak sınıflandırılır ve bu kanser skuamöz hücreli akciğer kanserleridir. (bir tür küçük hücreli olmayan akciğer kanseri) Akciğer kanserlerinin çoğunluğu sigara içmeyen olan adenokarsinomlar yani kanserin başka türü olan küçük hücreli olmayan akciğer kanseridir. Skuamöz hücreli akciğer kanserleri, hava yollarının yakınında büyümeye meyillidir ve erken dönemde öksürme veya kan tükürme gibi semptomlara neden olur(hemoptizi).
Adenokarsinomalar sıklıkla akciğerlerin dış bölgelerinde büyür ve semptomlar ortaya çıkmadan önce uzun süre önce oluşabilir. Solunum darlığı, yorgunluk veya kanserin vücudun diğer bölgelerine (kemik ağrısı gibi) yayılmasından kaynaklanan semptomlar gibi semptomlar daha yaygın olabilir. Bronkoalveolar karsinom (BAC) , günümüzde değiştirilmiş ve akciğer adenokarsinomunun bir alt kategorisi olarak görülen bir isimdir. Sigara içmeyenler kişiler arasında, özellikle sigara içmeyen genç kadınlarda daha fazla rastlanan bir başka akciğer kanseri türüdür. Bilinmeyen nedenlerden dolayı, BAC insidansı dünya çapında artmaktadır.
Biyoloji
Sigara içmeyenlerde akciğer kanseri, genetik, hücresel ve moleküler düzeyde sigara içenlerde akciğer kanserinden farklıdır. Bu, hücrelerde akciğer kanseri hücresi yapan hücrelerin, hücrelere ne zaman bölünmelerini ve büyümelerini talimatı veren genetik plandan, hücrelerin işleyişi ve diğer hücrelerle iletişim kurmalarına kadar her seviyede farklı olduğu anlamına gelmektedir. Günümüzde, sigara içmeyen ve içen akciğer kanseri hastalarının tedavi şekli birbirine yakındır. Sigara içen ve içmeyenlerde kanser arasındaki farklar hakkında daha fazla bilgi edinildiğinde, bu durum değişebilir. Bazı çalışmalar, hiç sigara içmeyen bireylerin kemoterapiye daha iyi yanıt verdiğini göstermektedir.
Kanser hücrelerinde bazı genetik mutasyonlar, hiç sigara içmemiş olanlarda daha yaygındır ve bu nedenle bu mutasyonlara yönelik hedefli tedaviler, hiç sigara içmeyenlerde daha iyi çalışabilir. Küçük hücreli dışı akciğer kanseri (ve özellikle sigara içmeyenler) teşhisi konan herkesin tümörleri üzerinde gen testi (moleküler profilleme) yapılmalıdır. Bir akciğer dokusu biyopsisi ile elde edilen dokuların test edilmesinin yanı sıra, EGFR mutasyonlarını tespit etmek için 2016 Haziran ayında yeni bir kan testi (sıvı biyopsi) çkullanımı onaylanmıştır. Bu mutasyonlar özellikle hiç sigara içmemiş kişilerde sık görülür.
Prognoz
Sigara içmeyenlerde akciğer kanseri sıklıkla ilk aşamada bir solunum yolu enfeksiyonu veya hatta alerji ile ilişkilendirilen geç bir aşamada teşhis edilir. Yine de, bazı (ancak tümü olmayan) çalışmalar sigara içmeyenlerde genel sağ kalımın daha iyi olduğunu göstermektedir. Bu fark, hastalığın erken evresinde tanı konanlar için en belirgin olanıdır. Akciğer kanseri genel olarak bakıldığında sigara içmeyen kadınlarda, sigara içmeyen erkeklere göre daha iyi prognoz vardır.
Önleme
Evlerdeki radonu kontrol etmek ve ikinci el sigara dumanından kaçınmak, sigara içmeyen biri olarak akciğer kanseri riskini azaltmak için alınabilecek en önemli tedbirlerdir. Bazı diyet uygulamaları ve orta derecede egzersiz yapmanın riski de düşük olduğu görülmektedir.
Geleceğe Dönük Yapılan Araştırmalar
Sigara içmeyen kişilerdeki akciğer kanserini, daha erken dönemlerde tespit etmek için yeni araştırmalar sürekli yapılmaktadır. Gelecekte, doktorlar bu kanserleri sigara içmeyenlerde bulabilecekleri en erken, en tedavi edilebilir aşamalarda bulabilmek için kanserle ilişkili kandaki maddeler olan tümör markerleri için test yapabilirler.
Akciğer kanseri olan kişiler, bu kanser türünün genellikle sigara ile anıldığı için diğer kanser türleriyle mücadele eden kişilere göre daha az destek gördükleri hissine kapılırlar. Duyarsız kişilerin yorumlarına maruz kalmamak için, hastalıklarını başkalarıyla paylaşmaktan utanç duyarlar. Bu süreç çok zararlı bir süreçtir çünkü hastalığın seyrinde ve tedavisinde olumsuz etkiler yaratır. Oysa hem sigara içen hem de sigara içmeyen akciğer kanseri olan hastaların tümünün diğer kanser hastaları gibi koşulsuz bakım ve desteğe ihtiyacı vardır.
Kaynakça:
ncbi.nlm.nih.gov
Yazar: Özlem Güvenç Ağaoğlu